Báo chí truyền thống lạc lối trên TikTok: Nhà báo phải làm gì để không bị 'bỏ rơi'?

Bí quyết thành công nằm ở việc đặt nhu cầu và sở thích của khán giả lên hàng đầu, cho phép họ định hướng nội dung và thoát khỏi các chương trình nghị sự tin tức truyền thống.

Tạo sức hút bằng công thức 3S và tư duy đối thoại

Tầm quan trọng của việc đặt khán giả lên hàng đầu đang trở thành kim chỉ nam cho các nhà báo tiên phong. Khái niệm "khán giả bị bỏ rơi" của BBC cho thấy một thực tế: thói quen tiêu thụ tin tức đã thay đổi. Các định dạng truyền thống như truyền hình, radio, báo in đang mất dần sức hút. Các nền tảng kỹ thuật số, đặc biệt là TikTok, đã trở thành kênh thiết yếu để tiếp cận khán giả, đặc biệt là giới trẻ.

Điều này cũng được nhấn mạnh trong báo cáo TikTok What's Next 2025, với ba xu hướng chính: Sự kết hợp thương hiệu (Brand Fusion), nơi 40% người dùng cảm thấy gắn kết hơn với những thương hiệu có cá tính rõ ràng; Sự thẩm thấu bản sắc (Identity Osmosis), khi các thương hiệu dần hòa nhập với những giá trị tiêu dùng mới; và Chất xúc tác sáng tạo (Creative Catalysts), nơi trí tuệ nhân tạo trở thành nguồn cảm hứng. AI giờ đây không còn là một khái niệm viễn tưởng mà trở thành một công cụ thiết thực, khơi dậy sự tò mò và sáng tạo của người dùng.

Để cụ thể hóa những xu hướng này, ThS. Nguyễn Văn Hào, Giảng viên Viện Báo chí - Truyền thông, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã đưa ra một công thức hữu ích có tên là 3S. Ba yếu tố chính của công thức này là Star (Ngôi sao) - nhân vật hoặc yếu tố nổi bật trong video; Story (Câu chuyện) - một câu chuyện, tình huống ngắn gọn, gây tò mò; và Solution (Giải pháp) - đưa ra giải pháp giải quyết vấn đề.

Ông Hào nhấn mạnh rằng "không thể làm báo kiểu cũ để phục vụ độc giả trẻ". Việc đổi mới định dạng là điều tất yếu. Các nhà báo cần tận dụng short-form video (dưới 60s) trên TikTok, YouTube Shorts, Reels để truyền tải thông tin súc tích, kèm theo các hiệu ứng và hình ảnh động. Snack content và meme báo chí cũng là những phương pháp hiệu quả để biến bài báo dài thành những "story" ngắn, hoặc truyền tải thông điệp một cách hài hước, châm biếm.

“Khác với các thế hệ trước vốn quen với việc đọc báo in hay báo mạng truyền thống, thế hệ độc giả mới, lớn lên trong thế giới của video ngắn, hình ảnh động và meme, nơi tin tức là một trải nghiệm đa phương tiện. Họ không chỉ muốn xem mà còn muốn trải nghiệm và tham gia. Họ sẵn sàng phản biện, chia sẻ quan điểm cá nhân, quan tâm đến các giá trị xã hội, và đặc biệt không thích bị dạy bảo mà muốn được đồng cảm, đối thoại và thấu hiểu”, ông Hào nhấn mạnh.

Hiểu và "dịch" ngôn ngữ của họ

Trong bối cảnh đó, ThS. Nguyễn Văn Hào, cho rằng việc chuyển đổi số chỉ là bước đầu. Thách thức lớn nhất đối với báo chí truyền thống là chuyển đổi tư duy làm báo. Theo ông, báo chí không thể tiếp tục "đưa tin một chiều" hay "độc thoại" như trước, mà cần chuyển sang phong cách báo chí đối thoại, giàu tính phản biện và phản ánh được tiếng nói thật của giới trẻ.

