Về mảnh đất Thuận Thành (Bắc Ninh), nơi có lăng mộ Kinh Dương Vương, đền thờ Lạc Long Quân-Âu Cơ uy nghiêm tại thôn Á Lữ, di tích duy nhất thờ “Nam Bang thủy tổ” (ông tổ nước Nam).

Tiếp đến là Thành cổ Luy Lâu, xã Thanh Khương với các di tích phố chợ, đền đài, chùa tháp nguy nga là hình bóng còn lại của trung tâm chính trị, kinh tế, thương mại, trung tâm Phật giáo và Nho giáo của nước ta trong thiên niên kỷ đầu Công nguyên và 2 di tích Quốc gia đặc biệt chùa Dâu, chùa Bút Tháp với kiến trúc cổ kính và mỹ lệ. Nơi đây còn là miền quê của nghệ thuật dân gian với làng tranh Đông Hồ, ca trù Thanh Tương, múa rối nước Đồng Ngư.

 Qua Thuận Thành tới Gia Bình, du khách sẽ được ngắm nhìn ngọn núi Thiên Thai thơ mộng, quê hương của Trạng nguyên khai khoa Lê Văn Thịnh, có chùa Đổng Lâm, chùa Tĩnh Lự trên đỉnh núi rồi tới Lệ Chi Viên, dấu tích nơi xảy ra vụ án oan nghiệt đối với Nguyễn Trãi-người anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới.

Từ Đại Lai sang chùa Đại Bi, quê hương nhà sư, thi sỹ nổi tiếng Huyền Quang, một trong ba vị tổ của thiền phái Trúc Lâm thời Trần, rồi xuống Lục Đầu-Bình Than vào thăm đền thờ Cao Lỗ Vương-nhà quân sự tài ba sáng chế nỏ thần và kiến trúc kinh thành Cổ Loa, giúp vua An Dương Vương bảo vệ đất nước Âu Lạc.

Vượt cầu Hồ, qua sông Đuống, du khách tới đất phủ Từ Sơn nay là thành phố Từ Sơn và các huyện: Tiên Du, Yên Phong, Quế Võ, thành phố Bắc Ninh, đậm đặc di tích lịch sử truyền thống văn hóa Việt Nam. Phường Đình Bảng với di tích lịch sử Đền Đô, Khu lăng mộ và đền thờ các vị Vua triều Lý...

Về Yên Phong với chiến tuyến Như Nguyệt, đền Xà, đền Yên Phụ, đền thờ Lý Thường Kiệt. Các chùa Phật Tích, Tiêu Sơn, Bách Môn, Cổ Pháp, chùa Dạm, đình Diềm, đền Bà Chúa Kho là những danh lam cổ tự và những công trình kiến trúc nghệ thuật nổi tiếng bậc nhất nước ta thời Lý-Trần-Lê.

Tiêu biểu là Văn miếu Bắc Ninh-nơi tôn thờ đạo Khổng, ghi danh những bậc khoa bảng tiên hiền, tiên triết của quê hương Bắc Ninh-Kinh Bắc nhằm giáo dục truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, giúp việc học hành và chăm lo bồi đắp nhân tài cho đất nước.

Đa số làng quê Bắc Ninh có lịch sử lâu đời và trù phú với các hoạt động kinh tế, văn hóa vừa đa dạng vừa sôi động. Nơi đây còn có làng tiến sỹ như Kim Đôi, Tam Sơn, Vĩnh Kiều các làng buôn bán nổi tiếng như Phù Lưu, Đình Bảng, Lũng Giang và đông đảo các làng thợ: Làm giấy dó Đống Cao, chạm khắc gỗ Phù Khê, Đồng Kỵ; rèn sắt Đa Hội, đúc đồng Đại Bái, gốm Phù Lãng Bắc Ninh còn là quê hương của lễ hội và sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc, phát triển, tiêu biểu là lễ hội hoa mẫu đơn chùa Phật Tích, hội rước pháo Đồng Kỵ, hội đền Bà Chúa Kho, hội kéo co Hữu Chấp, hội chùa Dâu, chùa Bút Tháp.

Nổi tiếng và cuốn hút du khách hơn cả là hội ca hát giao duyên của các làng Quan họ, trong đó tiêu biểu là hội Lim, hội đền vua Bà-Thủy tổ Quan họ. Người Bắc Ninh-Kinh Bắc vốn thông minh, cần cù, tài khéo, năng động, sáng tạo trong hoạt động văn hóa nghệ thuật và bao trùm là đạo lý sống “uống ước nhớ nguồn”, quý trọng tình nghĩa, sự thủy chung trong quan hệ ứng xử giữa người với người “tình chung một khắc, nghĩa dài trăm năm”.

Với tiềm năng, thế mạnh du lịch văn hóa lịch sử, lễ hội tâm linh, Bắc Ninh đã và đang thực hiện nhiều giải pháp phát triển du lịch. Vừa qua, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp cùng với các doanh nghiệp du lịch trong và ngoài tỉnh tổ chức khảo sát, xây dựng các tuyến du lịch nhằm đáp ứng nhu cầu tam quan, chiêm bái của du khách.

Hiện nay, Bắc Ninh có 538 cơ sở kinh doanh du lịch, trong đó 503 cơ sở lưu trú với trên 8.000 phòng nghỉ, 10.800 giường (trong đó 4 cơ sở đạt tiêu chuẩn 5 sao, 1 cơ sở 3 sao; 4 khách sạn 2 sao); 35 đơn vị kinh doanh lữ hành, vận chuyển khách và cơ sở đạt tiêu chuẩn phục vụ khách; hơn 4.000 lao động trực tiếp trong các các cơ sở kinh doanh du lịch tăng gần 3 lần so năm 2015.

Hàng năm Bắc Ninh đón khoảng 1,2 - 1,6 triệu lượt khách du lịch, tổng thu từ du lịch đạt gần 1,1 ngàn tỷ đồng (năm 2019), do tác động của đại dịch Covid-19 năm 2020, 2021, lượt khách và doanh thu du lịch giảm. Năm 2022, Bắc Ninh triển khai tổ chức đăng cai nhiều sự kiện văn hóa, thể thao quy mô quốc gia, quốc tế và tổ chức hoạt động kích cầu du lịch, qua đó tạo nguồn khách và hiệu ứng tốt để thu hút khách đến Bắc Ninh, hoạt động du lịch phục hồi tích cực.

Tổng doanh thu du lịch năm 2022 đạt 830 tỷ đồng, so cùng kỳ năm 2021 tăng 56%, so kế hoạch năm 2022 tăng 33%; số khách đạt 1.200.000 lượt, so cùng kỳ năm 2021 tăng 50%, so kế hoạch năm 2022 tăng 26%.

Để góp phần định hướng, phát huy hiệu quả tiềm năng, giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh, bước đầu Bắc Ninh hình thành 14 điểm du lịch, các tour du lịch thường xuyên được các công ty du lịch khai thác với các điểm đến tiêu biểu như: 4 di tích Quốc gia đặc biệt (chùa Dâu, chùa Bút Tháp; chùa Phật Tích; khu Lăng mộ và đền thờ các vị vua triều Lý); di tích đền Bà Chúa Kho; Văn Miếu Bắc Ninh; đền Tam Phủ…

Với sự hấp dẫn vốn có bởi cảnh sắc cộng với những kế hoạch, giải pháp và đề án phát triển du lịch cụ thể đang được triển khai mạnh mẽ, Bắc Ninh hứa hẹn sẽ trở thành điểm đến lý tưởng, với  du khách gần xa.