“Báo I” - Thế hệ vàng của Báo chí Cách mạng Việt Nam

Đã hơn 10 năm, kể từ lần trò chuyện cuối cùng giữa tôi và Đỗ Khánh Toàn, hai người bạn thân trưởng thành từ “lò báo chí” Tổng cục Chính trị - Quân đội Nhân dân Việt Nam. Đêm ấy, hai chúng tôi có dịp ôn lại nhiều kỷ niệm nhân dịp Đỗ Khánh Toàn vào Hà Tĩnh dự lễ kỷ niệm 10 năm đặt văn phòng đại diện Báo NB&CL tại thành phố Hà Tĩnh, với tư cách vừa là bạn bè, vừa nhiều năm anh là Ủy viên Thường vụ, Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam.

Lâu ngày gặp lại nhau, biết bao chuyện muốn nói, muốn kể, lan man một chặp, cuối cùng câu chuyện dừng lại ở lớp “Báo I” và những người bạn đồng liêu. Khánh Toàn kể lại, dạo đó là một ngày cuối tháng 10/1969, anh và các bạn đủ mọi ngành nghề như bộ đội, TNXP, cán bộ, một số ít học sinh phổ thông kéo nhau về Trường Tuyên giáo Trung ương, sơ tán ở Kim Bôi, Mỹ Đức, Hà Tây cũ làm thủ tục nhập học để trở thành các nhà báo, BTV xuất bản sau này. Những năm 1969 - 1973 là thời kỳ chiến tranh ác liệt, để bảo vệ an toàn cho sinh viên, trường có tên gọi công khai là “Trường huấn luyện sản xuất”. Giáp Tết 1970, Mỹ tạm ngừng bắn, thầy trò chuyển từ nơi sơ tán, trở về Hà Nội tiếp tục học tập tại trường Đại học Nhân dân, trước kia đây là khu dinh thự của Hoàng Cao Khải ở ấp Thái Hà, cạnh gò Đống Đa. Thời kỳ này cả miền Bắc sôi nổi phong trào tòng quân chi viện cho chiến trường miền Nam. Khắp các làng quê, ngõ xóm vang lên các ca khúc giục giã thanh niên lên đường như “Trống hội tòng quân”, “Chiếc gậy Trường Sơn”… Sau các lần về thăm, nói chuyện với sinh viên nhà trường của nhà thơ Tố Hữu, dũng sĩ diệt Mỹ Lê Mã Lương, hàng trăm lá đơn tình nguyện nhập ngũ, trong đó nhiều lá đơn được viết bằng máu, tới tấp gửi lên Ban Giám hiệu. Buổi lễ tiễn đưa 53 chàng trai trẻ lên đường vào mặt trận, với mật danh là C28 diễn ra trang nghiêm, đầy cảm động. Tiếp đó là “những cuộc chia tay dạt dào kỷ niệm” của tuổi sinh viên với những bài thơ, những dòng kỷ niệm viết vội trong sổ tay học trò, cùng những lời hẹn hò đợi chờ nhau thấm đẫm nước mắt.

Đến giữa năm 1973, sau khi đi thực tập và trở về trường làm luận án tốt nghiệp, các sinh viên khóa I tỏa về nhận công tác khắp các cơ quan báo, đài, nhà xuất bản từ Trung ương đến địa phương. Đây thực sự là “những hạt giống quý” của Đảng ta trên mặt trận văn hóa - tư tưởng những năm chiến tranh chống Mỹ ác liệt nhất.

Nhà báo - Đại tá Diệp Xuân Phong, nguyên BTV chương trình phát thanh quân đội kể lại trong bồi hồi, xúc động: Sau hơn 2 tháng huấn luyện quân sự và học tập cấp tốc về chuyên môn nghiệp vụ, 53 binh nhì C28 chúng tôi được tung vào thực tập, tuyên truyền chiến dịch “Xuân - Hè đỏ lửa” 1972 ở mặt trận Trị Thiên. Hàng loạt tin bài, ảnh từ chiến trường, nóng bỏng tính thời sự, trong đó có sự kiện 81 ngày đêm chiến đấu bảo vệ Thành cổ Quảng Trị đã được các báo, đài ở Trung ương kịp thời sử dụng, góp phần cổ vũ quân dân Trị Thiên và cả nước hăng hái chiến đấu giành nhiều thắng lợi trên mọi chiến trường.