“Báo chí đối thoại là cách thức để chạm vào nỗi đau và cất tiếng nói thay cho thế hệ trẻ. Thay vì chỉ đơn thuần thông báo, báo chí cần giao tiếp, khơi gợi cảm xúc và truyền cảm hứng. Nội dung phải gợi mở các câu hỏi, dẫn dắt người đọc Gen Z tự suy nghĩ và tham gia trực tiếp vào bài báo”, Ths Hào cho biết.

Theo ông, điều này đặt ra một thách thức không nhỏ cho các nhà báo. Họ không thể viết như sách giáo khoa hay cố gắng "bắt trend quá đà". Báo chí phải thực sự hiểu độc giả đang nói gì và vì sao họ nói vậy. Từ đó, "dịch" ngôn ngữ của họ sang ngôn ngữ thân thiện, dễ tiếp cận mà vẫn giữ được tính chính xác của thông tin. Quan trọng hơn, cần kể chuyện bằng hình, âm thanh, chuyển động chứ không chỉ mỗi văn bản, phù hợp với thói quen tiêu thụ tin tức của thế hệ này.

Ông Hào cũng đưa ra một số gợi ý cụ thể về cách áp dụng ngôn ngữ Gen Z trên báo điện tử VietnamPlus - TTXVN, miễn là sử dụng đúng ngữ cảnh, tông giọng và nền tảng phân phối, đặc biệt là mạng xã hội, bản tin video, infographic hoặc podcast.

Các chuyên mục như Giải trí, Thời trang, Đời sống được xem là mảnh đất màu mỡ nhất để thoải mái sáng tạo, đu trend mà không sợ bị soi xét. Các định dạng multimedia như video, infographic, podcast cũng dễ cá nhân hóa, thiên về ngôn ngữ nói, bắt vibe và sử dụng nhiều biểu cảm cúa thế hệ độc giả trẻ.

Ngoài ra, những chủ đề tưởng chừng khô khan như Giáo dục, Khởi nghiệp, Kỹ năng có thể được "làm mềm" để truyền cảm hứng mà không bị khô cứng. Ngay cả các vấn đề nghiêm túc như Xã hội, Môi trường, Công nghệ cũng có thể được "biến hóa" bằng meme, từ khóa hot hoặc diễn đạt hài hước kiểu Gen Z, giúp nội dung trở nên gần gũi và hấp dẫn hơn với thế hệ này.

Dùng công nghệ để "phủ sóng"

Để giải quyết những thách thức này, một giải pháp công nghệ được nhiều toà soạn trên thế giới thử nghiệm và ứng dụng: Sophiana. Ứng dụng này biến bài viết, kịch bản hoặc ghi chú nghiên cứu thành kịch bản chuẩn bị sẵn cho Instagram và TikTok, tích hợp tính năng nhắc chữ cho phép quay phim ngay lập tức. Mục tiêu là cắt giảm thời gian sản xuất và đảm bảo các video hiệu quả ngay cả với những phóng viên không quen với việc viết kịch bản thuật toán.

Việc ứng dụng Sophiana không chỉ giúp phóng viên sản xuất nhiều video hơn mà còn tạo ra tương tác mới, lành mạnh cho các bài viết trên các nền tảng video dọc. Nó có thể dẫn đến tác động theo chiều ngang, bao gồm các gợi ý qua tin nhắn trực tiếp, bình luận thúc đẩy câu chuyện, và tăng cường khả năng hiển thị tác phẩm. Về lâu dài, điều này sẽ giúp nhiều phóng viên hơn có thể phủ sóng TikTok, Instagram và YouTube bằng các bài viết của họ. Mục tiêu cuối cùng là để chính những nhà báo chuyên nghiệp trở nên nổi tiếng với báo chí chất lượng cao, thay vì chỉ những người có ảnh hưởng dựa trên tác phẩm của người khác.

Rõ ràng, báo chí cần thay đổi tư duy, không né tránh các nền tảng mới. Việc trao quyền cho các cá nhân phóng viên và tận dụng công nghệ tiên tiến có thể là chìa khóa để ngành báo chí không chỉ tiếp cận được khán giả mà còn giành lại vị thế trong kỷ nguyên thông tin số đang thay đổi nhanh chóng.