Báo chí vinh dự xứng đáng hơn nữa trong sứ mệnh lịch sử với Đảng, với Nhân dân và đất nước

+ Trong suốt 100 năm đồng hành cùng dân tộc, nền Báo chí Cách mạng Việt Nam, dưới ngọn cờ của Đảng, đạt được nhiều thành tựu to lớn. Xin ông cho biết, vai trò lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước đối với công tác báo chí được thể hiện rõ nét ra sao?

- Nhà báo Nhị Lê: Tròn 100 năm trước, ngày 21/6/1925, với kỳ công của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, tờ Thanh Niên, đứa con nòi của Báo chí Cách mạng Việt Nam ra đời, khai sinh nền Báo chí Cách mạng nước nhà. Ngay từ thuở cách mạng còn trong trứng nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, báo chí là một mặt trận để “tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo cách mạng”; và vừa khai sinh, Đảng ta bắt tay ngay vào việc xây dựng và phát triển một nền Báo chí Cách mạng Việt Nam - nền báo chí phụng sự Nhân dân, phụng sự dân tộc, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Đảng.

Vẻ vang Báo chí Cách mạng Việt Nam!

Gần một thế kỷ qua, Đảng ta với cả máu xương của mình, tạo dựng nền móng với tất cả những điều kiện cho phép và trong khả năng có thể, dẫn dắt và nhân lên sức mạnh của nền Báo chí Cách mạng Việt Nam. Trong mỗi bước trưởng thành của Đảng, của đất nước là mỗi bước nâng nền báo chí lên một vị thế và tầm cao mới; và mỗi bước phát triển của báo chí lại là tấm gương phản chiếu sự trưởng thành của Đảng, của Tổ quốc, là động lực mạnh mẽ và quan trọng thúc đẩy sự phát triển, nâng cao trình độ dân chủ của xã hội, góp phần làm cho Đảng và Nhà nước ta vươn lên ngang tầm nhiệm vụ cách mạng, bảo vệ vững chắc chế độ xã hội ta.

Vừa khai sinh, Đảng ta bắt tay ngay vào việc xây dựng và phát triển một nền Báo chí cách mạng - nền báo chí phụng sự Nhân dân, phụng sự dân tộc, phụng sự Tổ quốc và phục vụ Đảng. Giữ vững định hướng chính trị tư tưởng báo chí − độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội − là nhu cầu, là môi trường và động lực để báo chí tự ý thức, tự giác ngộ về sứ mệnh của mình trở thành công việc to lớn của Đảng. Đó là nguyên tắc. Ở đây, và ở lúc này, lời chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh càng đặc biệt có giá trị: “Phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được. Cho nên, các báo chí của ta đều phải có đường lối chính trị đúng”. “…Vô luận lúc nào, vô luận việc gì, đảng viên và cán bộ phải đặt lợi ích của Đảng ra trước, lợi ích của cá nhân lại sau”.

Đó là nguyên tắc cao nhất của Đảng. Đó là “tính đảng”, như Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ dẫn. Đây là một mặt trận để “tuyên truyền, cổ động, tổ chức và lãnh đạo cách mạng”. Và Đảng không ngừng cổ vũ, bảo đảm cho báo chí góp sức mình trong công cuộc đấu tranh giành lại nền độc lập, thống nhất Tổ quốc, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc giang sơn và càng trở thành nhiệm vụ to lớn, nặng nề, có ý nghĩa thành bại đối với công tác báo chí của Đảng.

Đó là nhân tố căn bản làm nên sứ mệnh, tôn vinh vị trí và vai trò lịch sử của báo chí; đó là nguyên tắc bất biến làm nên diện mạo, khí chất, sức mạnh và uy tín của nền báo chí trong công cuộc kiến thiết quốc gia và hội nhập quốc tế. Đó chính là cương lĩnh hành động, là phương hướng căn bản của sự tự do và sáng tạo của báo chí. Đó cũng chính là mục tiêu hoạt động, là tiêu chí quy định chức năng, nhiệm vụ, đồng thời, là sự nghiệp trọng đại thử thách bản lĩnh, là môi trường phát triển, là thước đo phẩm giá và sự trưởng thành của nền báo chí nước nhà.

