Bức tranh kỷ luật học đường toàn cầu: nơi đánh đòn, nơi đình chỉ, Việt Nam chọn tự kiểm điểm
(CLO) Kỷ luật học đường vốn được xem là “hàng rào” bảo vệ nề nếp, kỷ cương trong giáo dục.
Thế nhưng, cách thiết lập hàng rào ấy lại rất khác nhau: có nơi dựng rào thép gai để trấn áp, có nơi trải thảm mềm để dẫn dắt. Bức tranh toàn cầu vì thế đang phân mảnh, phản chiếu hai xu hướng đối lập – tăng cường trừng phạt và hướng tới kỷ luật tích cực.
Kỷ luật học đường không phải là hình phạt đơn thuần, mà là tập hợp các quy tắc, chuẩn mực chung, giúp học sinh điều chỉnh hành vi, hạn chế rối nhiễu, hướng đến mục tiêu giáo dục lâu dài. Nhưng trên thực tế, nhiều quốc gia vẫn đặt nặng yếu tố chế tài.
“Cây gậy” ở nhiều nền giáo dục
Mỹ là điển hình. Không có luật chung trên toàn liên bang, mỗi bang tự quy định nhưng phổ biến vẫn là đình chỉ và buộc thôi học. Năm học 2020-2021, Bộ Giáo dục Mỹ thống kê có hơn 1,4 triệu học sinh bị đình chỉ và 28.300 em bị đuổi học. Đáng nói, 18 bang vẫn cho phép áp dụng hình thức phạt thân thể, trong đó 11 bang giao quyền quyết định cho địa phương.
Anh cũng ghi nhận con số đáng báo động: riêng năm học 2023-2024, gần 955.000 học sinh bị đình chỉ, chiếm hơn 11% tổng số học sinh phổ thông; trên 10.800 em bị buộc thôi học, tăng 16% so với năm trước. Singapore cho phép đánh đòn nam sinh trong các vi phạm nghiêm trọng, còn Hàn Quốc siết kỷ luật đến mức đưa tiền sử bạo lực học đường vào hồ sơ xét tuyển đại học, có thể chặn lối vào các trường top đầu.
“Củ cà rốt” và xu hướng nới lỏng
Ngược lại, nhiều nền giáo dục chuyển hướng mạnh sang kỷ luật tích cực. Trung Quốc từ năm 2021 đã cấm tuyệt đối phạt thể xác, phạt tập thể vì lỗi cá nhân hay những biện pháp có thể gây hại cho tinh thần học sinh. Thái Lan, vào tháng 3 vừa qua, cũng chính thức cấm mọi hình thức trừng phạt thể chất và tinh thần, trở thành quốc gia ASEAN thứ hai (sau Lào) thực hiện bước tiến này.
Thay vì trừng phạt, học sinh vi phạm ở các nước này được yêu cầu viết bản kiểm điểm, tham gia lao động công ích hay học thêm nội quy – những cách tiếp cận nhằm giáo dục chứ không phải loại bỏ.
Việt Nam: Đặt học sinh ở trung tâm, lấy giáo dục thay trừng phạt
Trong dòng chảy đó, Việt Nam cũng đã có bước đi quan trọng. Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) vừa ban hành Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng và kỷ luật học sinh, thay thế văn bản tồn tại suốt 37 năm. Điểm mới nổi bật: không còn cảnh cáo hay đình chỉ học. Mức kỷ luật cao nhất với học sinh THCS, THPT chỉ là viết bản tự kiểm điểm; với tiểu học, chỉ dừng ở mức xin lỗi.
Thông tư này sẽ có hiệu lực từ ngày 31-10 tới, đánh dấu sự thay đổi lớn: thay vì “cây gậy” loại trừ, kỷ luật học đường ở Việt Nam sẽ nghiêng hẳn về “củ cà rốt” khuyến khích, giáo dục và trao cho học sinh cơ hội tự sửa chữa sai lầm.
Trong bức tranh toàn cầu đầy đối nghịch, Việt Nam đã chọn hướng đi của sự bao dung, nhân văn một cách tiếp cận hứa hẹn nuôi dưỡng thế hệ học sinh trưởng thành trong kỷ cương, nhưng vẫn giữ được phẩm giá và sự tự tin.