Khi Hamas tấn công Israel hồi đầu tháng này, phản ứng đầu tiên của nhiều người theo dõi không gian năng lượng là nhớ lại khoảng ký ức về cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973.

Vào năm đó, một cuộc chiến tranh Ả Rập-Israel khác đã dẫn đến lệnh cấm vận dầu mỏ của quốc gia này đối với các nhà nhập khẩu dầu lớn nhất của phương Tây ở Trung Đông, từ đó dẫn đến tình trạng thiếu dầu lớn, các trạm xăng xếp hàng dài và lạm phát gia tăng.

Tuy nhiên, như các nhà quan sát am hiểu lưu ý, tình hình cung cấp dầu hiện nay rất khác so với năm 1973. Ngày nay, có nhiều nhà sản xuất ngoài OPEC hơn so với trước đó.

Mọi thứ ở năm 2023 ngày nay rất khác so với năm 1973. Tuy nhiên, nguồn cung mặt hàng cốt lõi của thế giới vẫn có thể bị gián đoạn. Dù vậy, hậu quả có thể sẽ nhỏ hơn tác động của lệnh cấm vận năm 1973.

Mỹ ngày nay không chỉ là một nhà sản xuất dầu mỏ. Đây là nhà sản xuất lớn nhất thế giới. Thật không may, nước này vẫn là một trong những nước nhập khẩu mặt hàng này lớn nhất, với tốc độ dao động quanh mức 6 triệu thùng mỗi ngày trong vài năm qua.

Trong khi đó, Ấn Độ và Trung Quốc đã trở thành những quốc gia có nhu cầu lớn nhất với tỷ lệ nhập khẩu cao, trong đó Trung Quốc dẫn đầu thế giới với mức nhập khẩu dầu kỷ lục 11,4 triệu thùng/ngày trong nửa đầu năm nay.

Điều này đủ để khiến các nhà phân tích bắt đầu bàn tán về việc giá Brent có thể quay trở lại mức 100 USD/thùng hay không. Trong khi đó, giá khí đốt tự nhiên là mối lo ngại đối với châu Âu phụ thuộc vào nhập khẩu đến mức EU hiện đang xem xét việc gia hạn giá khí đốt mà họ đã thông qua vào tháng 2 nhằm cố gắng hạ giá.

Nói một cách khách quan, đây là một sự khác biệt rõ rệt khác với năm 1973. Lần này, không chỉ an ninh nguồn cung dầu mới là nguyên nhân gây lo ngại mà còn an ninh nguồn cung cấp khí đốt, sau khi Israel trở thành nhà sản xuất khí đốt lớn ở Đông Địa Trung Hải nhờ hai phát hiện lớn ngoài khơi. Hiện tại, một trong số này đã bị đóng cửa vì lý do an toàn. Giá khí đốt tăng vọt ngay lập tức và hiện EU đang thảo luận về việc gia hạn trần giá của loại nhiên liệu này.

Tuy nhiên, nguồn cung dầu mới là mối quan tâm lớn nhất và có lý do chính đáng. Hiện tại, các nhà phân tích dường như đã có sự đồng thuận rằng vấn đề lớn nhất đối với an ninh nguồn cung dầu sẽ là sự tham gia trực tiếp của Iran vào cuộc chiến. Điều đó sẽ tự động dẫn đến phản ứng của Mỹ dưới hình thức trừng phạt và những hạn chế đó cũng sẽ tự động nhắm vào ngành dầu mỏ của Iran.

Ngoài ra, còn có khả năng một cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran có thể gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng dầu mỏ của nước này và khả năng không kém phần nguy hiểm là Iran sẽ đóng cửa eo biển Hormuz - có khả năng là để đáp trả một động thái như vậy của Israel - nơi một lượng lớn dầu mỏ toàn cầu đi qua.

May mắn thay cho các nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ, cho đến nay, những sự kiện như vậy là rất khó xảy ra. Bản thân cuộc chiến không phải là mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh nguồn cung dầu toàn cầu. Mối đe dọa lớn nhất là chiến tranh sẽ gây ra hậu quả gì trên một thị trường vốn đã thắt chặt và chúng ta đang chứng kiến điều này.

Đầu tiên và quan trọng nhất, cuộc chiến đã phơi bày sự rạn nứt trong quan hệ Mỹ-Saudi. Vương quốc này đang trong quá trình khôi phục quan hệ ngoại giao với Israel - với sự ôn hòa của Mỹ - nhưng sau vụ tấn công tên lửa gần đây vào một bệnh viện ở Gaza, Riyadh ngay lập tức lên án quân đội Israel và tuyên bố ủng hộ Palestine.

Điều này thực sự đã đặt dấu chấm hết cho các cuộc đàm phán bình thường hóa, chứng tỏ rằng lợi ích của nước này – như nhà phân tích Neil Beveridge của Sanford Bernstein nói với tờ Wall Street Journal – không còn phù hợp với lợi ích của Mỹ.

Điều đó cũng có nghĩa là Ả Rập Xê Út cảm thấy không có trách nhiệm phải duy trì nguồn cung tốt cho thị trường toàn cầu vì người tiêu dùng dầu lớn nhất trên thị trường này là đồng minh của họ, Mỹ.

Kết quả quan trọng thứ hai từ các sự kiện mới nhất ở Trung Đông là bất chấp nỗ lực to lớn nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào dầu mỏ của ít nhất một số khu vực bằng cách đầu tư hàng nghìn tỷ USD vào các phương pháp sản xuất năng lượng thay thế, thế giới vẫn hoàn toàn phụ thuộc vào họ, bao gồm cả các nước có tham vọng chuyển đổi năng lượng xanh.

Thực tế nhỏ đó có thể bằng chứng cho thấy mọi thứ càng thay đổi thì chúng càng giữ nguyên. Trở lại năm 1973, ngành công nghiệp dầu mỏ của Mỹ đang suy thoái, Trung Quốc là nước tiêu thụ dầu không đáng kể và OPEC thống trị nguồn cung dầu của thế giới.

Giờ đây, Mỹ là nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới, Trung Quốc là nhà nhập khẩu lớn nhất và châu Âu đang cố gắng loại bỏ điều này. Nhưng rõ ràng OPEC vẫn thống trị nguồn cung dầu thế giới.

Cuối tuần qua, giá dầu giảm nhờ các báo cáo cho thấy các nỗ lực ngoại giao nhằm ngăn chặn xung đột vẫn tiếp tục, điều đó không có nghĩa là nguy cơ dầu tăng lên 100 USD/thùng và có thể cao hơn đã chấm dứt.

Trên thực tế, điều duy nhất ngăn cản điều đó là việc quốc gia vùng Vịnh và những thành viên thuộc OPEC+ của nước này không sẵn lòng kiểm soát thị trường quá mức và gây ra tình trạng sụt giảm nhu cầu.

Lê Na (Theo Oilprice)