Bạo lực súng đạn: Nỗi bất lực của nước Mỹ?

20 năm, năm nào cũng xảy ra các vụ xả súng hàng loạt

Kênh truyền hình CNN định nghĩa, một vụ xả súng là một vụ tai nạn trong đó trên 4 nạn nhân thiệt mạng hoặc bị thương do súng bắn.

Tháng 6/2022 sau khi hàng loạt vụ xả súng kinh hoàng xảy đến, tạp chí The New Republic, lấy số liệu từ Kho lưu trữ thông tin bạo lực súng đạn của Mỹ, đã đưa ra thống kê cho biết, chỉ trong 21 tuần đầu tiên của năm 2022, tại Mỹ xảy ra tổng cộng 213 vụ xả súng hàng loạt, trung bình mỗi tuần có khoảng 10 vụ xả súng xảy ra ở nước này.

Chừng đó chưa phải là những con số duy nhất gây sốc. Cách đó hơn một năm, cũng tại Mỹ, chỉ trong bảy ngày từ 17-23/7/2021, tại Mỹ xảy ra ít nhất 915 vụ nổ súng (trung bình cứ 12 phút lại có 1 vụ), giết chết ít nhất 430 người, làm bị thương ít nhất 1.007 người. Còn theo thống kê mới nhất của Gun Violence Archive, từ đầu năm đến nay tại Mỹ đã ghi nhận ít nhất 604 vụ xả súng hàng loạt, giết chết ít nhất 40.000 người và từ nay cho đến hết năm, không có gì có thể đảm bảo con số này sẽ được giữ nguyên.

Theo một số nghiên cứu, Mỹ có số vụ xả súng hàng loạt lớn hơn bất kỳ nước nào khác trên thế giới. Còn theo ông Jason R. Silva - trợ lý Giáo sư xã hội học và tư pháp hình sự tại Đại học William Paterson, Mỹ là quốc gia phát triển duy nhất xảy ra các vụ xả súng hàng loạt mỗi năm trong 20 năm qua. Mỹ cũng là nước có nhiều người chết vì bạo lực súng đạn hơn bất kỳ quốc gia phát triển nào khác nếu tính trên đầu người.

Vấn nạn xã hội kinh niên dường như không có lời giải

Thúc đẩy giảm bạo lực súng đạn là một trong những ưu tiên của Tổng thống Biden kể từ khi ông lên nắm quyền.

Ngày 25/6/2022, sau rất nhiều sức ép dữ dội từ dư luận, Tổng thống Mỹ Joe Biden rốt cuộc cũng đặt bút ký ban hành đạo luật lưỡng đảng "Vì cộng đồng an toàn hơn" về kiểm soát súng đạn.  Trước đó một ngày, ngày 24/6, Hạ viện Mỹ đã thông qua dự luật lưỡng đảng nói trên, được coi là quy định về vũ khí quan trọng nhất trong gần 30 năm qua ở một đất nước đang bị chấn động bởi các vụ xả súng xảy ra hằng ngày. Trong tuyên bố tại Nhà Trắng, Tổng thống Biden khẳng định đây là một ngày trọng đại, là nền tảng quan trọng bậc nhất nhằm giải quyết nạn bạo lực súng đạn tại Mỹ.

Tuy nhiên, một đạo luật được mong mỏi suốt hơn 30 năm, rốt cuộc cũng không mang lại tác động tích cực là bao cho vấn nạn bạo lực súng đạn vốn đã trở thành vấn nạn xã hội kinh niên suốt nhiều thập kỷ qua tại Mỹ. Vào tháng 7, chỉ hơn một tuần sau khi Tổng thống Biden ký thành luật dự luật cải cách súng đạn, 6 người đã thiệt mạng và trên 30 người bị thương sau một vụ xả súng hàng loạt trong cuộc diễu hành Ngày Độc lập ở Highland Park, Illinois.

Phát biểu ngay sau vụ xả súng mới nhất vừa xảy ra ngày 20/11/2022 ở Colorado Springs (bang Colorado) khi một tay súng 22 tuổi nổ súng trong hộp đêm của cộng đồng người đồng tính, giết chết ít nhất 5 người và làm bị thương hàng chục người, Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố “Chúng ta phải giải quyết vấn nạn dịch bệnh bạo lực súng đạn dưới mọi hình thức”. Nhưng giải quyết cụ thể như thế nào cho hiệu quả thì có lẽ ông và chính quyền ông vẫn chưa thể có được đáp án.

Một cuộc khảo sát vào tháng 4/2021 của Trung tâm nghiên cứu Pew cho thấy, gần 1/3 số người trưởng thành ở Mỹ tin rằng, tội phạm sẽ ít đi nếu nhiều người sở hữu súng hơn. (Theo Cơ quan Khảo sát Vũ khí nhỏ (SAS) có trụ sở tại Thụy Sĩ, cứ 100 người Mỹ thì có 120 khẩu súng. Không quốc gia nào có nhiều vũ khí cá nhân hơn số dân như ở Mỹ).

Nhưng chừng đó, dường như là chưa đủ để đẩy lùi vấn nạn nan giải này. Theo nhiều nhà nghiên cứu, có 7 yếu tố chính kết hợp với nhau để tạo điều kiện thuận lợi cho một vụ xả súng hàng loạt diễn ra ở Mỹ: Thứ nhất, tỷ lệ tiếp cận và sở hữu súng cao; Thứ hai, bệnh tâm thần và việc điều trị bằng thuốc tâm thần (không đúng thuốc hoặc thiếu thuốc…). Tuy yếu tố này còn gây tranh cãi nhưng có một thực tế là nhiều đối tượng xả súng hàng loạt ở Mỹ mắc bệnh tâm thần; Thứ ba, ham muốn trả thù sau một thời gian dài bị bắt nạt ở trường và/hoặc ở nơi làm việc. Những năm gần đây, nhiều công dân Mỹ, những người tự gọi họ là các “cá nhân mục tiêu” cho rằng, họ hành xử bạo lực chết người là vì bị bắt nạt. Thứ tư, khoảng cách giữa kỳ vọng của mọi người đối với bản thân và thành tích thực tế của họ, và văn hóa chủ nghĩa cá nhân. Thứ năm, ham muốn danh tiếng và tai tiếng; Thứ sáu, hiện tượng bắt chước, hung thủ được truyền cảm hứng hoặc muốn nổi tiếng bằng cách sử dụng bạo lực. Thứ bảy, chính phủ thất bại trong việc kiểm tra thông tin nền của các cá nhân cụ thể sở hữu súng.

Như vậy, nếu 7 yếu tố này là đúng thì rõ ràng, nếu nước Mỹ mong đợi đẩy lùi vấn nạn bạo lực súng đạn thì ít nhất 7 yếu tố này cũng phải được xử lý đồng loạt. Nhưng như thế có là quá khó. Và nếu mọi sự còn quá khó, thì rõ ràng những con số, những câu chuyện đau lòng từ vấn nạn này sẽ còn xảy đến.

Hà Anh