Đặc biệt, trong chiến thắng mùa xuân 1975, trên các mặt trận, các hướng tiến công của các chiến dịch Tây Nguyên, Huế - Đà Nẵng, Hồ Chí Minh lịch sử, đều có mặt các nhà báo chiến sỹ lớp phóng viên tiền phương này. Hai nhà báo Đậu Ngọc Đản và Hoàng Thiểm (Phòng Thông tấn quân sự) đi cùng mũi đột kích của Trung đoàn bộ binh 66 (Sư đoàn 304) và Lữ đoàn tăng thiết giáp 203 vào Dinh Độc lập lúc 11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, kịp chụp ảnh nội các Dương Văn Minh đầu hàng vô điều kiện và quang cảnh quân giải phóng oai hùng tiến vào Sài Gòn. Trên hướng Tây Bắc có Lê Trung Đạo, Lê Viết Lung, Nguyễn Xuân Diện, Dương Văn Xuyến (Báo Binh đoàn Quyết thắng - Quân đoàn 1). Hướng Đông Bắc có Nguyễn Đức Thiện, Quốc Việt, Đinh Hữu Ngọt (Báo Binh đoàn Hương Giang - Quân đoàn 2). Hướng Bắc có Nguyễn Đắc Sinh, Lê Thanh, Trần Kim Dung, Nguyễn Mạnh Tuấn (Báo Binh đoàn Tây Nguyên - Quân đoàn 3). Hướng Đông Nam có Đỗ Xuân Trường, Vũ Hồng Hưng, Đỗ Đình Nghiệp, Nguyễn Ngọc Quỳnh (Báo Đình đoàn Cửu Long - Quân đoàn 4). Hướng Tây Nam từ Đồng Tháp Mười lên có Vũ Đạt, Thiều Quang Biên (Báo QĐND). Miền Đông Nam Bộ xuống có Hoàng Huân, Nguyễn Văn Sung, Đỗ Tất Thắng, Trần Đình Ba, Cẩm Hùng, Việt Ân, Lê Nhật (Báo QGP miền Nam). Đi theo các quân đoàn từ hậu phương miền Bắc vào chiến dịch Huế - Đà Nẵng và dọc miền Trung, Tây Nguyên vào Nam Bộ tới Sài Gòn, ngoài Đậu Ngọc Đản, Hoàng Thiểm còn có Khánh Toàn (Buổi Phát thanh QGP miền Nam). Tại Trị Thiên khi tiến vào giải phóng Huế có Nguyễn Hải Chinh (Thông tấn QS Trị Thiên - Huế). Tại Khu 5, khi vào giải phóng Đà Nẵng có Nguyễn Duy Quyền, Nguyễn Khắc Thông, Đình Trân, Vũ Mạnh Long, Phạm Đức Dục, Minh Quang, Phi Văn Chiến (Báo QGP miền Trung Nam Bộ).

Trong các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ đất nước, làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào, Campuchia đầy gian khổ, ác liệt, các phóng viên lớp Báo 1 luôn tỏ rõ bản lĩnh của những nhà báo cách mạng, được đào tạo bài bản dưới mái trường Tuyên huấn Trung ương (nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền), lập nhiều chiến công xuất sắc, góp phần xứng đáng vào thắng lợi chung của cả nước.

Nhà báo Lê Hữu Quế, Trưởng ban liên lạc của lớp Đại học Báo chí và Xuất bản khóa I (1969 - 1973) tự hào nói với tôi: Anh chị em khóa I dù ở cơ quan báo chí hay xuất bản của Trung ương hoặc địa phương đều không ngừng phấn đấu và trưởng thành trong môi trường mới. Có đến gần 50 anh em về sau này trở thành Tổng Biên tập, Phó Tổng Biên tập, Giám đốc, P. Giám đốc Nhà xuất bản của các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương. Một số đã được giao các chức vụ quan trọng như Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Vụ trưởng Vụ Báo chí Bộ Văn hóa - Thông tin, Phó Bí thư thường trực Tỉnh ủy, Phó Ban cán sự Đảng ở nước ngoài - Bộ Ngoại giao. Hầu hết số còn lại đều trở thành phóng viên, biên tập viên nòng cốt của các cơ quan báo chí, xuất bản. Trong số đó, có hàng chục người mang quân hàm Thiếu tướng, Đại tá là những nhà báo nổi tiếng trong quân đội và trong làng báo cả nước.