AI có thể tự hình thành nhận thức ở cấp độ con người?
(CLO) Một nhóm nghiên cứu Trung Quốc phát hiện các mô hình ngôn ngữ lớn đa phương thức (LLM) không chỉ nhận biết được thế giới mà còn có thể phát triển hệ thống biểu diễn khái niệm về đối tượng rất giống với cách con người tư duy.
Cụ thể, các nhà khoa học Trung Quốc đã chứng minh rằng các mô hình ngôn ngữ lớn đa phương thức (LLM), như ChatGPT, có thể tự phát triển cách nhìn nhận và hiểu các khái niệm giống cách con người suy nghĩ.
Nghiên cứu do các nhà khoa học tại Phòng thí nghiệm trọng điểm nhà nước về nhận thức não bộ và công nghệ trí tuệ lấy cảm hứng từ não, Viện Tự động hóa thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS), cùng nhiều đơn vị khác thực hiện. Kết quả vừa được công bố trên tạp chí Nature Machine Intelligence ngày 9/6.
.png)
Theo Du Changde, tác giả chính của nghiên cứu, con người có khả năng nhìn thấy một đồ vật – ví dụ như “con chó” hay “quả táo” – và hiểu không chỉ hình dạng, màu sắc của nó, mà còn cả chức năng, cảm xúc và ý nghĩa văn hóa. Đây là thứ tạo nên nhận thức – nền tảng của trí thông minh.
Câu hỏi là liệu AI có thể làm được điều tương tự? Nghiên cứu mới cho thấy câu trả lời là có.
Thay vì chỉ kiểm tra việc AI có nhận diện đúng hình ảnh hay không, nhóm nghiên cứu đã kết hợp các thí nghiệm hành vi và phân tích hoạt động não để xem AI thực sự "nghĩ gì" về các đồ vật. Họ thu thập hơn 4,7 triệu kết quả dự đoán từ các mô hình AI để tìm hiểu cách chúng phân loại và hiểu 1.854 vật thể tự nhiên.
Kết quả, AI không chỉ nhóm đồ vật lại theo đúng cách con người thường làm, mà còn tạo ra những “chiều khái niệm” – tức là những góc nhìn trừu tượng nhưng có thể giải thích được, giống như cách não người phân tích thông tin.
Ví dụ, AI hiểu rằng mèo và chó đều là thú cưng, khác với xe hơi hay cây cối, mà không cần ai dạy trực tiếp.
Trong các thí nghiệm hành vi, AI còn đưa ra lựa chọn nhất quán hơn cả con người. Nhóm nghiên cứu nhận thấy AI thiên về suy nghĩ trừu tượng (dựa vào từ khóa và khái niệm), còn con người hay dùng trực giác (hình ảnh và cảm xúc). Dù đi theo hai con đường khác nhau, cả AI và con người đều dẫn đến kết quả tương tự – hiểu được bản chất của sự vật.
He Huiguang, một trong những tác giả chính, cho biết: “Trước đây, AI chỉ biết phân biệt mèo và chó, nhưng không hiểu vì sao chúng khác nhau. Giờ thì nó thực sự hiểu – không khác mấy với cách con người hiểu”.
Nói cách khác, AI không còn là “con vẹt thông minh” chỉ nhắc lại thông tin. Nó đang tiến tới khả năng tự hiểu thế giới – một bước tiến cực lớn trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Đây là bằng chứng rõ ràng nhất từ trước đến nay cho thấy AI đang dần có nhận thức giống con người và tương lai có thể còn vượt xa hơn thế.