Và Báo chí Cách mạng đã và đang phụng sự không mệt mỏi tròn 100 năm qua, theo đó trưởng thành không ngừng, xứng đáng với sự yêu mến và tin cậy của Nhân dân.

Đảng ta mang bản chất quốc tế. Một cách tất yếu, dưới ngọn cờ của Đảng, nền báo chí Việt Nam tự mình mang tính quốc tế, ngay trong mỗi bước phát triển và hội nhập quốc tế. Đó là sự phát triển tất yếu thống nhất trong đa dạng từ mỗi tờ báo và toàn hệ thống của nền báo chí chúng ta trong đời sống báo chí thế giới.

Báo chí nước nhà là chiếc cầu nối kết sự giao tế giữa các quốc gia, là phương tiện giúp cho sự hiểu biết nhau hơn giữa các cộng đồng. Và từ lịch sử, Đảng ta yêu cầu báo chí một mặt phải chủ động, sáng tạo làm tốt công tác thông tin đối ngoại, giúp cho cộng đồng quốc tế, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có thông tin kịp thời, đúng đắn về tình hình đất nước, tranh thủ sự đồng tình của Nhân dân ta; mặt khác, không ngừng nâng cao chất lượng chính trị, văn hoá, khoa học, công nghệ, nghề nghiệp, từng bước hiện đại hoá để thực hiện trọng trách cao cả đó.

Đó là trọng trách thông tin đối ngoại và hợp tác quốc tế của báo chí mà Đảng giao cho những người làm báo chúng ta. Và Báo chí Cách mạng không ngừng trưởng thành trong lòng dân tộc và hội nhập quốc tế một cách xứng đáng.

+ Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc; đồng thời, cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, rất cao đối với Báo chí Cách mạng. Báo chí tiếp tục đổi mới diện mạo, phát triển cốt cách, nâng cao bản lĩnh như thế nào để xứng đáng tiếp tục đồng hành cùng dân tộc và đất nước?

- Nhà báo Nhị Lê: Với sứ mệnh là cây cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân là phương tiện bảo đảm dòng thông tin hai chiều từ Đảng và Nhà nước tới Nhân dân và từ Nhân dân tới Đảng và Nhà nước, tạo nên sự hài hoà và thống nhất giữa Đảng với Nhân dân; là cơ quan tham mưu, tư vấn cho Đảng và Nhà nước trong sự nghiệp lãnh đạo và quản lý đất nước, nói tiếng nói của Nhân dân đồng thời là diễn đàn của Nhân dân và bảo vệ Nhân dân; là người tiên phong bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ quốc và hạnh phúc của Nhân dân, hơn lúc nào hết, trước thềm Kỷ nguyên mới, báo chí tự mình chỉnh đốn, tự khẳng định mình, tiếp tục làm tốt sứ mệnh lịch sử mới một cách chủ động, hiệu quả, với tinh thần cầu thị, hoà mục và nhân văn.

Đó là mục tiêu hoạt động, là tiêu chí quy định chức năng, nhiệm vụ, đồng thời, là sự nghiệp trọng đại thử thách bản lĩnh, là môi trường phát triển, là thước đo phẩm giá và danh dự của nền báo chí nước nhà.

Hệ thống báo chí đang đối diện và giải quyết sự cạnh tranh giữa các loại hình báo chí, giữa loại hình báo chí truyền thống với hiện đại đang thách thức gay gắt tầm nhìn và bản lĩnh của nền báo chí và mỗi người làm báo. Đó là cuộc cạnh tranh lành mạnh từ bên trong hệ thống và trong mỗi toà soạn, nhất là giữa báo điện tử với báo in, thậm chí cả áp lực đối với cả phát thanh và truyền hình, bằng sự phát triển đa phương tiện và loại hình báo chí mới.

Theo đó, phải thực sự chuẩn bị làm chủ thời cuộc và công nghệ, chủ động tiên phong cảnh giới và gìn giữ không chỉ không gian chính trị, không gian xã hội, đặc biệt quan trọng là không gian mạng, mà quan trọng bậc nhất là không gian tinh thần, chủ động định hướng và dẫn dắt dư luận xã hội, nhân lên giá trị và cổ vũ uy tín đất nước, hội nhập và góp phần phát triển và làm phong phú sức sống báo chí quốc tế vì Việt Nam. Cùng với việc đổi mới cách tiếp cận, quy trình làm việc, đẩy nhanh tốc độ đào tạo về chuyển đổi số báo chí trên cơ sở bộ tiêu chí đánh giá mức độ chuyển đổi số. Và các cơ quan quản lý nhà nước đồng hành, dẫn dắt, hỗ trợ báo chí trong chuyển đổi số một cách đồng bộ, thống nhất và hiệu quả.

