Theo lãnh đạo Bộ GTVT, đến nay 12 tuyến cao tốc với tổng chiều dài 743km đã được đưa vào khai thác chiếm 40% tổng chiều dài đường bộ cao tốc đang khai thác.

Trong số này có 5 tuyến cao tốc 2 làn xe với chiều dài 371km gồm Cam Lộ - La Sơn, La Sơn - Hòa Liên, Yên Bái - Lào Cai, Hòa Lạc - Hòa Bình, Thái Nguyên - Chợ Mới.

Có 7 tuyến 4 làn xe có dải dừng xe khẩn cấp không liên tục với chiều dài 372km gồm Cao Bồ - Mai Sơn, Mai Sơn - Quốc lộ 45, Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Nghi Sơn - Diễn Châu, Nha Trang - Cam Lâm, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Trung Lương - Mỹ Thuận.

Bộ GTVT cũng lý giải sự cần thiết phải đầu tư các tuyến cao tốc 2 làn xe bởi quy mô phân kỳ đầu tư các tuyến cao tốc phù hợp với nhu cầu vận tải trong giai đoạn lưu lượng xe chưa lớn (khoảng 5.000 - 6.000 xe/ngày đêm).

Đặc biệt hiệu quả với các tuyến cao tốc kết nối với các tỉnh miền núi, khu vực khó khăn, thời giai khai thác phân kỳ từ 6-10 năm.

Mặt khác nhu cầu đầu tư đường bộ cao tốc rất lớn trong khi nguồn vốn ngân sách Nhà nước hạn chế, huy động nguồn vốn ngoài ngân sách khó khăn. Do đó việc phân kỳ đầu tư sẽ giảm 30 - 50% tổng mức đầu tư dự án.

Việc đầu tư đường cao tốc quy mô hoàn chỉnh, chi phí đầu tư rất lớn. Trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, việc phân kỳ đầu tư là cần thiết, phù hợp nhu cầu vận tải giai đoạn trước mắt, khả năng cân đối vốn và sớm triển khai xây dựng được nhiều tuyến cao tốc, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Giai đoạn tiếp theo, tùy thuộc vào điều kiện nguồn lực sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng, hoàn chỉnh theo quy mô quy hoạch.

Tuy nhiên việc phân kỳ đầu tư với bề rộng mặt cắt ngang 2 làn xe, không bố trí dải phân cách giữa tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông. Đường 4 làn xe với dải dừng xe khẩn cấp không liên tục nguy cơ gây ùn tắc trong trường hợp xảy ra sự cố.

Tốc độ khai thác giai đoạn phân kỳ đầu tư chưa cao, khoảng 80 - 90km/h; phân kỳ đầu tư nhiều giai đoạn có thể gây tác động, ảnh hưởng đến môi trường, cộng đồng dài hơn so với đầu tư hoàn chỉnh một lần.

Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, các tuyến cao tốc đều được quy hoạch với quy mô 4 - 10 làn xe, tốc độ khai thác 80 - 120km/h. Quy hoạch cũng đặt ra mục tiêu đầu tư các tuyến đường bộ từng bước đồng bộ, hiện đại, bảo đảm an toàn.

Ngoài ra Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo không đầu tư đường bộ cao tốc 2 làn xe gây lãng phí vốn đầu tư, khai thác không hiệu quả và mất thêm thời gian, thủ tục để nâng cấp.

Theo chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ GTVT đang xây dựng cơ chế, chính sách; quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật; huy động nguồn lực để sớm đầu tư mở rộng, hoàn thiện các tuyến cao tốc đang khai thác theo quy mô phân kỳ.

Trên cơ sở này, Bộ GTVT, các địa phương và cơ quan liên quan đã và đang rà soát, huy động nguồn lực đầu tư mở rộng 12 tuyến cao tốc đang khai thác (5 tuyến 2 làn xe và 7 tuyến 4 làn xe có dải dừng xe khẩn cấp không liên tục).