Bắc Ninh phát triển du lịch gắn với văn hóa Quan họ

(NB&CL) Bắc Ninh là vùng đất cổ, nơi có những di sản văn hóa lâu đời, chứng kiến sự phát triển không ngừng về kinh tế, văn hóa, xã hội của người dân Kinh Bắc. Định hướng phát triển du lịch Bắc Ninh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 là phát huy lợi thế về văn hóa vùng đất cổ xưa mang đậm chất chữ tình, giàu chất thơ, đồng thời đặc biệt chú trọng đến sản phẩm du lịch đặc thù là du lịch gắn với văn hóa Quan họ - di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Vùng Kinh Bắc- Bắc Ninh trước đây được coi là một trong tứ trấn của kinh thành Thăng Long. Nơi đây đã hội tụ, sản sinh ra Dân ca Quan họ Bắc Ninh, một loại hình nghệ thuật đặc sắc, độc đáo và tiêu biểu trong các hình thức diễn xướng dân gian của vùng đồng bằng trung du Bắc Bộ. Quan họ Bắc Ninh biểu hiện những quan niệm đẹp đẽ, trong sáng, chất phác về mối quan hệ giữa người với người thông qua thái độ tôn trọng nghĩa tình và lòng thủy chung son sắt, một lối hát đặc trưng thể hiện tâm tư tình cảm của người dân nơi đây. Văn hóa Quan họ không đơn thuần là lời hát mang âm hưởng đặc biệt bởi câu chữ giao duyên ví von, đậm chất tình và giàu chất thơ trong đó mà là tổng hòa của nhiều yếu tố như hát Quan họ, trang phục, ẩm thực, các phong tục tập quán, không gian văn hóa Quan họ. Đến với Bắc Ninh du khách sẽ được đắm mình vào không gian văn hóa những làn điệu mượt mà, đằm thắm, liền anh áo the khăn xếp, liền chị áo mớ ba mớ bẩy, nón thúng quai thao, tạo nên nét độc đáo mà không một nơi nào có được.

Để phát triển du lịch gắn với văn hóa Quan họ, tỉnh Bắc Ninh sẽ tập trung ưu tiên phát triển các điểm du lịch gắn với trải nghiệm, khám phá các giá trị văn hóa, lịch sử làng quê miền Quan họ tại xã Hòa Long (thành phố Bắc Ninh), du lịch các làng Quan họ cổ gắn với du ngoạn sông Cầu, trảy hội Lim (Tiên Du). Với một lối hát giao duyên dân dã, thể hiện phong cách tao nhã, gắn bó nghĩa tình của các liền anh, liền chị chơi quan họ. Với âm điệu và nội dung lời ca phong phú, dân ca quan họ là bức tranh phản ánh cuộc sống muôn màu và là nét văn hóa tiêu biểu đặc trưng của người dân Kinh Bắc. Năm 2009, Dân ca Quan họ Bắc Ninh chính thức được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự kiện này không chỉ tôn vinh những giá trị tiêu biểu độc đáo, mà còn khẳng định sự trường tồn và sức lan tỏa rộng lớn của Dân ca Quan họ Bắc Ninh trong cộng đồng thế giới. Đây cũng chính là thế mạnh để Bắc Ninh khai thác tiềm năng du lịch văn hóa vừa là giới thiệu sản phẩm văn hóa phi vật thể của nhân loại ra cộng đồng thế giới, vừa nhằm bảo tồn giá trị của di sản do đó Bắc Ninh tiếp tục đẩy mạnh các hình thức tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá về những giá trị đặc sắc và độc đáo của Dân ca Quan họ Bắc Ninh dưới nhiều hình thức. Ðặc biệt coi trọng vai trò truyền dạy của nghệ nhân, các nhu cầu sinh hoạt văn hóa Quan họ trong cộng đồng. Để phát huy lợi thế Du lịch văn hóa, Bắc Ninh quy hoạch các điểm du lịch trên địa bàn tỉnh hầu hết đều có hát Quan họ, khuyến khích các nghệ nhân hát Quan họ trong các lễ hội, phát triển các sản phẩm du lịch đặc thù dựa trên hoạt động giới thiệu, quảng bá, phát huy giá trị của dân ca Quan họ Bắc Ninh - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Bắc Ninh đánh giá du lịch văn hóa là loại hình du lịch chính, thậm chí còn trở thành thương hiệu du lịch của Bắc Ninh, bởi nơi đây có các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể chứng kiến bao thăng trầm lịch sử của người dân Kinh Bắc. Do vậy Bắc Ninh tập trung nguồn lực bảo tồn giá trị văn hóa và phát huy tối đa lợi thế của mình để khai thác hợp lý di sản văn hóa phục vụ du lịch tạo ra những sản phẩm du lịch văn hóa giàu sức hút với khách du lịch trong nước và quốc tế hướng đến sự phát triển du lịch bền vững.