Báo chí đang đứng trước áp lực khủng khiếp từ mạng xã hội trong cuộc đua tranh về thông tin. Để trở thành người đưa tin số 1, báo chí phải đưa tin chính xác, tin cậy, thuyết phục. Trong cuộc cạnh tranh với mạng xã hội về tốc độ, nhất định phải làm chủ dòng thông tin chủ lưu, bảo đảm thông tin chính xác, trách nhiệm, sự chuẩn mực, độ tin cậy bằng trách nhiệm thiêng liêng và đạo đức cao cả. Đây phải thước đo trách nhiệm chính trị, xã hội, nghề nghiệp và đạo đức của người làm báo. Chỉ có như vậy, báo chí mới phát triển và giữ dòng chủ lưu thông tin một cách chủ động và nghiêm ngặt, khẳng định vị thế không thể thay thế.

Đó chính là chân trời sáng tạo, là tương lai của báo chí nhưng cũng là “điểm nghẽn mạch” quyết định thành bại của báo chí.

Một thách thức nóng bỏng là, phát triển kinh tế báo chí. Ở tầm chiến lược, trong kỷ nguyên số, chuyển đổi số không chỉ là công nghệ mà là tư duy hoạt động báo chí, tư duy kinh doanh báo chí trong môi trường số. Tháo gỡ những vướng mắc về cơ chế tài chính, đặc biệt đối với nhóm báo chí là đơn vị sự nghiệp công lập. Đẩy mạnh tốc độ chuyển đổi số báo chí theo tầm nhìn và lộ trình gắn với kinh tế số, kinh tế báo chí, tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ trong hoạt động một cách chỉnh thể, đồng bộ, thống nhất và hiệu quả, trên cơ sở đó, tìm những nguồn thu tiềm năng từ thu phí độc giả, từ quảng cáo số, từ hoạt động truyền thông số nhằm đa dạng nguồn thu.

Các bộ, ngành, đặc biệt là Bộ Tài chính xử lý những bất cập trong cơ chế tự chủ tài chính, cơ chế đặt hàng, cơ chế định giá dịch vụ sự nghiệp công… nhằm tháo gỡ khó khăn trên phương diện này của báo chí.

Cần thiết nhấn mạnh rằng, nếu báo chí không ngừng đổi mới hoạt động, tìm kiếm mô hình phát triển thích ứng với kỷ nguyên số, kinh tế số thì không có con đường phát triển bền vững nào như mong muốn. Đó chính là con đường phát triển của báo chí trong thời đại truyền thông kỹ thuật số.

Để hiện thực hoá tư tưởng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và chương trình xây dựng luật của Quốc hội khoá XV, với trọng trách của mình, các cơ quan chủ quản báo chí, ban lãnh đạo các cơ quan báo chí tổng kết đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy và nâng cao chất lượng hiệu quả hoạt động của các cơ quan báo chí, góp phần sửa đổi Luật Báo chí ngang tầm yêu cầu phát triển của nền báo chí và đất nước.

+ Chất lượng đội ngũ nhà báo là đặc biệt quan trọng. Vậy, cần có giải pháp gì để xây dựng đội ngũ nhà báo hiện đại, nhân văn, có tính chiến đấu cao và chất lượng, thưa ông?

- Nhà báo Nhị Lê: Trong sự lớn mạnh của dân tộc, đội ngũ người làm báo 7 thế hệ không ngừng trưởng thành, phấn đấu và hy sinh làm tròn sứ mệnh của nền Báo chí Cách mạng Việt Nam đối với đất nước. Dưới ngọn cờ báo chí Hồ Chí Minh, trong đội ngũ nhà báo Việt Nam, lấp lánh những gương mặt lịch sử tiêu biểu mang khí phách, tầm vóc dân tộc và quốc tế: Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, Nguyễn Chí Thanh, Nguyễn Phú Trọng... Và, một điều kỳ thú của lịch sử cách mạng Việt Nam, những tấm gương báo chí lớn ấy đồng thời là những nhà lãnh đạo kiệt xuất của Đảng, dẫn dắt nền Báo chí Cách mạng.

