Bánh chưng làng Tranh Khúc – đậm đà hương vị Tết của người Việt
(CLO) Những ngày này, người dân làng Tranh Khúc (xã Duyên Hà, huyện Thanh Trì, Hà Nội) đang tất bật trong vụ gói bánh chưng cuối năm để kịp phân phối cho các đại lý, đơn đặt hàng trên khắp cả nước trước thềm Tết Qúy Mão 2023.
Từ bấy lâu nay, mỗi khi nhắc đến làng Tranh Khúc (xã Duyên Hà, huyện Thanh Trì, Hà Nội) là chúng ta lại nhớ ngay tới những chiếc bánh trưng thơm dẻo, bởi đây là địa chỉ khá nổi tiếng không chỉ ở Hà Nội mà người dân trên cả nước đều biết đến mỗi dịp Tết đến xuân về.
Theo dân gian, những chiếc bánh chưng vốn là món ăn quen thuộc vào dịp Tết cổ truyền của người Việt. Vì vậy, gói bánh chưng đã trở thành nghề mưu sinh của nhiều gia đình ở mỗi địa phương trên cả nước nói chung và người dân làng Tranh Khúc nói riêng. Theo các bậc cao niên làng Tranh Khúc kể lại, nơi đây cứ khoảng 2-3 nhà thì lại có nhà gói bánh chưng, đặc biệt vào những ngày giáp Tết Nguyên đán 2023 thì nhà nhà đều tất bật, hối hả gói bánh chưng để kịp giao đơn đặt hàng của khách.
Chia sẻ với phóng viên, ông Bảy (72 tuổi - người dân gói bánh chưng lâu năm ở Tranh Khúc) cho biết: "Nghề gói bánh chưng có từ 1969 -1971 mưa lũ đã cuốn trôi hết gia phả của làng nên không ai nhớ chính xác nghề bánh chưng của làng Tranh Khúc có từ thời nào. Tôi chỉ biết rằng cái nghề này do ông cha truyền lại. Cứ như vậy từ đời này sang đời khác, nghề gói bánh chưng vẫn được gìn giữ qua bao thế hệ, tạo nên thương hiệu bánh chưng Tranh Khúc nổi tiếng".
Gia đình ông Bảy đang tất bật cho vụ bánh cuối năm trước thềm Tết Nguyên đán 2023.
“Ở làng Tranh Khúc người dân chủ yếu làm nghề bánh chưng để kiếm sống chứ không có mấy người đi làm công nhân. Tôi làm bánh chưng cũng được gần 50 năm, nói đúng hơn là làm từ những năm kháng chiến chống Pháp nhưng đến năm kháng chiến chống Mỹ tôi đi lính, còn người dân trong làng phiêu bạt khắp nơi hầu như không ai làm nghề nữa. Sau năm 1975 hòa bình lập lại thì tôi cũng với dân làng mới trở về quê bắt đầu khôi phục lại nghề bánh chưng cho làng”, ông Bảy chia sẻ.
Nguyên liệu gạo được chọn làm gói bánh phải là gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp nhung trắng tinh khiết thì mới cho ra chất bánh thơm, dẻo mang đậm hương vị bánh chưng làng Tranh Khúc.
Nói về quy trình để tạo ra một sản phẩm bánh trưng, ông Bảy cho biết: "Để gói được một chiếc bánh chưng hoàn chỉnh, đảm bảo chất bánh thơm ngon, dẻo thì phải trải qua nhiều công đoạn khác nhau. Đầu tiên là phải thật kĩ lưỡng từ khâu chọn nguyên liệu, gạo nếp thì phải chọn gạo nếp cái hoa vàng hoặc gạo nếp nhung. Đậu xanh thì phải chọn đậu đã được sát hết vỏ. Thịt thì chọn thịt ba chỉ, thịt vai vừa có nạc vừa có mỡ xắt miếng to rồi tẩm ướp gia vị đầy đủ. Lá dong để gói bánh phải là loại lá tẻ, bản to, màu xanh mướt, không bị sâu, rách. Lá dong đẹp, gạo ngon, tay người gói khéo thì bánh chưng ra lò mới xanh đẹp và dẻo bánh".
Gạo nếp cái hoa vàng, gạo nhung thơm là nguyên liệu chính để gói bánh chưng của người dân làng Tranh Khúc.
Không giống với địa phương khác, bánh chưng Tranh Khúc cũng đòi hỏi sự kì công hơn nhiều. Bánh chưng thông thường được gói bằng đỗ sống nhưng ở Tranh Khúc, đỗ sau khi tách vỏ sẽ được trộn muối và hấp trong vòng nửa tiếng đầu cho đến khi bở, dền. Đặc biệt, khi đồ đậu người dân làng Tranh sẽ cho một ít gạo nếp vào đồ cùng để được dẻo và ngon hơn. Ngoài ra, khác với bánh chưng thông thường (gạo, đỗ thịt được rải đan xen nhau) nhân của chiếc bánh chưng Tranh Khúc được nắm tròn với lớp đậu bao quanh thịt. Tuy nhiên, không lấy đậu bọc kín thịt mà luôn để hở, khi luộc bánh mỡ chảy ra thấm vào lớp vỏ gạo.
Những chiếc lá dong hầu hết được nhập từ vùng Tây Bắc về mới giúp bánh thơm ngon.
Hàng vạn chiếc lá dong đang chờ những nghệ nhân gói bánh.
Điểm khác biệt để tạo lên thương hiệu bánh chưng Tranh Khúc nổi tiếng còn nằm ở cách gói bánh. Theo tìm hiểu, hiện nay nhiều địa phương khác cũng làm nghề gói bánh chưng nhưng không phải nghề "cha truyền con nối" mà chỉ gói để buôn bán thương mại. Nên hầu hết gói bằng khuôn cho cho số lượng nhiều, tuy nhiên tại làng Tranh Khúc thì hầu hết người dân đều gói thủ công bằng tay nhưng rất chắc chắn, vuông vắn, sắc cạnh và đều tăm tắp. Vì vậy, dù luộc bánh 9-10 tiếng nhưng khi vớt ra cũng không bị nhão. Bánh có màu xanh bắt mắt, ăn dẻo, thơm ngon thậm chí để 2-3 ngày sẽ dẻo quánh ăn còn ngon hơn. Đó là sự khác biệt của bánh chưng làng Tranh Khúc so với những nơi khác.
Hàng ngày con cháu ông Bảy là những nhân công chính trong gia đình cùng ông gói hàng trăm, hàng ngàn chiếc bánh chưng truyền thống.
"Vào dịp cận Tết Nguyên đán hàng năm mỗi hộ gia đình ở làng Tranh Khúc gói hàng ngàn chiếc để phân phối khắp các tỉnh/ thành trên cả nước. Đặc biệt là vào dịp ông Công ông Táo cho đến Giao thừa, phải thuê nhân công làm cho đủ số lượng bánh để phục vụ khách hàng, dịp tết nhiều nhà cho ra lò gần 2.000 chiếc bánh mỗi ngày", ông Bảy chia sẻ thêm.
Chính vì vậy, làng Tranh Khúc đã được UBND thành phố Hà Nội cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống làm bánh chưng.
Để giữ gìn nghề truyền thống, hàng năm, phía chính quyền địa phương đã tạo điều kiện mở các lớp tập huấn gói bánh chưng cho người dân. Đồng thời vận động bà con giữ vệ sinh an toàn thực phẩm để đảm bảo sức khỏe cho cộng đồng.
