Bức tranh thực tế tồi tệ hơn

Ước tính được chờ đợi từ lâu của Tổ chức Y tế Thế giới về tổng số người chết do đại dịch gây ra - bao gồm cả những sinh mạng bị mất do tác động của nó - cuối cùng cũng đưa ra.

Các số liệu cho thấy bức tranh thực tế hơn về đại dịch tồi tệ nhất trong một thế kỷ. Theo ước tính hôm thứ Năm của WHO, đại dịch Covid-19 đã khiến cứ 500 người thì có 1 người thiệt mạng trên toàn thế giới và tiếp tục cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người mỗi tuần.

Cơ quan y tế Liên Hợp Quốc cho biết: "Tổng số người chết liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp với đại dịch Covid-19 từ ngày 01/01/2020 đến 31/12/2021 là khoảng 14,9 triệu người".

Các số liệu nói trên nhạy cảm do chúng phản ánh về cách xử lý đại dịch của các chính phủ trên thế giới. Với một số quốc gia, đặc biệt là Ấn Độ, đã phản đối lại những con số cao hơn nhiều so với công bố chính thức của họ.

Số ca tử vong do Covid-19 theo báo cáo của Ấn Độ trong giai đoạn 2020-21 là 481.000 người, nhưng con số ước tính của WHO là 3,3 triệu đến 6,5 triệu. New Delhi đã chỉ trích dữ liệu gấp 10 lần con số chính thức của nước này là sai sót.

Samira Asma, trưởng bộ phận dữ liệu của WHO, nói trong một cuộc họp báo: “Chúng ta cần tri ân những sinh mạng bị cắt ngắn một cách thảm thương, những sinh mạng mà chúng ta đã mất. Và chúng ta phải tự chịu trách nhiệm về chính mình”.

Cách tính tỷ lệ tử vong quá mức

Thống kê thực tế nói trên, được gọi là tỷ lệ tử vong quá mức, được tính bằng cách lấy số người chết đã xảy ra trừ đi số lượng dự kiến nếu không có đại dịch, dựa trên dữ liệu trung bình từ những năm trước đó.

Tử vong quá mức bao gồm tử vong trực tiếp do bệnh Covid-19 và gián tiếp do tác động của đại dịch đối với hệ thống y tế và xã hội. Nó cũng tính tới tỷ lệ tử vong được ngăn chặn trong đại dịch, chẳng hạn như giảm nguy cơ tử vong liên quan đến công việc hoặc tai nạn đường bộ.

WHO đã tuyên bố Covid-19 là tình trạng khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng quốc tế vào ngày 30 tháng 1 năm 2020, sau khi các ca nhiễm virus Corona đầu tiên lan ra ngoài Trung Quốc.

Trên thực tế, các quốc gia trên toàn thế giới chỉ báo cáo 5,42 triệu ca tử vong trực tiếp do Covid-19 vào các năm 2020 và 2021. Con số ngày nay là 6,24 triệu nếu tính thêm cả những tháng đầu năm 2022.

WHO từ lâu cho biết số người chết thực tế vì Covid cao hơn nhiều so với số ca tử vong được ghi nhận. Các trường hợp tử vong có liên quan gián tiếp đến đại dịch là do nhiều người không thể tiếp cận điều trị vì hệ thống y tế gần như luôn bị quá tải trong 2 năm qua.

WHO cho biết hầu hết các ca tử vong vượt mức, chiếm khoảng 84%, tập trung ở Nam và Đông Nam Á, châu Âu và châu Mỹ. Cụ thể hơn, chỉ riêng 10 quốc gia đã chiếm 68% tổng số ca tử vong vượt mức: Brazil, Ai Cập, Ấn Độ, Indonesia, Mexico, Peru, Nga, Nam Phi, Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ.

Các nước có thu nhập cao chiếm 15% số ca tử vong vượt mức; các quốc gia có thu nhập trung bình trên 28%; các nước có thu nhập trung bình thấp hơn 53%; và các nước thu nhập thấp là 4%.

Số người chết vượt mức trên toàn cầu ở nam cao hơn nữ: 57% nam và 43% nữ. Và 82% số người chết vượt quá ước tính là những người trên 60 tuổi.

Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết: “Những dữ liệu nghiêm túc này không chỉ cho thấy tác động của đại dịch mà còn cho thấy tất cả các quốc gia cần đầu tư vào các hệ thống y tế có khả năng phục hồi tốt hơn”.

Nhiều quốc gia không có khả năng giám sát tử vong đáng tin cậy và do đó không tạo ra dữ liệu cần thiết để tính toán tỷ lệ tử vong vượt mức. WHO cho biết con số 14,9 triệu được đưa ra bởi các chuyên gia hàng đầu thế giới, những người đã phát triển một phương pháp để đưa ra các ước tính khi thiếu dữ liệu.

Huy Hoàng (theo AFP, Reuters, CNA)