(NB&CL) - Như một sự hẹn hò không đính ước, cứ mỗi độ xuân về, cánh báo chí chúng tôi lại kéo nhau vào Kỳ Anh, xuống Khu kinh tế Vũng Áng. Bởi nơi đây, một khu kinh tế lớn ra đời và đang góp phần quyết định đưa nền kinh tế của Hà Tĩnh vĩnh viễn vào xuân!

Linh thiêng và đắc địa

Những ngày đầu năm, trong lắc rắc mưa xuân, khi cái lạnh chớm se sắt, mơn man thịt da, ngắm nhìn hình khe thế núi, biển – trời Hoành Sơn mới cảm nhận hết được vẻ đẹp trong bài thơ của Vua Thiệu Trị khắc trên bia đá dựng tại Đèo Ngang ngày 11/2/1842: Nhất đái niêm hoành hạn tải sơn Uyển liên khởi phục hải tân gian… (Hoành Sơn một dải núi ngăn đôi Uốn lượn nhấp nhô cạnh biển khơi…) Chợt nhớ, trong cuốn “GÓP NHẶT GẦN XA” của anh Nguyễn Ký- nguyên Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, người con của đất Kỳ Anh- có đoạn kể: Năm 1994, khi Thủ tướng Võ Văn Kiệt chấp nhận đề nghị của Hà Tĩnh cho tiến hành nghiên cứu Cảng Vũng Áng, bao gồm cả khu vực Sơn Dương, tỉnh đã mời Tập đoàn DAJCA Nhật Bản cùng Viện Quy hoạch vận tải biển Bộ GT-VT vào khảo sát. Đoàn đã kết luận: ít nơi nào có được vùng nước sâu và vịnh đẹp như ở đây. Cảng Vũng Áng có địa hình tuyệt đẹp. Đồi Vòng Cung (Eo Rồng) phía sau thôn Hải Phong, xã Kỳ Lợi sẽ là khu dân cư và hậu cần Cảng rất lý tưởng sau khi có Cảng thương mại Vũng Áng và TP công nghiệp. Vị trí đắc địa ở đây còn là nơi danh lam kỳ thú, nơi có Hoành Sơn Quan (Cổng trời) phân chia hai tỉnh Hà Tĩnh - Quảng Bình, có tường thành, lũy đá ghi dấu tích trận mạc thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, nơi mà Bà Huyện đi qua và để lại áng thơ bất hủ: “Qua đỉnh Đèo Ngang bóng xế tà…”. Người hướng dẫn chúng tôi đi xem một vòng trong bao la, tấp nập của Khu kinh tế Vũng Áng là anh Phan Đình Minh – Phó Trưởng ban thường trực. Chỉ xem cho biết loáng thoáng Khu Dự án của Công ty Formosa Hà Tĩnh bằng xe ô tô mà cũng hết mấy tiếng đồng hồ. Vốn người địa phương lại nhiều năm làm lãnh đạo của huyện và nay là Ban Quản lý Khu kinh tế Vũng Áng, anh Minh hiểu rất kỹ mảnh đất này. Anh nói, nơi đây đất liền và biển được gắn kết lại thành một vùng chiến lược. Có cảng biển nước sâu được che chắn một phần của đảo Sơn Dương, nơi mà tàu hàng chục vạn tấn có thể ra vào thuận lợi, với hàng ngàn ha đất từ bờ biển đến chân Hoành Sơn, từ Đèo Ngang đến xã Kỳ Trinh là mặt bằng lý tưởng cho việc hình thành các khu công nghiệp, dịch vụ, hậu cần cho cảng. Nó còn là điểm gần nhất với tỉnh Hải Nam Trung Quốc, lại được nối liền với đường 12, tiếp giáp với cửa khẩu Cha lo- Quảng Bình, sẽ trở thành một vị trí hết sức lợi hại khi liên kết biển Đông với miền Tây của Tổ quốc, với nước bạn Lào và các tỉnh Đông Bắc Thái Lan.

Một trong 5 Khu kinh tế trọng điểm của cả nước

Mới tròn 63 tháng kể từ ngày làm lễ động thổ Khu Liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương mà nay ở đây mọi sự đã hoàn toàn đổi khác. Cả Khu kinh tế Vũng Áng rộng tới gần 22 ngàn ha đang rùng rùng chuyển động, tấp nập, ồn ã như một đại công trường. 305 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh và giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Đã có 86 doanh nghiệp có dự án đầu tư bao gồm 48 dự án trong nước và 38 dự án ngoài nước với tổng mức đầu tư 16 tỷ USD.

