Các chương trình tiêm chủng trên khắp thế giới đã được chứng minh là làm giảm tỷ lệ lây truyền của COVID-19, cũng như làm giảm tỷ lệ nhập viện. Nhưng tin tức về các biến thể COVID mới vẫn đang là một mối quan tâm của dư luận và cộng đồng y khoa quốc tế.

Virus đột biến là điều có thể được tiên đoán từ trước. Và, khi virus Corona lây lan và lây nhiễm cho nhiều người hơn, nó sẽ có nhiều cơ hội hơn để đột biến, đặc biệt là ở các quốc gia chậm chạp trong việc thực hiện giãn cách xã hội hoặc đóng cửa biên giới.

Đột biến là những thay đổi ngẫu nhiên trong DNA của virus có thể làm thay đổi hình dạng và cách thức hoạt động của nó. Khi virus lây nhiễm vào tế bào người, công việc chính của nó là sao chép và sau đó lây lan. Virus chỉ thị cho tế bào bị nhiễm bắt đầu tạo ra nhiều bản sao của chính nó, sau đó lây nhiễm sang các tế bào khác và cuối cùng, người bệnh có thể bị ho, hắt hơi nhằm tạo điều kiện cho chúng lây nhiễm sang người khác.

Tuy nhiên, tốc độ nhân bản của virus tương đối nhanh, đồng nghĩa với việc có thể xảy ra lỗi trong khâu sao chép. Hầu hết các lỗi này đều có hại cho virus hoặc không ảnh hưởng gì, nhưng theo thời gian, khả năng xảy ra “lỗi có lợi”, một lỗi có thể làm cho virus trở nên mạnh hơn hoặc lây lan nhanh hơn và càng lớn hơn.

Dưới đây là các biến thể mới mà các chuyên gia đang để mắt đến.

Biến thể Brazil

Một điều gì đó khủng khiếp đang xảy ra ở Brazil. Đất nước vốn đã hứng chịu những tổn thất kinh hoàng trong đợt COVID-19 đầu tiên giờ đây lại bị vướng vào làn sóng lây nhiễm thư hai thậm chí còn tồi tệ hơn.

Sau Mỹ, Brazil (với dân số 213 triệu) là một trong những quốc gia có tỷ lệ tử vong do COVID-19 cao nhất trên thế giới, với hơn 11 triệu người có kết quả xét nghiệm dương tính và hơn 270.000 người đã chết.

Lãnh đạo của Brazil, Tổng thống Jair Bolsanaro, luôn đi theo bước chân của ông Trump khi nói rằng COVID-19 là một “bệnh cúm nhỏ”. Ông cũng nhiều lần xuất hiện trước công chúng mà không cần khẩu trang và thậm chí không có thay đổi gì kể cả sau khi ông nhiễm bệnh.

Gần đây, ông đã đến bang Goiás ở miền Trung Tây của Brazil, nơi gần 9.000 người đã chết và nói với mọi người “đừng than vãn” về sự bùng phát của đại dịch, một động thái bị các nước khác lên án rộng rãi.

Hơn nữa, việc tung ra vắc xin trong nước đã liên tục gặp phải các vấn đề về nguồn cung và tắc nghẽn trong quá trình phân phối, cũng như những tin đồn thất thiệt chẳng hạn như một người tuyên bố vắc xin sẽ biến người thành động vật.

Để làm cho vấn đề tồi tệ hơn, một biến thể mới được gọi là biến thể P1, đã xuất hiện và hoành hành tại nước này. Biến thể này được xác định lần đầu tiên tại thành phố Manaus của Amazonian vào tháng 12 và được cho là có khả năng lây nhiễm mạnh hơn virus ban đầu, cho phép nó trở thành chủng virus thống trị.

Không có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy biến thể này sẽ khiến người bệnh ốm hơn, nhưng vì virus có khả năng lây nhiễm sang nhiều người hơn, điều chắc chắn sẽ dẫn đến nhiều ca tử vong hơn. Hơn 2.000 ca tử vong mỗi ngày đã được ghi nhận ở Brazil, phần lớn là kết quả của chủng mới này.

Biến thể này đang lan nhanh. Kể từ tháng 12, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xác định được biến thể này xuất hiện ở các quốc gia khác, bao gồm Canada, Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Nhật Bản, Mexico, Ấn Độ, Ý và Hàn Quốc.

Các biến thể mới đã áp đảo các bệnh viện ở Brazil. Trong vòng vài tuần sau khi xác định được biến thể mới, số người nhiễm ở thành phố Manaus đã tăng theo cấp số nhân, bao gồm cả những người đã từng nhiễm bệnh. Tình hình tồi tệ đến mức thành phố này hết máy thở ô-xy và phải quyết định ai được dùng và bỏ lại ai.

Các biến thể P1 đã được gây ra bởi một số đột biến, nhưng có 3 chủng đặc biệt khác ngoài biến thể Brazil đáng quan tâm.

Biến thể Nam Phi

Đầu tiên là đột biến E484K, còn được gọi là biến thể Nam Phi. Nó được gọi là đột biến “chạy trốn” vì nó thay đổi các phần của protein đột biến mà hệ thống miễn dịch của chúng ta dựa vào để nhận ra để kích hoạt phản ứng miễn dịch.

Những thay đổi này có thể có nghĩa là nó có thể tránh được phản ứng miễn dịch do vắc xin kích hoạt. Nghiên cứu thêm là cần thiết để hiểu đầy đủ về biến thể này.

Protein gai nằm trên bề mặt bên ngoài của virus. Khi virus xâm nhập vào vật chủ là người, nó phải xâm nhập vào bên trong các tế bào để lây nhiễm chúng. Nó thực hiện điều này bằng cách kết nối protein đột biến của nó với các thụ thể trên bề mặt bên ngoài của tế bào người, được gọi là thụ thể ACE2.

