Hôm thứ Sáu (23/10), Tổng thống Putin được hỏi về khả năng có một liên minh như vậy trong cuộc họp của Câu lạc bộ Thảo luận Valdai, một diễn đàn về các vấn đề quốc tế của Nga, và ông trả lời: “Chúng tôi luôn tin rằng quan hệ của chúng tôi đã đạt đến mức độ hợp tác và tin tưởng rằng nó là không cần thiết, nhưng chắc chắn là có thể tưởng tượng được, trên lý thuyết”.

Ông Putin tiếp tục rằng quân đội hai nước đã hợp tác chặt chẽ với nhau và “thời gian sẽ cho biết mọi việc sẽ tiến triển như thế nào từ đây. Cho đến nay, chúng tôi vẫn chưa đặt ra mục tiêu đó cho mình. Nhưng, về nguyên tắc, chúng tôi cũng sẽ không loại trừ nó. Vì vậy, chúng ta sẽ xem”.

Tuy nhiên, một số nhà quan sát Trung Quốc lưu ý rằng mặc dù ý tưởng này rất khó xảy ra, nhưng ngay cả việc nói về nó cũng có thể được coi là một dấu hiệu thiện chí.

Các bình luận được đưa ra trong bối cảnh mối quan hệ ngày càng xấu đi giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và được đưa ra cùng ngày Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có bài phát biểu đầy tinh thần dân tộc nhân kỷ niệm 70 năm Trung Quốc tham gia vào cuộc chiến tranh Triều Tiên.

Trong số những lời chỉ trích ám chỉ khác về Washington, ông Tập cho biết quân đội nước này quyết tâm đánh bại những kẻ xâm lược và cảnh báo chống lại mọi âm mưu chia rẽ đất nước.

Phản ứng chính thức của Bắc Kinh đối với các bình luận của Putin là không cam kết, nhưng một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao cho biết họ “thể hiện mức độ cao và bản chất đặc biệt của quan hệ song phương của chúng ta”.

Người phát ngôn Triệu Lập Kiên cũng cho biết: “Không có giới hạn đối với quan hệ hữu nghị truyền thống Trung Quốc-Nga và không có giới hạn nào cho việc mở rộng hợp tác của chúng tôi”.

Cơ hội nào cho một liên minh quân sự Nga-Trung?

Các nhà phân tích cho biết, mặc dù khó có thể có một liên minh chính thức, nhưng gợi ý này là một dấu hiệu rõ ràng của sự đoàn kết giữa chiến dịch tranh cử tổng thống Mỹ, nơi Donald Trump và Joe Biden đã xung đột về việc ai sẽ xử lý tốt nhất thách thức do Trung Quốc đặt ra, các nhà phân tích cho biết.

Li Lifan, nhà nghiên cứu tại Học viện Khoa học Xã hội Thượng Hải, cho biết: “Cả Trung Quốc và Nga đều là mục tiêu bị chỉ trích trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ và ông Putin đang cố gắng chứng tỏ mối quan hệ bền chặt như thế nào”.

Ông Li nói thêm rằng, việc thể hiện tình đoàn kết cũng nhằm gửi đi một thông điệp về Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới hạn chế kho vũ khí hạt nhân của Mỹ và Nga, mà Washington đang cố gắng gây áp lực buộc Trung Quốc tham gia.

Cả hai quan chức cấp cao của Nga và Mỹ trong tuần qua đã phát đi tín hiệu rằng hai bên sắp ký một gia hạn ngắn hạn trước khi thỏa thuận hết hạn vào tháng Hai.

Vào thứ Sáu tuần trước, Tổng thống Putin nói rằng Nga không phản đối việc gia nhập của Trung Quốc, nhưng đề nghị Bắc Kinh không nên là cường quốc hạt nhân duy nhất bị áp lực gia nhập nếu Anh và Pháp không đăng ký.

