30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN: Hành trình hội nhập, vươn tầm khu vực

Năm 2025 đánh dấu chặng đường 30 năm kể từ khi Việt Nam chính thức gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) vào ngày 28/7/1995, đồng thời kỷ niệm 58 năm thành lập ASEAN 98/8/1967).

Từ một thành viên mới, Việt Nam đã từng bước khẳng định vai trò tích cực, chủ động và có trách nhiệm trong cộng đồng khu vực, đồng hành cùng ASEAN xây dựng một cộng đồng gắn kết và vững mạnh.

Gia nhập ASEAN là bước ngoặt nâng cao vị thế quốc gia

Tại buổi chia sẻ: “Việt Nam trong ASEAN 2” do C Asean tổ chức vào chiều 31/7, PGS.TS Lê Bộ Lĩnh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á cho rằng, việc gia nhập ASEAN là quyết định tạo bước ngoặt nâng cao vị thế quốc gia.

Với phương châm "chủ động, tích cực và có trách nhiệm", Việt Nam đã biến hội nhập ASEAN thành động lực phát triển và nâng cao vị thế quốc tế.

Đơn cử, trong ba lần đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN (1998, 2010, 2020), Việt Nam đã có những sáng kiến nổi bật và được các nước thành viên trong khối đánh giá cao. Năm 2020 trong bối cảnh COVID-19, Việt Nam đã đề xuất thành lập Quỹ ASEAN nhằm ứng phó dịch bệnh và Kho dự phòng vật tư y tế khu vực.

“Bài học quan trọng từ sự phát triển của Việt Nam cho thấy rằng sự chủ động và tích cực là chìa khóa dẫn đến thành công”, PGS.TS Lê Bộ Lĩnh nhấn mạnh.

PGS.TS Lê Bộ Lĩnh nhận định, Việt Nam đã tích cực tham gia và đóng góp vào các hoạt động chung, không chỉ dừng lại ở việc tham gia một cách thụ động. Điều này giúp tạo dựng vị thế và tiếng nói của đất nước trên trường quốc tế.

“Việc kiên định theo đuổi đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ trong môi trường đa dạng về lợi ích cũng là một yếu tố then chốt. Một chính sách đối ngoại đa phương hóa và đa dạng hóa giúp Việt Nam cân bằng được mối quan hệ với các nước lớn, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia.

Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, Việt Nam đã khéo léo tận dụng cơ hội từ hội nhập quốc tế để phát huy nội lực, đồng thời đóng góp vào giải quyết các vấn đề chung của khu vực và thế giới”, ông Lĩnh nói.

Ngoài ra, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ban, ngành từ trung ương đến địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc đảm nhận các vai trò quan trọng trong ASEAN. Những bài học này không chỉ có giá trị trong bối cảnh hiện tại mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Trong giai đoạn tới, ông Lĩnh chỉ ra những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt, bao gồm sức ép cạnh tranh kinh tế từ Singapore và Thái Lan, gây áp lực lên doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam.

Ông nhấn mạnh cơ hội đến từ việc tận dụng áp lực cải cách thể chế từ cạnh tranh ASEAN để hiện đại hóa công nghệ và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng khu vực thông qua RCEP. ASEAN là trụ cột không thể thiếu trong chính sách đối ngoại.

“Việt Nam cần tiếp tục củng cố đoàn kết nội khối, ưu tiên các lĩnh vực hợp tác mới như kinh tế số và phát triển bền vững, tăng cường ngoại giao đa phương để xây dựng trật tự khu vực dựa trên luật lệ và thúc đẩy hội nhập kinh tế sâu rộng hơn trong bối cảnh toàn cầu biến động”, PGS.TS Lê Bộ Lĩnh khẳng định.

ASEAN là đối tác thương mại chiến lược của Việt Nam

Trong khi đó, bà Lê Thị Mai Anh, Trưởng Phòng Đông Nam Á, Nam Á và Hợp tác khu vực, Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương chia sẻ: ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ ba toàn cầu của Việt Nam, với hơn 98% dòng thuế nội khối đã được xóa bỏ và lợi thế xuất siêu bền vững tại các thị trường láng giềng, ASEAN đã tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu vào khu vực.

Năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và ASEAN đạt gần 84 tỷ USD, khẳng định vai trò chiến lược của khu vực này trong xuất khẩu và hội nhập của Việt Nam.

Để hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường ASEAN, Việt Nam đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, tập trung vào việc hoàn thiện cơ sở pháp lý, triển khai hiệu quả các FTA mà Việt Nam và các nước ASEAN cùng là thành viên, đàm phán và ký kết nhiều thỏa thuận song phương bổ trợ như Hiệp định thương mại song phương với Lào với Lào, Bản Thỏa thuận thúc đẩy thương mại song phương Việt Nam - Campuchia, Bản ghi nhớ (MOU) về hợp tác thương mại gạo với Philippines, hợp tác Halal với Malaysia, phát triển thương mại số với Indonesia…

Song song với đó, Việt Nam cũng thường xuyên cung cấp thông tin thị trường, cập nhật chính sách, tháo gỡ các vướng mắc, rào cản cho phát triển thương mại giữa Việt Nam với các đối tác tại khu vực ASEAN; phát huy mạnh mẽ vai trò của Thương vụ Việt Nam trong công tác nghiên cứu thị trường, hỗ trợ xử lý vướng mắc cho doanh nghiệp, đẩy mạnh xúc tiến thương mại để đưa hàng Việt Nam vào sâu trong hệ thống bán lẻ ASEAN.

Trước những thách thức về rào cản kỹ thuật, mức độ cạnh tranh ngày càng cao, bà nhấn mạnh tầm quan trọng của ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong thương mại và logistics, thúc đẩy thương mại số với ASEAN, đồng thời, nâng cao năng lực thực hiện các FTA và chuẩn hóa hàng hóa, mở rộng hợp tác song phương linh hoạt hơn, qua đó định vị Việt Nam là trung tâm thương mại năng động trong ASEAN.