Đột biến E484k đã thay đổi protein gai của virus ban đầu để nó liên kết dễ dàng hơn và hình thành liên kết mạnh hơn với các tế bào chủ, khiến nó dễ lây nhiễm hơn. Sự đột biến tương tự cũng có nghĩa là virus có thể trốn tránh các kháng thể trung hòa được cơ thể sản sinh ra sau khi đã từng nhiễm bệnh trước đó. Điều này có thể giải thích một số ca tái nhiễm ở Manaus.

Các loại vắc xin đã được phát hiện là kém hiệu quả hơn đối với biến thể này, nhưng có thể được điều chỉnh để giải quyết nếu cần. Ngoài Nam Phi, biến thể này đã được xác định ở một số quốc gia trên thế giới bao gồm Áo, Bỉ, Kenya, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và Nhật Bản.

Biến thể Anh

Thứ hai là đột biến N501Y, còn được gọi là biến thể Anh (biến thể B.1.1.7), lần đầu tiên được xác định vào tháng 9 năm ngoái và chiếm 25% số ca nhiễm tại Anh vào thời điểm đó. Tuy nhiên, đến giữa tháng 12, con số này đã tăng lên gần 2/3 số ca mắc mới ở London, và vùng đông nam nước Anh đang phải vật lộn với sự gia tăng số ca mắc mới.

Đột biến này cũng ảnh hưởng đến protein gai của virus Corona, mà cụ thể là "vùng liên kết thụ thể" của nó. Đây là một phần của protein gai tiếp xúc với các tế bào của con người, bám vào chúng và sau đó cho phép virus xâm nhập. Sự đột biến này không chỉ làm cho virus liên kết chặt chẽ hơn với các tế bào của con người mà còn làm tăng khả năng lây nhiễm. Sự đột biến này đã cho phép biến thể Anh trở thành dòng trội ở quốc gia này và rất có thể là tiền đề của biến thể Brazil.

Theo thông tin từ Chính phủ Anh, sự đột biến này có thể làm cho virus có khả năng lây nhiễm cao hơn tới 50% so với virus ban đầu.

Kể từ khi được phát hiện, biến thể Vương quốc Anh cũng đã được phát hiện ở Mỹ, Canada, Đan Mạch, Pháp, Bỉ, Tây Ban Nha, Phần Lan, Nigeria, Ghana, Jordan, Úc và Singapore.

Tin tốt là phản ứng miễn dịch được kích hoạt bởi vắc-xin dường như có hiệu quả chống lại biến thể này. Một nghiên cứu của Pfizer đã chứng minh phản ứng miễn dịch tốt ở những người đã được tiêm vắc xin Pfizer và sau đó tiếp xúc với đột biến N501Y. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu mức độ bảo vệ chính xác mà vắc xin cung cấp để chống lại sự đột biến này.

Một nghiên cứu của Đại học Oxford cho thấy vắc xin Oxford-AstraZeneca có hiệu quả ít nhất 75% đối với biến thể này.

Biến thể Nigeria

Thứ ba là đột biến K417T và hiện không được hiểu rõ như hai đột biến còn lại. Nó cũng xuất hiện trong vùng liên kết thụ thể của protein gai và có thể làm cho virus dễ dàng liên kết với tế bào người hơn, làm tăng khả năng lây nhiễm của nó.

Các nhà khoa học còn cần nghiên cứu thêm về đột biến này, nhưng có một trường phái cho rằng biến thể này là sự kết hợp giữa hai biến thể trước là biến thể Anh và biến thể Nam Phi, khiến virus Corona trở nên đặc biệt nguy hiểm.

Được cho là có nguồn gốc ở Nigeria, biến thể B1525 hiện đã được tìm thấy ở Đan Mạch, Úc và Mỹ.

Các nhà khoa học đang nỗ lực tìm hiểu xem liệu các loại vắc xin đã được phê duyệt hiện tại có hiệu quả chống lại đột biến cuối cùng này hay không. Cho đến nay, người ta đã chứng minh rằng tất cả các loại vắc xin đều cung cấp một số mức độ bảo vệ chống lại bệnh hiểm nghèo nhưng mức độ bảo vệ này thấp hơn nhiều so với virus gốc.

Rất may, các nhà sản xuất vắc xin nói rằng nếu biến thể này trở thành dòng virus chiếm ưu thế nói chung, thì vắc xin của họ có thể được điều chỉnh nhanh chóng để thích ứng với điều này. Thời gian cần thiết để thực hiện những điều chỉnh này sẽ khác nhau giữa các loại vắc xin. Pfizer và Moderna, sử dụng công nghệ RNA thông tin, có thể được thực hiện nhanh chóng hơn, trong vòng sáu tuần.

Vắc xin của Oxford-AstraZeneca, sử dụng công nghệ DNA, sẽ mất nhiều thời gian hơn và nhà sản xuất cho biết họ hy vọng sẽ có vắc xin được điều chỉnh cho biến thể Nam Phi trong nửa cuối năm nay.

Đẩy mạnh việc triển khai tiêm chủng ở Brazil hiện là chìa khóa để giải quyết cuộc khủng hoảng này bởi vì mặc dù vắc xin không hoàn toàn hiệu quả đối với biến thể này, nhưng bất kỳ thứ gì có thể làm giảm bệnh nặng từ COVID-19 và giảm gánh nặng cho các bệnh viện quá tải sẽ có ích.

Các quốc gia khác, nơi biến thể đã được xác định, đang ngăn chặn đại dịch bằng cách xác định và cách ly những người bị nhiễm bệnh cũng như những người tiếp xúc gần gũi của họ. Vẫn còn phải chờ xem liệu các biện pháp này có đủ hay không.