Dưới màn mưa bụi, hàng ngàn xe, máy móc, hàng vạn công nhân, kỹ sư, cán bộ kỹ thuật của các “siêu” dự án: Khu Liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương của Tập đoàn Formosa; Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng I của Tập đoàn Dầu khí; Hệ thống cấp nước cho Khu kinh tế Vũng Áng của Hoành Sơn Group… đang hối hả chạy đua với thời gian.

Trên công trường xây dựng nhà máy nhiệt điện I, kỹ sư Thân Văn Lập với chiếc mũ bảo hiểm màu vàng nổi bật giữa đám công nhân, trao đổi với chúng tôi: Tuy thời tiết không thuận, song cả công trường quyết tâm bám trụ ngày đêm kể cả những ngày nghỉ, để thực hiện bằng được lộ trình phát điện thương mại vào quý I năm 1014. Anh cho biết thêm, đến nay công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án đã hoàn thành. Công việc thiết kế mua sắm thiết bị hầu như xong xuôi; thi công xây lắp cũng đã đạt khối lượng 90,85% công việc.

Trong ầm ào của những cơn sóng biển xô bờ trắng xóa, các đội quân của những tập đoàn kinh tế lớn Hàn Quốc, Hà Lan, Bỉ…đang khẩn trương thi công hạ tầng kỹ thuật dự án cảng nước sâu Sơn Dương. Kỹ sư, kiêm phiên dịch- Chỉ huy công trường của nhà thầu Sam Sung- Hàn Quốc, Trần Văn Khởi đang đôn đốc mọi người hoàn tất nốt những công việc cuối của phần xây dựng hạ tầng kỹ thuật cùng các công trình phụ trợ, để nay mai bàn giao cho bộ phận xây dựng nhà xưởng.

Qua lời giới thiệu của anh Minh, chúng tôi được biết: Trong số các dự án đang triển khai tại Khu kinh tế Vũng Áng thì dự án Khu Liên hợp gang thép và Cảng nước sâu Sơn Dương của Tập đoàn Formosa là tầm cỡ nhất. Bởi giai đoạn I đã có công suất 7,07 triệu tấn/ năm với vốn đầu tư 10 tỷ USD. Giai đoạn 2 nâng công suất lên 22,5 triệu tấn/năm và vốn đầu tư sẽ lên tới 28 tỷ USD. Theo kế hoạch, từ 2015 lò cao số 1 với công suất 3,75 triệu tấn/năm cho ra mẻ thép đầu tiên. Và năm 2017, dự án sẽ hoàn thành toàn bộ giai đoạn I+1.

Với 3.300ha (trong đó có 1.300 ha mặt biển) khu vực đại dự án của Tập đoàn Formosa giống như một thành phố đang xây dựng dang dở. Gần 7.000 chuyên gia, cán bộ và công nhân, trong đó có đến 1.000 người Đài Loan với cơ man xe cộ, máy móc thiết bị xây lắp trải dài trên 2.000 ha đang lao động miệt mài như một đàn kiến thợ trên mặt đất. Ông Từ Chí Hào- Tổ trưởng Ngoại giao Formosa Hà Tĩnh- và các cộng sự cho biết: So với các dự án trong nước và quốc tế mà Tập đoàn đã đầu tư từ trước tới nay thì dự án Khu Liên hợp gang thép và Cảng nước sâu Sơn Dương là lớn nhất. Theo ông, dự án gần với thị trường ASEAN đang có nhu cầu lớn về nhập khẩu, so với các nhà máy thép Đông Á nó có lợi hơn về khoảng cách vận chuyển, có thể cung cấp các sản phẩm gang thép chất lượng cao một cách ổn định, lâu dài cho thị trường ASEAN. Chiều sâu các bến tàu đạt 21m, có thể cập cảng tàu cỡ 300 ngàn tấn mà giá thành vận chuyển thấp hơn các nước trong khu vực. Cảng giai đoạn I sẽ được quy hoạch 11 bến tàu, là cảng tầm cỡ quốc tế với 926,53 ha diện tích. Nhà máy thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh sử dụng thiết bị lớn, quy trình sản xuất tự động hóa tiên tiến, giảm lượng lớn giá thành sản xuất. Sau khi hoàn thành cả 3 giai đoạn sẽ trở thành nhà máy thép quy mô lớn nhất trong Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á.

