Bước tiến mới trong cuộc đua tìm cách chữa khỏi HIV

HIV từ lâu đã là một đối thủ khó nhằn bởi khả năng ẩn mình trong một số tế bào bạch cầu, tạo ra một “kho chứa” virus trong cơ thể mà cả hệ miễn dịch lẫn thuốc đều không thể chạm tới. Những “ổ chứa virus” này âm thầm nằm yên trong cơ thể người nhiễm, khiến việc điều trị dứt điểm HIV suốt nhiều thập kỷ qua trở nên gần như bất khả thi.

Nhưng mới đây, các nhà nghiên cứu tại Viện Peter Doherty (Melbourne, Úc) đã phát triển một công nghệ mRNA đặc biệt – tương tự công nghệ dùng trong vaccine Pfizer hay Moderna – để buộc HIV phải lộ diện.

Họ cho mRNA “đi nhờ” trong những hạt mỡ siêu nhỏ được thiết kế đặc biệt, có thể chui vào đúng các tế bào đang giấu virus. Một khi mRNA vào được trong tế bào, nó sẽ “ra lệnh” cho tế bào đó vạch mặt virus.

Công nghệ này mới chỉ được thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, trên các mẫu tế bào của bệnh nhân HIV, nhưng kết quả ban đầu đã khiến cả nhóm nghiên cứu ngỡ ngàng.

“Ban đầu chúng tôi còn tưởng có sai sót, vì kết quả tốt đến mức khó tin. Nhưng làm lại bao nhiêu lần thì vẫn tốt y như vậy”, tiến sĩ Paula Cevaal kể lại. “Trước kia, chẳng có hiệu ứng gì cả. Giờ thì virus lộ mặt hoàn toàn”.

Hiện thế giới có khoảng 40 triệu người sống chung với HIV. Họ phải dùng thuốc suốt đời để kiểm soát bệnh, vì virus có thể tái bùng phát nếu dừng thuốc. Theo UNAIDS, năm 2023, trung bình mỗi phút lại có một người tử vong vì HIV.

Một trở ngại lớn trong việc đưa mRNA vào các tế bào chứa HIV là các tế bào này không chịu "mở cửa" cho các hạt mỡ (LNP) vận chuyển mRNA. Để vượt qua rào cản này, nhóm nghiên cứu đã tạo ra một loại hạt mỡ mới – tên là LNP X – và lần này, tế bào bạch cầu đã mở cửa cho mRNA vào.

Dù vậy, để chữa khỏi HIV thật sự, chỉ làm virus "lộ diện" là chưa đủ. Câu hỏi lớn vẫn còn: Sau khi lộ mặt, liệu hệ miễn dịch có đủ sức tiêu diệt hết virus không? Hay cần thêm các liệu pháp khác để chữa khỏi toàn toàn căn bệnh thế kỷ này?

Tiến sĩ Michael Roche (Đại học Melbourne) cho biết công nghệ này có thể còn áp dụng được cho cả bệnh ung thư – nơi các tế bào bạch cầu cũng đóng vai trò then chốt.

Dù nhiều chuyên gia ca ngợi bước tiến này, vẫn có người hoài nghi. Giáo sư Tomáš Hanke (Đại học Oxford) cho rằng việc tiếp cận được toàn bộ tế bào chứa HIV trong cơ thể là “giấc mơ viển vông”.

Tuy nhiên, với cộng đồng y học toàn cầu, đây vẫn là một tia sáng mới trong hành trình tìm kiếm phương pháp chữa dứt điểm HIV – điều mà hàng triệu người đã chờ đợi suốt hàng chục năm.