Boeing: Từ 'biểu tượng an toàn' đến 'thảm họa danh tiếng'

Đây không chỉ là vụ tai nạn nghiêm trọng đầu tiên liên quan đến dòng máy bay Dreamliner, mà còn là đỉnh điểm của chuỗi khủng hoảng mà Boeing đã cố gắng né tránh trong nhiều năm qua.

Tai nạn xảy ra trong bối cảnh Boeing đang chật vật khôi phục hình ảnh sau thảm họa 737 Max với hai vụ rơi máy bay vào năm 2018 và 2019, cướp đi sinh mạng của gần 350 người.

Dù đã thừa nhận lỗi thiết kế là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hai vụ tai nạn đó và chi trả hơn 2,5 tỷ USD tiền bồi thường nhưng các chuyên gia hàng không và giới quan sát cho rằng chính văn hóa doanh nghiệp chạy theo lợi nhuận, coi nhẹ an toàn và chất lượng sản phẩm mới là căn nguyên sâu xa của vấn đề.

Hồi chuông cảnh tỉnh cho văn hóa an toàn tại Boeing

John Barnett, cựu giám đốc đảm bảo chất lượng tại nhà máy lắp ráp Boeing ở Nam Carolina, đã nhiều lần cảnh báo về các vấn đề kỹ thuật nghiêm trọng trên dòng Dreamliner. Ông phát hiện nhiều linh kiện không đạt chuẩn vẫn được đưa vào lắp ráp và đặc biệt là hệ thống cung cấp oxy cho hành khách có thể không hoạt động trong trường hợp khẩn cấp. Dù đã gửi nhiều báo cáo nội bộ và tố cáo ra ngoài, ông Barnett cho biết ông bị cô lập và chịu áp lực lớn từ ban quản lý, dẫn đến việc nghỉ hưu sớm vào năm 2017.

Tuy nhiên, ông không im lặng. Năm 2019, Barnett trả lời phỏng vấn BBC, cảnh báo rằng các vấn đề kỹ thuật đang bị che đậy có thể dẫn đến một “thảm họa”. Trong nhiều năm sau đó, ông theo đuổi một vụ kiện chống lại Boeing theo luật bảo vệ người tố giác nội bộ.

Nhưng vào tháng 3 năm 2024, chỉ một ngày sau khi tham gia phiên điều trần, ông được phát hiện đã chết trong xe ô tô tại một bãi đậu gần khách sạn ở Charleston, Nam Carolina. Cảnh sát kết luận đây là một vụ tự sát, nhưng nhiều tổ chức điều tra độc lập và người thân ông Barnett không tin vào kết luận này, nhất là khi ông vừa nộp thêm bằng chứng có thể bất lợi cho Boeing.

Cái chết của Barnett càng làm dấy lên nghi ngờ về văn hóa tổ chức của Boeing, nơi những tiếng nói nội bộ bị gạt bỏ và sự an toàn bị đánh đổi lấy tiến độ giao hàng và lợi nhuận. Các lời tố giác gần đây của kỹ sư Sam Salehpour cũng xác nhận rằng các khe hở nhỏ và mảnh vụn kim loại bị bỏ sót trong thân máy bay có thể làm giảm độ bền khung thân Dreamliner, đe dọa tính mạng hành khách trong các chuyến bay dài.

Thoát sụp đổ, nhưng danh tiếng của Boeing đang rơi tự do

Trong khi Boeing tiếp tục chịu tổn thất tài chính lớn với khoản lỗ hơn 3,2 tỷ USD năm 2023 và thị phần sụt giảm mạnh so với Airbus, các chuyên gia nhận định công ty này khó có thể sụp đổ do tính chất độc quyền trong ngành hàng không thương mại.

Phi công được huấn luyện theo từng loại máy bay cụ thể, các hãng hàng không đã đầu tư lớn vào hệ thống linh kiện và bảo trì riêng biệt cho Boeing. Chính điều đó tạo ra rào cản lớn cho việc chuyển đổi sang sử dụng dòng máy bay từ đối thủ khác.

Tuy nhiên, những vụ tai nạn thảm khốc, sự thiếu minh bạch trong điều tra, cái chết bí ẩn của người tố giác và sự xuống cấp trong văn hóa kỹ thuật đã khiến Boeing đánh mất hình ảnh “biểu tượng của an toàn hàng không” mà hãng từng giữ vững trong hơn một thế kỷ.

Từ đỉnh cao doanh thu trên 100 tỷ USD vào năm 2018, Boeing giờ đây phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng về uy tín, quản trị và đạo đức doanh nghiệp. Khả năng phục hồi của hãng, nếu có, sẽ chỉ đến khi họ dám nhìn thẳng vào những sai lầm đã qua và tái thiết toàn diện từ bên trong.