Quả là một công trình thế kỷ! Chỉ riêng khu sinh hoạt và hành chính của dự án đã ngốn hết mấy trăm triệu USD. Từ xa trông vào khu ký túc xá chẳng khác gì một thị trấn. Hàng loạt tòa cao ốc 5 tầng đến 11 tầng bề thế, hiện đại khoe màu xanh lơ dịu mát trong nắng xuân. Theo thiết kế giai đoạn I, 13 tòa nhà này sẽ phục vụ cho 9.000 chuyên gia, công nhân ở và làm việc, đồng thời đảm bảo cho một lượng khách lưu trú, ăn uống lên tới gần 12.000 người.

Gặp được ông Hồ Anh Tuấn- Trưởng Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng- quả là không dễ. Bởi quản lý một khu kinh tế lớn, tầm cỡ quốc gia lại đang ở thời kỳ sôi động nhất nhì nước, ông và cả guồng máy của Ban quay tít như đèn cù suốt cả ngày nghỉ, giờ nghỉ. Biết ông từ hồi đang làm giám đốc một công ty rồi đến Phó Giám đốc Sở xây dựng tỉnh và nay là Tỉnh ủy viên- Trưởng Ban quản lý Khu kinh tế, tôi quý ông ở tính kiệm lời, một mẫu người của hành động. Tiếp bước ông Võ Kim Cự, cựu Trưởng ban, nay là Chủ tịch UBND tỉnh, ông Tuấn và các cộng sự đã đưa khu kinh tế này từ con số không trở thành một địa chỉ đầu tư hấp dẫn không chỉ trong nước. Tính đến thời điểm này, chỉ riêng lao động là người nước ngoài ở đây đã lên tới 2.590 người thuộc 24 quốc gia khác nhau. Chính từ ông Từ Chí Hào nói ra với chúng tôi, 6 năm làm ăn ở đây các ông rất biết ơn ông Bình (Bí thư), ông Cự (Chủ tịch tỉnh), ông Tuấn và ông Minh về sự giúp đỡ chí tình. Nếu không có các ông đó, dự án sẽ không thành công như hôm nay. Không phải vô cớ mà lãnh đạo nhiều khu kinh tế lớn của quốc tế như Thái Lan, Lào, Quảng Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, Yên Bái, Ninh Thuận… đều về đây tham quan, học hỏi mô thức, tìm cơ hội hợp tác, đầu tư.

Theo ông Tuấn, sự phát triển của Khu kinh tế Vũng Áng những năm gần đây đã góp phần làm thay đổi cơ bản cơ cấu kinh tế Hà Tĩnh. Tuy đang thời kỳ xây dựng là chủ yếu, song tổng mức thuế nội địa đóng góp trên địa bàn năm 2013 dự kiến đạt khoảng 2.200- 2.400 tỷ đồng. Ước cả năm 2013, tính cả thuế xuất nhập khẩu sẽ đạt 3.200-3.500 tỷ đồng, cao hơn 50% tổng thu ngân sách trên địa bàn toàn tỉnh Hà Tĩnh.

Tương lai không xa Khu kinh tế Vũng Áng sẽ trở thành trung tâm công nghiệp lớn nhất Việt Nam với 3 cái nhất: Luyện thép lớn nhất; Điện lực lớn nhất; Cụm cảng lớn nhất và sâu nhất. Và chắc chắn khoảng dăm, bảy năm nữa, khi các dự án lớn ở đây đi vào sản xuất, Khu kinh tế Vũng Áng sẽ đóng góp cho Hà Tĩnh một nguồn thu khổng lồ, có thể lên tới hàng chục ngàn tỷ đồng mỗi năm!

Đúng là Khu kinh tế Vũng Áng đang làm nên tên tuổi, thương hiệu mới của Hà Tĩnh. Một vùng “cỏ cây chen đá, lá chen hoa”, nghèo nhất tỉnh xưa nay đang trở thành một địa chỉ đỏ về thu hút đầu tư của cả nước. Vũng Áng – Sơn Dương- Formosa đang từng ngày, từng giờ biến lời căn dặn của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng tại buổi lễ động thổ Khu Liên hợp gang thép và Cảng nước sâu Sơn Dương thành hiện thực. “Một vị trí đắc địa và có thể nói là rất hiếm hoi” mà đất nước đã giao cho những người quản lý và các chủ dự án đang được phát huy tác dụng. Và họ đã góp phần làm nên những kỳ tích về kinh tế trong thời buổi hội nhập, mở cửa!

Khắc Hiển