80% vẫn là chưa đủ

Khi các loại vắc xin Covid-19 được Trung Quốc sản xuất và tung ra vào đầu năm nay, niềm hy vọng về việc thoát khỏi đại dịch đã được thổi bùng lên tại quốc gia này. Một khi tỷ lệ tiêm chủng để đạt mức miễn dịch cộng đồng chống lại Covid-19, Trung Quốc có thể mở cửa với thế giới và trở lại cuộc sống bình thường.

Và hiện, đã có tới 76% dân số Trung Quốc được tiêm phòng đầy đủ, nhưng quốc gia rộng lớn và đông đúc này vẫn chưa thể trở lại cuộc sống bình thường. Nguyên nhân là việc virus Corona đã biến đổi sang các biến thể dễ lây lan và nguy hiểm hơn bao giờ hết - biến thể Delta.

Các biện pháp can thiệp, các quy tắc kiểm dịch nghiêm ngặt, kiểm tra mạnh mẽ và truy vết vẫn đang được thực hiện tại Trung Quốc mỗi khi có những dấu hiệu đầu tiên của một đợt bùng phát nào đó tại địa phương.

Trung Quốc vẫn chưa chính thức đặt ra mục tiêu tỷ lệ tiêm phòng nào để có thể mở cửa trở lại, mặc dù một số chuyên gia trực thuộc chính phủ từng nói rằng 80 đến 85% dân số được tiêm phòng đầy đủ là có thể làm được điều này.

Trên lý thuyết, khả năng miễn dịch cộng đồng chống lại bệnh truyền nhiễm đạt được khi có đủ tỷ lệ người có khả năng miễn dịch, thông qua tiêm chủng hoặc đã mắc bệnh trước đó. Ngưỡng đó đối với chủng Covid ban đầu được ước tính là khoảng 70%. Tuy nhiên, các biến thể mới như Delta đã thay đổi cuộc chơi.

Biến thể Delta, hiện là chủng chiếm ưu thế trong đại dịch, có thể lây nhiễm cho nhiều người hơn các chủng ban đầu. Trong khi một người bị nhiễm chủng Covid ban đầu có thể lây nhiễm cho ba người, thì biến thể Delta lây truyền cao hơn nhiều, ít nhất gấp đôi. Điều này có nghĩa, nhiều người cần được tiêm chủng hơn mới có thể đạt mức độ miễn dịch cộng đồng.

Ashley St John, phó giáo sư tại Trường Y Duke-NUS, đánh giá rằng: “Có vẻ như mức độ tiêm chủng trên 85 đến 90% mới có thể giảm đáng kể sự lây truyền vào lúc này. Đây là mục tiêu khó đạt được ở một số nơi không có sẵn vắc xin”.

Việc đạt được khả năng miễn dịch cộng đồng gặp khó khăn còn ở chỗ không phải tất cả người dân đều sẵn sàng tiêm phòng, vì nhiều lý do khác nhau. Ví du như trẻ nhỏ dù sẽ không mắc bệnh nghiêm trọng, nhưng vẫn có thể lây nhiễm và lan truyền virus.

Penelope Ward, giáo sư trường King's College London, cho biết: “Trẻ em dưới 12 tuổi chưa được đưa vào chương trình vắc xin ở hầu hết các quốc gia. Vì vậy, chưa có quốc gia nào đạt được ngưỡng miễn dịch cộng đồng nói chung, ngay cả đối với chủng ban đầu, chứ chưa nói đến các chủng dễ truyền nhiễm như Delta”.

Ở những nơi trẻ em dưới 12 tuổi chiếm từ 15% dân số trở lên, khả năng miễn dịch cộng đồng không thể đạt được cho đến khi đạt đủ tỷ lệ miễn dịch của nhóm tuổi này.

Thực ra, tại Trung Quốc, ít nhất 91% học sinh từ 12 đến 17 tuổi đã được tiêm chủng. Trẻ em từ 3 đến 11 tuổi cũng đang được tiêm chủng ở một số tỉnh thành. Con số này tương đương khoảng 1/5 dân số, vì trẻ em dưới 15 tuổi chiếm khoảng 18% tổng số dân số nước này.

Vấn đề còn nằm ở chất lượng vắc xin

Tuy nhiên, Trung Quốc còn một vấn đề lớn nữa để giải quyết để có thể thực hiện hóa tham vọng miễn dịch cộng đồng. Đó là chất lượng còn hạn chế của vắc xin do họ đang sản suất.

Việc tiêm chủng ở Trung Quốc chủ yếu dựa vào 2 loại vắc xin bất hoạt do Sinopharm và Sinovac phát triển. Các nghiên cứu cho thấy chúng vẫn có thể ngăn ngừa bệnh nghiêm trọng và tử vong, nhưng lượng kháng thể thường suy giảm nhanh chóng.

Vào tháng 9, Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo những người trên 60 tuổi được tiêm vắc xin Sinovac hoặc Sinopharm nên tiêm liều thứ ba để tăng cường bảo vệ.

Trung Quốc đã cung cấp các mũi tiêm tăng cường cho người cao tuổi và những người có nguy cơ cao. Song, các nhà khoa học cho biết nồng độ kháng thể vẫn giảm trở lại sáu tháng sau liều thứ ba. Và hiện tại vẫn chưa rõ liệu Trung Quốc sẽ tiến hành chiến dịch tiêm nhắc lại lần… thứ 4 hoặc thứ 5 hay không!

“Với vắc xin, nhiều hơn không phải lúc nào cũng tốt hơn, đôi khi còn gây ra nhiều tác dụng phụ và phản ứng ngược”, Giáo sư St John tại NUS cảnh báo.

Trong khi đó, Wang Huaqing - chuyên gia tiêm chủng của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc - cũng thừa nhận, họ cần triển khai các loại vắc xin tốt hơn để tránh việc phải tiêm chủng lặp đi, lặp lại.

Thực ra, ngay cả khi không đạt được ngưỡng miễn dịch cộng đồng, một số nước từng áp dụng chiến lược không khoan nhượng như Trung Quốc cũng đã chọn hướng đi khác và đang mở cửa trở lại. Có thể kể ra đây những quốc gia tiêu biểu tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương như New Zealand, Úc hay Singapore.

Song với Trung Quốc, không có kế hoạch nào như vậy được đưa ra. Thay vào đó, các quan chức cấp cao như Phó Thủ tướng Sun Chunlan đã nhiều lần nhấn mạnh rằng chiến lược “ngăn chặn bùng phát” phải được tuân thủ nghiêm ngặt, các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát sẽ không được nới lỏng.

Một số chuyên gia tin rằng việc kiểm soát triệt để các ổ dịch Covid-19 mới là một thách thức rất lớn, tạo ra sự mệt mỏi trong xã hội và gây thiệt hại về kinh tế, bởi căn bệnh này sẽ xuất hiện liên tục trong cộng đồng, mặc dù ở cấp độ thấp hơn trong thời gian rất dài nữa.

Dẫu vậy, giáo sư Leo Poon Lit-man tại Trường Y tế Cộng đồng Hồng Kông cũng cho biết, chính sách không khoan nhượng của Trung Quốc sẽ không được áp dụng “mãi mãi”, nhưng chiến lược này có thể giúp họ “câu giờ” trước khi tìm ra cách tốt hơn để chuyển sang giai đoạn tiếp theo của đại dịch.