Bà Lê Thu Hà đề xuất dừng chiếu hoặc rút phép đối với các tác phẩm điện ảnh khi nghệ sĩ vi phạm đạo đức, an ninh chính trị hoặc phát ngôn phản cảm. Ý kiến của Đại biểu Quốc hội Lê Thu Hà một lần nữa dấy lên tranh cãi quanh chữ tài và chữ đức của giới nghệ sĩ Việt, trong bối cảnh các nước như Trung Quốc, Hàn Quốc đang siết chặt quản lý hoạt động của ngành giải trí.

Bùng nổ hành vi lệch chuẩn của nghệ sĩ

Với sự bùng nổ của công nghệ, đặc biệt là mạng xã hội, mối liên kết giữa nghệ sĩ với công chúng đang trở nên gần gũi hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, lan toả những giá trị văn hoá, nghệ thuật lại là câu chuyện buồn đến từ những cá nhân mang danh nghệ sĩ.

Những cụm từ như nghệ sĩ “bóc phốt”, lăng mạ, “lùm xùm” trong đời tư… thậm chí có những khuất tất trong việc làm từ thiện đang tạo nên những “cơn bão” trên mạng xã hội. Và đồng hành với những điều “xấu xí” là những làn sóng tẩy chay từ công chúng.

Mới đây nhất, chương trình truyền hình thực tế Running Man ngay khi phát sóng đã phải chịu “gạch đá” từ khán giả. Nguyên nhân là chương trình có sự tham gia của ca sĩ Jack (Trịnh Phương Tuấn) trước đó là thần tượng của nhiều bạn trẻ nhưng lại vướng vào bê bối tình ái, đạo đức.

Không chỉ là những câu chuyện đời tư, nhiều nghệ sĩ trẻ hiện nay khi có chút “tên tuổi” thay vì cống hiến lại có lối hành xử giang hồ.

Ví dụ như lên mạng cãi tay đôi với người hâm mộ, kéo cả “đội quân” đến hăm dọa khán giả. Nhiều nghệ sĩ còn “vạch áo cho người xem lưng” như kể chuyện đời tư, phẫu thuật hay nói xấu đồng nghiệp, khoe của khoe con... trên sóng truyền hình, gameshow, hay trên mạng xã hội. Và gần đây nhất là những ồn ào xung quanh việc làm từ thiện...

Về vấn đề này, NSND Trịnh Thúy Mùi - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam bày tỏ, thời gian qua xuất hiện quá nhiều nghệ sĩ ứng xử “lệch chuẩn” đã ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh và niềm tin của công chúng đối với giới nghệ sĩ. Chính vì vậy, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xây dựng Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật là việc làm rất cần thiết.

Tuy nhiên, NSND Thuý Mùi cũng cho rằng, đạo đức là yếu tố quan trọng nhất trong tính cách, giá trị của mỗi con người, là hệ thống các quy tắc về chuẩn mực của cộng đồng và xã hội, cần phải có một quá trình giáo dục thấu đáo, bền bỉ chứ không thể chỉ thông qua một vài bộ quy tắc, quy chuẩn mà có thể điều chỉnh ngay được. Tất nhiên, động thái ra đời bộ Quy tắc này sẽ giúp nghệ sĩ cẩn trọng hơn trong phát ngôn, hành xử…

“Tôi quan tâm nhiều đến việc phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị sự nghiệp công lập, các hội nghề nghiệp chuyên ngành nghệ thuật cũng như cơ quan quản lý nhà nước để làm sao tăng cường phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật, để Quy tắc ứng xử này giúp những người hoạt động nghệ thuật và các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến lĩnh vực nghệ thuật và toàn xã hội xác định các chuẩn mực hành vi ứng xử đạo đức” - nghệ sĩ Thúy Mùi nói.

Câu chuyện “tài - đức” của nghệ sĩ một lần nữa gây xôn xao, tranh cãi với dư luận. Nhiều ý kiến đồng thuận với đại biểu Quốc hội Lê Thu Hà. Bên cạnh đó, một số kiến cũng “kêu khổ” cho giới giải trí, rằng “quy chuẩn về đạo đức với nghệ sĩ, đôi khi cũng nghiêm khắc, nghiệt ngã hơn so với số đông”.

Siết bằng Bộ Quy tắc ứng xử

Có thể nói, cùng với sự phát triển của mạng xã hội, chưa bao giờ showbiz Việt nhiễu loạn như hiện nay. Sự tự do thái quá trên môi trường mạng khiến không ít người nổi tiếng có cách hành xử thiếu văn hóa, phát ngôn thiếu cẩn trọng, làm ảnh hưởng đến giới nghệ sĩ nói chung và tác động tiêu cực đến giới trẻ.