Đặc biệt du lịch gắn với các giá trị di sản văn hóa Quan họ chính là điểm khác biệt, là thế mạnh nổi bật mang thương hiệu Bắc Ninh. Bên cạnh đó, sự kết hợp hài hòa giữa các sản phẩm du lịch sẽ tạo thành các tour, tuyến du lịch phong phú, đa dạng. Có thể  kết hợp du lịch Quan họ với du lịch thăm quan di tích, tham dự lễ hội. Ở đây có những ngôi chùa cổ kính có ý nghĩa lớn về lịch sử và kiến trúc như: chùa Dâu, chùa Cổ Pháp, chùa Phật Tích, Kinh Dương Vương, thành Luy Lâu, Đền Đô... trong đó, có những ngôi chùa nổi tiếng có lễ hội gắn liền với Quan họ cả phần lễ và phần hội như: chùa Lim, chùa Châm Khê, chùa Dương Ổ, chùa Hòa Đình. Ngoài ra, vùng Kinh Bắc cũng nổi tiếng với những ngôi đình “Thứ nhất là đình Đông Khang, thứ nhì đình Bảng, vẻ vang đình Diềm” và những ngôi đền thờ Mẫu, hầu hết tập trung ở những làng Quan họ gốc. Những ngôi đình, ngôi đền này là không gian văn hóa để Quan họ tồn tại và phát triển. Đồng thời có thể kết hợp du lịch Quan họ với du lịch làng nghề. Di sản văn hóa Quan họ Bắc Ninh được hình thành từ những làng Quan họ nhỏ bé, để rồi phát triển thành vùng văn hóa Quan họ. Mặt khác, làng Quan họ đó đồng thời cũng là những làng nghề, hoặc nằm gần với những làng nghề mà cho đến ngày nay, những sản phẩm của những làng nghề truyền thống này vẫn được thị trường ưa chuộng, được khách du lịch trong nước và quốc tế biết đến như tranh Đông Hồ, làng nghề Đúc Đồng Đại Bái, làng nghề thủ công mỹ nghệ Đồng Kỵ... Việc khai thác cho khách du lịch tìm hiểu các làng nghề truyền thống gắn liền với du lịch Quan họ sẽ tạo nên những sản phẩm du lịch đặc trưng riêng có của tỉnh Bắc Ninh. Quan họ Bắc Ninh không còn phát triển trong một phạm vi hẹp của tỉnh Bắc Ninh, mà đã vươn xa khỏi châu lục đến với bạn bè quốc tế.

Tuy nhiên chắc chắn một điều để có thể thưởng thức những âm hưởng ngọt ngào, chất trữ tình, những luyến láy đặc trưng và sự mến khách bằng cả tấm lòng chân thành thì chỉ có về đúng cái nôi thủy tổ của Quan họ Bắc Ninh chúng ta mới cảm nhận hết được điều đó. Vì vậy phát triển du lịch di sản văn hóa Quan họ không chỉ góp phần quảng bá hình ảnh một Bắc Ninh đẹp đẽ, mang đậm nền văn minh vùng ven Sông Hồng, mà còn góp phần đưa hình ảnh Việt Nam đất nước, con người ra bạn bè quốc tế.

Vi Như