Bỏ quyền chất vấn Chánh án, Viện trưởng Viện Kiểm sát sẽ khó thuyết phục đại biểu HĐND và cử tri

Sáng 14/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 (lần thứ nhất); dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Khó thuyết phục đại biểu HĐND cấp tỉnh và cử tri

Tham gia thảo luận, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy - Đoàn ĐBQH Đà Nẵng quan tâm đến việc thu hẹp quyền chất vấn của đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) quy định khi sửa đổi Hiến pháp 2013.

Đại biểu cho biết, theo giải thích của ban soạn thảo, có 2 lý do để bỏ quyền tranh luận của đại biểu HĐND đối với Chánh án Tòa án nhân dân (Chánh án TAND), Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (Viện trưởng VKSND).

Thứ nhất, tới đây chủ trương của Đảng sẽ kết thúc đơn vị hành chính cấp huyện. Do đó sẽ không tổ chức TAND, Viện KSND cấp huyện mà thay thế bằng TAND, Viện KSND khu vực, không gắn với đơn vị hành chính cụ thể nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện chất vấn.

Thứ hai, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn nhưng HĐND vẫn thực hiện quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật tại địa phương bao gồm giám sát hoạt động của TAND, Viện KSND và các cơ quan nhà nước khác.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy không đồng tình với cả 2 lý do trên vì trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh TAND, Viện KSND khu vực thì vẫn còn TAND, Viện KSND cấp tỉnh nên khó thuyết phục đại biểu HĐND cấp tỉnh và cử tri của họ bởi vì sao không còn quyền chất vấn người đứng đầu hai cơ quan này.

Còn TAND, Viện KSND khu vực tuy không gắn với đơn vị hành chính cụ thể nhưng những cơ quan đó vẫn khởi tố, truy tố, xét xử công dân của những đơn vị hành chính cụ thể mà đại biểu HĐND là đại diện.

"Không lẽ TAND, Viện KSND khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất của nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của HĐND. Nếu vậy thì dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ. Nếu vậy thì trước khi thông qua mô hình TAND, Viện KSND khu vực đề nghị Quốc hội xem xét kỹ cơ chế giám sát quyền lực nhà nước đối với các cơ quan này", đại biểu kiến nghị.

Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy cũng cho biết, lý do thứ hai cũng mâu thuẫn với lý do thứ nhất vì TAND, Viện KSND khu vực nếu đã không gắn với đơn vị hành chính cụ thể nên sẽ không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn thì thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật của HĐND đối với những cơ quan tư pháp đó ở mức nào?

Nếu không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu Chánh án TAND, Viện KSND trả lời từng vấn đề cụ thể, công khai.

Từ đó đại biểu đề nghị Quốc hội xem xét giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng Viện KSND cấp tỉnh và khu vực trong Hiến pháp, hoặc ít nhất để ngỏ một nguyên tắc hiến định về vấn đề này.

Cần mở rộng đối tượng chất vấn

Cũng tham gia góp ý vào quyền chất vấn của đại biểu HĐND, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân - Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương cho rằng khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy của TAND, VKSND vẫn được tổ chức theo quy mô cấp tỉnh và khu vực tại địa phương. Do đó, cần giữ nguyên chủ thể này được chất vấn như trong Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) tại khoản 5 Điều 33.

Đồng thời, đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân kiến nghị bổ sung thêm đối tượng chất vấn là cơ quan nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương và đối tượng được đại biểu HĐND chất vấn tại khoản 2, Điều 115 của Hiến pháp.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Ngọc Xuân, trước hết, đại biểu HĐND được chất vấn đối với các cơ quan nhà nước khác trong việc thực hiện pháp luật tại địa phương sẽ giúp cho việc thực hiện trách nhiệm giải trình trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và thực thi công vụ trên địa bàn được tốt hơn, nhất là trong điều kiện các cơ quan như Viện KSND, TAND hay cơ quan thuế, hải quan, Kho bạc, Bảo hiểm xã hội, Ngân hàng Chính sách xã hội đều được tổ chức ở cấp tỉnh hoặc khu vực…

Trong khi đó, việc thực hiện các nhiệm vụ của các cơ quan này liên quan trực tiếp đến thực thi pháp luật, đến các giải pháp thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh do cấp trên giao.

Cùng với đó, cuộc cách mạng về sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng phân công, phân cấp, phân quyền ngày càng mạnh cho các địa phương và Bộ, ngành Trung ương, trong đó có các cơ quan ngành dọc của Trung ương tại địa phương. "Việc mở rộng đối tượng chất vấn sẽ giúp cho đại biểu dân cử nói riêng và cơ quan nhà nước cấp trên nói chung tăng cường giám sát, kiểm soát tốt việc thực hiện quyền lực nhà nước", bà Xuân nói.

Ngoài ra, theo đại biểu Đoàn Bình Dương, thông qua chất vấn của đại biểu HĐND làm rõ trách nhiệm, giải pháp của UBND, các cơ quan nhà nước có liên quan trong thực thi pháp luật và thực hiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Với cơ chế chất vấn này sẽ giúp cho việc giám sát việc sử dụng nguồn lực của Nhà nước được hiệu quả.

Duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo trách nhiệm trong hoạt động tư pháp

Cũng liên quan đến sửa đổi, bổ sung Điều 115 của Hiến pháp, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn cho biết, việc bỏ thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án TAND, Viện trưởng VKSND có thể đem lại một số ưu điểm như Tờ trình.

Tuy nhiên đại biểu Phạm Trọng Nghĩa cho rằng chất vấn là một công cụ giám sát quan trọng nhằm đảm bảo các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm giải trình trước Đại biểu dân cử và Nhân dân.

"Nếu cho rằng việc chất vấn của đại biểu HĐND đối với Chánh án và Viện trưởng làm ảnh hưởng đến tính độc lập của tư pháp thì sẽ rất khó lý giải quyền chất vấn của ĐBQH đối với Chánh án TANDTC và Viện trưởng VKSNDTC", ông Nghĩa nói.

Bên cạnh đó, ông Phạm Trọng Nghĩa cho rằng, chất vấn của đại biểu HĐND không nhằm can thiệp vào nội dung xét xử hay truy tố của vụ án cụ thể, mà tập trung vào trách nhiệm quản lý, việc tổ chức thi hành và tuân thủ pháp luật của Chánh án và Viện trưởng. Việc duy trì quyền chất vấn là cần thiết để đảm bảo tính công khai, minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động tư pháp.

Theo Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức TAND và Luật sửa đổi, bổ sung Luật Tổ chức VKSND trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp này thì mô hình tổ chức của TAND và Viện KSND có 3 cấp: Tối cao, cấp tỉnh và khu vực. Như vậy, đại biểu Đoàn Lạng Sơn cho rằng, việc trao quyền giám sát, nhất là quyền chất vấn cho đại biểu HĐND cấp tỉnh đối với Chánh án và Viện trưởng cấp tỉnh là phù hợp và khả thi.