Vào tháng 9, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã có quyết định về việc xây dựng Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật. Dự thảo đưa ra những điều nên và không nên trong hành vi ứng xử của người hoạt động nghệ thuật. Giới nghệ sĩ rất đồng tình với quy tắc này, nhằm chấn chỉnh những sai lệch đã khiến người trong giới và công chúng ngao ngán thời gian qua. Nếu quy tắc ứng xử này được thông qua, nghệ sĩ sẽ phải tự răn mình trong việc giữ gìn hình ảnh trước công chúng.

Dự thảo gồm 3 chương, 11 điều được xây dựng nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm, chuẩn mực đạo đức của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước. Phạm vi áp dụng là những người tham gia lĩnh vực nghệ thuật, bao gồm cả hoạt động tự do và biên chế ở các đơn vị nghệ thuật.

Dự thảo đề cập tới nhiều vấn đề như ứng xử của nghệ sĩ trong mối quan hệ với đồng nghiệp, đối với công chúng; phát ngôn trên báo chí, truyền thông và mạng xã hội; Nghệ sĩ phải có trách nhiệm minh bạch trong hoạt động xã hội, từ thiện; không tham gia quảng cáo các sản phẩm không đúng hoặc gây nhầm lẫn về công dụng của sản phẩm; nghệ sĩ không được thực hành, ủng hộ hoạt động mê tín dị đoan, các hoạt động trái quy định pháp luật… 

Dư luận ủng hộ Bộ Quy tắc ứng xử dành cho nghệ sĩ do Bộ VH-TT&DL soạn thảo, với những đề nghị về minh bạch công việc từ thiện, không quảng cáo bừa bãi, không phát ngôn thiếu trách nhiệm. Tuy nhiên, bộ quy tắc này được cho là chưa đủ mạnh để làm trong sạch môi trường hoạt động nghệ thuật.

Trao quyền cho công chúng

Nhiều ý kiến cho rằng, để làm sạch showbiz thì còn cần nhiều hơn thế và cần những chế tài mạnh tay hơn nữa.

Diễn viên Việt Anh cho rằng, việc ban hành Quy tắc ứng xử của nghệ sĩ là rất đúng thời điểm và cần thiết nhưng nó mới chỉ giải quyết được một phần của vấn đề. Theo Việt Anh, cái gốc ở đây là cần có các công ty đào tạo và quản lý nghệ sĩ có tiềm lực kinh tế, có năng lực đào tạo và sản xuất thật sự chuyên nghiệp thì đảm bảo các nghệ sĩ xuất thân từ đó ra sẽ có cả tài năng lẫn đạo đức.

NSND Lan Hương cũng bày tỏ, “Bộ Quy tắc ứng xử mà Bộ VH-TT&DL sắp đưa ra lần này là rất cần thiết, nhưng theo tôi lẽ ra phải có sớm hơn. Nếu sớm hơn thì sẽ không có các hệ lụy như bây giờ”.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cũng bày tỏ, cần phải có những chế tài xử phạt mạnh tay hơn nữa. Và như vậy, đồng nghĩa với việc cần phải cụ thể hóa bằng các văn bản pháp luật có hiệu lực cao hơn.

Bên cạnh đó, bản thân công chúng, người hâm mộ cũng cần sử dụng quyền lực của mình. Một trong những quyền lực mạnh mẽ nhất đó là tẩy chay những nghệ sĩ, người nổi tiếng có những hành vi, việc làm sai lạc.

Sau một thời gian mở cửa và hội nhập, đã đến lúc chúng ta cũng cần một sự “thanh lọc” nghệ sĩ rất gắt gao. Chỉ có như vậy, showbiz Việt nói riêng, văn hóa Việt nói chung mới bớt được nhiễu nhương và tìm lại được giá trị thanh sạch, lành mạnh.

“Được gọi là nghệ sĩ, hay cao hơn nữa là được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú, Nghệ sĩ Nhân dân đối với mỗi người làm nghệ thuật như chúng tôi là niềm hạnh phúc. Với danh xưng cao quý ấy, người nghệ sĩ phải có trách nhiệm với nghề nghiệp, với xã hội trong việc gìn giữ và phát huy những giá trị tốt đẹp của bản thân mình, chứ không thể hành động tùy tiện, muốn làm gì thì làm” - NSND Lan Hương chia sẻ.

Khánh An