Cần cơ chế vận hành bài bản cho Quỹ Nhà ở quốc gia, tránh hình thức

Sáng 25/9, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về dự thảo Nghị định về thành lập và tổ chức hoạt động của Quỹ Nhà ở quốc gia và biện pháp thi hành Nghị quyết số 201/2025/QH15 của Quốc hội thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Quỹ không được chi trùng với nhiệm vụ đã do ngân sách đảm bảo

Báo cáo tại cuộc họp, đại diện Bộ Xây dựng cho biết, Dự thảo Nghị định quy định việc thành lập, địa vị pháp lý và hoạt động của Quỹ Nhà ở quốc gia theo mô hình đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm Quỹ Nhà ở Trung ương, Quỹ Nhà ở địa phương. Mục tiêu, chức năng hoạt động của Quỹ là đầu tư xây dựng, tạo lập nhà ở để cho thuê theo quy định.

Nguồn vốn hoạt động của Quỹ Nhà ở Trung ương được hình thành từ vốn ngân sách nhà nước, tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Dự thảo Nghị định đã phân quyền toàn bộ cho địa phương trong việc thành lập, quyết định tỷ lệ trích số tiền và mức vốn điều lệ ban đầu, vốn điều lệ bổ sung vào quỹ nhà ở địa phương. Quỹ trực tiếp quản lý, vận hành nhà ở hoặc thuê đơn vị quản lý vận hành.

Làm rõ thêm một số nội dung trong dự thảo Nghị định, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho biết, Nghị định được xây dựng nhằm triển khai chính sách thí điểm theo Nghị quyết số 201/2025/QH15, trong đó xác định Quỹ nhà ở quốc gia chỉ phục vụ cho thuê, hoạt động phi lợi nhuận, có tư cách pháp nhân và là quỹ tài chính ngoài ngân sách. Quỹ không được chi trùng với nhiệm vụ đã do ngân sách đảm bảo. Nhà nước sẽ cấp vốn điều lệ ban đầu, sau đó huy động thêm từ nhiều nguồn lực khác như địa phương, tài trợ và các dự án liên quan.

Bộ Tài chính đề nghị Nghị định cần bảo đảm tính linh hoạt cho địa phương, tránh cứng nhắc áp dụng một mô hình duy nhất, đồng thời hạn chế phát sinh thêm bộ máy hành chính.

Chia sẻ kinh nghiệm hoạt động của Quỹ Nhà ở Thành phố Hồ Chí Minh trong 20 năm qua, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh Bùi Xuân Cường đề xuất bổ sung nguồn lực từ quỹ nhà tái định cư còn dư thừa, giao địa phương quyền linh hoạt trong huy động vốn, sử dụng tài sản và thực hiện các chính sách nhà ở đặc thù.

Nghiên cứu kỹ lưỡng, bài bản cơ chế vận hành

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, cho biết Quỹ Nhà ở quốc gia không chỉ là tạo lập nhà ở, từ việc mua nhà ở xã hội, nhà ở thương mại, mà còn gắn với đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, vì vậy cần nghiên cứu kỹ lưỡng, bài bản cơ chế vận hành, "tránh hình thức."

Quỹ Nhà ở quốc gia phải tách bạch giữa quỹ nhà và quỹ tài chính ở cả Trung ương và địa phương; có cơ chế thu hút, huy động vốn, phân bổ hợp lý nguồn lực; đồng thời bảo đảm sự phối hợp chặt chẽ giữa Trung ương và địa phương.

Về mô hình quản lý, Phó Thủ tướng cho rằng, không nhất thiết lập thêm bộ máy mới, mà có thể giao cho các thiết chế sẵn có như quỹ đầu tư phát triển nhà ở tại Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh; đồng thời khuyến khích các tổ chức như Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam hoặc các doanh nghiệp uy tín tham gia xây dựng nhà cho thuê.

Lưu ý cơ chế quản lý để có thể thu hút nhân lực chất lượng cao, đủ năng lực quản lý nguồn vốn hàng nghìn tỷ đồng, Phó Thủ tướng nhấn mạnh cần có cơ chế quản trị chặt chẽ và hiệu quả, tránh vận hành theo mô hình sự nghiệp cứng nhắc.

Bên cạnh đó, nguồn vốn cho quỹ có thể đến từ nhiều kênh, song phải được quy định rõ ràng, vận hành linh hoạt, vốn quay vòng, tránh để nhà xây xong nhưng không có người thuê, dẫn tới lãng phí.

"Quỹ nhà ở phải nằm trong quy hoạch đô thị, có hạ tầng đồng bộ, giá thuê phù hợp, được coi là tài sản công lâu dài. Việc xây dựng và quản lý có thể giao cho doanh nghiệp nhà nước lớn hoặc Tổng Liên đoàn Lao động với các dự án nhà công nhân, ký túc xá, theo nguyên tắc 'giao cho ai, người đó chịu trách nhiệm và xây xong phải có người thuê'," Phó Thủ tướng nêu.