Hàng loạt dự án xa hoa nhưng không ai dùng

Một sân bay không có máy bay, một nhà hàng xoay trên toà tháp cao không có thực khách, một cảng biển nợ nần,… Cuộc khủng hoảng kinh tế của Sri Lanka đã trở nên trầm trọng hơn bởi các dự án do Trung Quốc tài trợ vốn được coi là tượng đài nhưng bị lãng quên dẫn đến sự lãng phí của Chính phủ.

Hiện đất nước này đang nằm trong vòng xoáy của cuộc khủng hoảng tài chính tồi tệ nhất kể từ khi độc lập khỏi Anh năm 1948, với nhiều tháng mất điện và tình trạng thiếu lương thực và nhiên liệu trầm trọng khiến 22 triệu người dân phải chịu đựng.

Sau nhiều tuần diễn ra các cuộc biểu tình ôn hòa yêu cầu Chính phủ từ chức vì quản lý kinh tế kém, mọi thứ trở nên bạo lực vào đầu tuần này sau khi những người ủng hộ Chính phủ đụng độ với người biểu tình, khiến 5 người chết và ít nhất 225 người bị thương.

Nhiều dự án có vốn đầu tư tốn kém nhưng không thu được lãi, giờ bị bỏ hoang đã góp phần thúc đẩy cuộc khủng hoảng ở thành phố Hambantota, quê hương của gia tộc Rajapaksa hùng mạnh, vốn đã sử dụng ảnh hưởng chính trị và hàng tỷ USD vay của Trung Quốc trong một nỗ lực thất bại nhằm biến tiền đồn nông thôn thành một trung tâm kinh tế lớn.

Thủ tướng Mahinda Rajapaksa - người đã ủy quyền nhiều dự án - đã tuyên bố từ chức hôm 9/5 vừa qua, cùng ngày các cuộc biểu tình chống Chính phủ trở nên bạo lực. Nhưng em trai của ông, Gotabaya vẫn là Tổng thống.

Tâm điểm của động lực phát triển cơ sở hạ tầng là một cảng biển sâu trên tuyến vận tải đông-tây nhộn nhịp nhất thế giới, nhằm thúc đẩy hoạt động công nghiệp. Thay vào đó, nó đã lỗ nặng ngay từ khi bắt đầu hoạt động.

"Chúng tôi rất hy vọng khi các dự án được công bố và khu vực này trở nên tốt hơn. Nhưng bây giờ nó chẳng có nghĩa lý gì. Cảng đó không phải của chúng tôi và chúng tôi đang phải vật lộn để sống", Dinuka, một cư dân lâu năm của Hambantota, nói với AFP.

Cảng Hambantota không thể trả khoản vay 1,4 tỷ USD của Trung Quốc đã tài trợ cho việc xây dựng, tiêu tốn 300 triệu USD trong 6 năm.

Vào năm 2017, một công ty nhà nước của Trung Quốc đã được trao hợp đồng thuê cảng biển có thời hạn 99 năm - một thỏa thuận làm dấy lên lo ngại trong khu vực rằng Bắc Kinh đã đảm bảo một chỗ đứng chiến lược ở Ấn Độ Dương.

Từ cảng, nhìn xa xa ra là một sự xa hoa khác do Trung Quốc hậu thuẫn: một trung tâm hội nghị trị giá 15,5 triệu USD hầu như không được sử dụng kể từ khi nó mở cửa.

Gần đó là sân bay Rajapaksa, được xây dựng bằng khoản vay 200 triệu USD từ Trung Quốc, được sử dụng rất ít đến mức có thời điểm nó không thể trang trải hóa đơn tiền điện.

Tại thủ đô Colombo có dự án Thành phố Cảng do Trung Quốc tài trợ - một hòn đảo nhân tạo rộng gần 2,7 triệu m2 được thành lập với mục đích trở thành trung tâm tài chính sánh ngang với Dubai.

Nhưng các nhà phê bình đã cho rằng dự án này đã trở thành một " bẫy nợ tiềm ẩn".

Người cho vay song phương lớn nhất

Trung Quốc là nước cho vay song phương lớn nhất của Chính phủ và sở hữu ít nhất 10% trong số 51 tỷ USD nợ nước ngoài.

Nhưng các nhà phân tích tin rằng con số thực sự cao hơn đáng kể nếu tính đến các khoản vay cho các công ty nhà nước và ngân hàng trung ương Sri Lanka.

Khoản vay đã góp phần vào tình trạng khó khăn tài chính nghiêm trọng của Sri Lanka. Nhiều năm qua, nước này đã vay nợ để bù đắp thâm hụt ngân sách ngày càng gia tăng và tài trợ cho các sản phẩm nhập khẩu cần thiết để duy trì nền kinh tế.

Murtaza Jafferjee, chủ tịch Viện tư vấn Advocata của Sri Lanka, nói với AFP: "Sự sai lệch về tài chính trong nhiều thập kỷ và quản trị yếu kém ... đã khiến chúng tôi gặp rắc rối".

Khủng hoảng kinh tế càng đè nặng sau khi đại dịch Covid-19 đã cướp đi nguồn thu quan trọng từ du lịch và kiều hối, khiến quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu không thể mua hàng hóa thiết yếu từ nước ngoài.

“Trung Quốc đã làm hết sức”

Không thể giải quyết gánh nặng nợ ngày càng tăng của mình, và việc hạ xếp hạng tín nhiệm làm cạn kiệt các nguồn cho vay mới trên thị trường tiền tệ quốc tế, Chính phủ Sri Lanka vào tháng trước đã tuyên bố vỡ nợ đối với các nghĩa vụ vay nợ nước ngoài.

Họ đã tìm cách đàm phán lại lịch trình trả nợ của mình với Trung Quốc, nhưng thay vào đó, Bắc Kinh đã đưa ra nhiều khoản vay song phương hơn để trả các khoản vay hiện có.

Đề xuất đó đã bị ảnh hưởng bởi lời kêu gọi giúp đỡ của Sri Lanka đối với Quỹ Tiền tệ Quốc tế - một động thái đã làm dấy lên sự lo lắng khi các nhà cho vay Trung Quốc giờ đây có thể sẽ phải chịu lỗ dự kiến đối với các khoản vay của họ.

"Trung Quốc đã làm hết sức mình để giúp Sri Lanka không vỡ nợ nhưng đáng buồn là họ đã tìm đến IMF và quyết định vỡ nợ", đại sứ Trung Quốc Qi Zhenhong nói với các phóng viên vào tháng trước.

Đối với nhiều người Sri Lanka, các dự án cơ sở hạ tầng phần lớn không được sử dụng đã trở thành biểu tượng mạnh mẽ cho sự quản lý yếu kém của gia tộc Rajapaksa.

Krishantha Kulatunga, chủ một cửa hàng văn phòng phẩm nhỏ ở Colombo cho biết: “Chúng tôi đã ngập sâu trong các khoản vay”.

Cơ sở kinh doanh của Kulatunga nằm gần lối vào Tháp Hoa sen, một tòa nhà chọc trời hình bông hoa được huy động vốn từ các quỹ của Trung Quốc.

Mặt tiền bằng kính đầy màu sắc của tòa tháp thu hút mọi ánh nhìn trên đường chân trời của thủ đô nhưng nội thất của nó - và một nhà hàng xoay trên toà tháp được quy hoạch với tầm nhìn toàn cảnh thành phố - chưa bao giờ được mở cửa cho người dân.

"Tòa tháp này có ích lợi gì nếu chúng ta phải đi ăn xin?", Kulatunga hỏi.

Sơn Tùng (Theo NDTV)