Li nói rằng cơ hội thành lập một liên minh quân sự Nga-Trung vẫn còn rất xa vời, vì điều đó sẽ buộc hai bên phải bảo vệ lẫn nhau nếu bị tấn công, đồng thời nói thêm rằng "không cần thiết, tốt hơn là nên giữ mọi thứ trong im lặng".

Ông cũng lưu ý rằng Trung Quốc vẫn là một phần của Phong trào Không liên kết, một nhóm gồm 120 quốc gia đang phát triển trên thế giới không chính thức liên kết với bất kỳ khối cường quốc lớn nào - điều mà Trung Quốc đã coi là yếu tố cốt lõi trong chính sách đối ngoại độc lập của mình trong nhiều thập kỷ.

Li cho biết mối quan hệ chặt chẽ hơn và hợp tác với Nga là vì lợi ích của Trung Quốc, đặc biệt là về các vấn đề quản trị toàn cầu, nơi hai bên có nhiều điểm chung.

Vào tháng 7, cả hai bộ ngoại giao cho biết họ đang hợp tác để chống lại "thông tin sai lệch" từ "một số quốc gia". Vào tháng 9, Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị ca ngợi sự ủng hộ lẫn nhau của hai bên trong việc ứng phó với “các lực lượng cực đoan ở Hoa Kỳ”, trong cuộc gặp với người đồng cấp Nga.

Vẫn tồn tại những quan ngại từ hai phía

Nhưng cũng có báo cáo rằng các quan chức Nga, bao gồm cả chính Tổng thống Putin, đã đưa ra những nghi ngờ riêng về Trung Quốc trong các cuộc gặp với các quan chức Mỹ.

Cuốn sách gần đây của Bob Woodward về chính quyền Trump, Cơn thịnh nộ, báo cáo rằng nhà lãnh đạo Nga đã gọi Trung Quốc là “quốc gia mất kiểm soát lớn nhất hành tinh” trong cuộc điện đàm với Trump vào tháng 4 - những bình luận không xuất hiện trên thông cáo báo chí.

Cựu cố vấn an ninh quốc gia Hoa Kỳ John Bolton cũng viết trong cuốn hồi ký “Căn phòng, nơi nó xảy ra” rằng, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoygu đã nói với ông rằng ông đồng ý rằng một hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân khác, Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung, không còn khả thi vì về khả năng và sự phát triển công nghệ được nâng cao của Trung Quốc kể từ năm 1987.

Trung Quốc và Liên Xô đã ký Hiệp ước Hữu nghị, Liên minh và Tương trợ vào năm 1950, vài tháng sau khi nước Cộng hòa Nhân dân được thành lập. Nhưng quan hệ đã xấu đi đáng kể sau cái chết của ông Stalin, có thời điểm đưa hai nước đến bờ vực chiến tranh.

Sự cải thiện sau đó trong quan hệ đã bắt đầu nhanh chóng dưới thời Tổng thống Putin và Chủ tịch Tập Cận Bình, nhưng tháng 12 năm ngoái, nhà lãnh đạo Nga khẳng định Nga không có kế hoạch liên minh quân sự với Trung Quốc.

Shi Yinhong, giáo sư quan hệ quốc tế của Đại học Renmin và là cố vấn của Quốc vụ viện, nội các Trung Quốc, cho biết những nhận xét mới nhất của ông có thể là một nỗ lực nhằm đánh bại Washington và Bắc Kinh.

“Căng thẳng Mỹ-Trung đang ở tình trạng tồi tệ đến mức có thể xảy ra xung đột quân sự. Cơ hội mà Nga muốn trở thành đồng minh của Trung Quốc là rất thấp”, ông nói.

“Đó chủ yếu là dấu hiệu cho thấy khát vọng của Nga trở thành một bên trung lập quan trọng để buộc Hoa Kỳ hoặc Trung Quốc nhượng bộ quan trọng cho họ”.

Nguyễn Hoàng (Theo SCMP)