Đó là sức mạnh vô song trong sức mạnh dân tộc vĩ đại bằng xương máu, danh dự các thế hệ người cầm bút thiêng liêng làm nên lịch sử anh hùng của nền Báo chí Cách mạng.

Không có nhà báo sẽ không có báo chí, không có cơ quan báo chí không có nền báo chí. Đây là nhiệm vụ song trùng. Nếu báo chí là bộ biên niên của lịch sử thì nhà báo phải xứng đáng là sử gia, xứng tầm là thư ký trung thành của đất nước. Nhưng, trước đòi hỏi của dân tộc, phải có đội ngũ nhà báo đáp lại một cách xứng đáng và ngang tầm với vị thế và sứ mệnh mà Đảng và nhân dân trao truyền. Các tờ báo chủ động tiên lượng cuộc chuyển đổi số tất yếu; mặt khác, chuẩn bị khả năng đáp ứng của đội ngũ những người làm báo trong bối cảnh bùng nổ mạng xã hội; và đồng thời, thanh lọc những người “nhúng chàm”, thậm chí là những “bút nô” làm vấy bẩn thanh danh người làm báo.

Trong kỷ nguyên số, các toà soạn mô hình và tổ chức cơ quan báo chí đa phương tiện, trên đa nền tảng công nghệ hiện đại, chủ động tích hợp thông tin và vượt trội truyền thông xã hội về tốc độ, sự nhanh nhạy, sự chính xác và sự tin cậy của thông tin; đồng thời, đào tạo các nhà báo tác nghiệp trong môi trường số trên nền tảng công nghệ và bảo đảm cơ sở vật chất hiện đại, chuyên nghiệp.

Với trách nhiệm là tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, Hội Nhà báo Việt Nam cùng ban lãnh đạo các cơ quan báo chí định vị và nâng tầm các tờ báo, tạp chí trụ cột; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà báo về chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp, nhất là dũng khí ngòi bút và sự trong sạch phẩm hạnh; xây dựng và phát triển các cây bút có thẩm quyền làm rường cột; bảo vệ và phát triển quyền chính đáng của hội viên với tư cách của người dẫn dắt và phụng sự hội viên. Ban lãnh đạo Hội các cấp và ban lãnh đạo các cơ quan báo chí phải bao gồm những nhà báo mẫu mực phẩm hạnh và ngang tầm trọng trách trên phương diện này.

Đến lượt mình, đội ngũ nhà báo hãy vì danh dự của “những người viết báo chúng ta, cái bút là vũ khí sắc bén, bài báo là tờ hịch cách mạng...”, “trong sự nghiệp phò chính, trừ tà”, giữ vững “tính chất quần chúng và tinh thần chiến đấu”, như mong mỏi của Bác Hồ. Và mỗi nhà báo, với tư cách là người biên niên lịch sử, người dẫn dắt dư luận, trước hết và sau cùng xứng đáng là một nhà chính trị, một công dân, phải giữ gìn danh dự cá nhân và uy tín ngòi bút “như giữ gìn con ngươi của mắt mình” phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, góp phần đổi mới và phát triển đội ngũ người làm báo thật sự chuyên nghiệp hóa - hiện đại hóa - văn hóa hóa.

Đó là thước đo bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của người làm báo; thước đo trình độ phát triển nghề nghiệp, khả năng tổ chức và hành động của mỗi cơ quan trong hệ thống báo chí thực hiện thiên chức của Báo chí Cách mạng, vì mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, vì sự lớn mạnh của chính báo chí xứng đáng với sự tin cậy và yêu mến của Nhân dân.

Trong tầm nhìn 2045, để báo chí tiếp tục xứng đáng hơn nữa sứ mệnh lịch sử với Đảng, Nhân dân và bạn bè báo chí quốc tế, tôi nghĩ, đứng vững trên nền móng 100 năm vẻ vang, nắm lấy thời cơ, hành động đồng bộ, thống nhất và hiệu quả, tối thiểu trên những phương diện căn bản và chủ yếu đó!