Cần có chính sách thuế TTĐB phù hợp giúp doanh nghiệp ứng phó trước tác động từ thuế quan của Mỹ

Những diễn biến khó lường của chính sách thương mại toàn cầu, đặc biệt là những động thái từ phía Hoa Kỳ, đang tạo ra một "cơn bão" thuế quan với những rủi ro tiềm ẩn đối với nền kinh tế Việt Nam. Thông tin về khả năng Hoa Kỳ áp thuế đối ứng lên hàng hóa Việt Nam, dù đã có những điều chỉnh về thời gian và mức độ, vẫn gây ra tâm lý bất an và lo ngại về những tác động tiêu cực.

"Cơn bão" thuế quan và những rủi ro tiềm ẩn

Nếu "cơn bão" thuế quan ập đến, các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam sẽ là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Những lo ngại về tác động của thuế quan Mỹ lên nền kinh tế Việt Nam không phải là không có cơ sở. Mới đây, Ngân hàng UOB đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm nay xuống còn 6%, thay vì mức 7% dự báo trước đó, chủ yếu do những rủi ro và áp lực từ chính sách thuế quan của Mỹ. Điều này cho thấy rằng, các tổ chức tài chính quốc tế cũng đã bắt đầu tính đến những ảnh hưởng tiêu cực của yếu tố này.

Ở khía cạnh doanh nghiệp, áp lực thuế quan gia tăng có thể bào mòn lợi nhuận, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam và thậm chí đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình thế thua lỗ. Các doanh nghiệp sẽ phải tìm mọi cách để ứng phó, từ cắt giảm chi phí sản xuất, tìm kiếm nguồn cung nguyên liệu thay thế, đến thu hẹp quy mô hoạt động. Trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, việc tăng giá sản phẩm để bù đắp chi phí thuế quan có thể khiến hàng hóa Việt Nam mất đi lợi thế cạnh tranh, dẫn đến giảm sút đơn hàng và thị phần.

Điều đáng lo ngại là, hệ lụy của thuế quan không chỉ dừng lại ở doanh nghiệp. Khi hoạt động sản xuất kinh doanh đình trệ hoặc thu hẹp, người lao động sẽ là đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp. Tình trạng thất nghiệp gia tăng sẽ tạo ra những xáo trộn lớn trên thị trường lao động và làm gia tăng gánh nặng an sinh xã hội.

Trong bối cảnh đó, một xu hướng đáng lo ngại khác là việc các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, có thể cân nhắc dịch chuyển sản xuất sang các quốc gia khác để tận dụng lợi thế về thuế suất. Việt Nam đã từng là một điểm đến hấp dẫn nhờ chi phí sản xuất cạnh tranh và các chính sách thu hút đầu tư. Tuy nhiên, sự thay đổi đột ngột trong chính sách thuế quan của một đối tác thương mại lớn như Hoa Kỳ có thể làm thay đổi cán cân lợi thế này. Việc các doanh nghiệp dịch chuyển sản xuất không chỉ làm giảm sút nguồn thu ngân sách mà còn ảnh hưởng đến tổng cầu và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam.

Chính sách thuế TTĐB: Cần tránh “cú sốc kép”

Trong bối cảnh nền kinh tế đang phải đối mặt với những thách thức từ "cơn bão" thuế quan, việc điều chỉnh chính sách thuế TTĐB trong nước cần được thực hiện một cách thận trọng. Mục tiêu là tránh tạo ra "cú sốc kép", tức là cả áp lực từ thuế quan quốc tế và áp lực từ thuế nội địa cùng tác động lên nền kinh tế, gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

Tại hội thảo về thuế TTĐB được tổ chức mới đây, theo các chuyên gia, việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng GDP từ 8% trở lên, tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng 2 con số trong những năm tiếp theo đang trở nên thách thức, đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương phải thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, nâng cao năng lực nội sinh của nền kinh tế thông qua việc hỗ trợ sản xuất kinh doanh, giúp doanh nghiệp phục hồi và phát triển bền vững là yêu cầu trở nên cấp bách.

Trong khi đó, với mặt hàng bia rượu, việc tăng thuế có thể làm giảm sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước so với hàng nhập khẩu, cũng như ảnh hưởng đến các hoạt động du lịch và dịch vụ liên quan. Đối với ô tô pickup, đây là phương tiện phục vụ cho nhiều ngành kinh tế khác nhau, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và các ngành xây dựng, vận tải. Việc tăng thuế có thể làm tăng chi phí đầu vào cho các ngành này, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh chung của nền kinh tế.

Tương tự là mặt hàng thuốc lá, việc tăng thuế quá cao và đột ngột như Dự thảo Luật thuế TTĐB (sửa đổi) hiện nay, kèm theo xu hướng thắt chặt chi tiêu của người tiêu dùng do ảnh hưởng của thuế quan từ Mỹ như đã phân tích ở trên, sẽ càng đẩy người tiêu dùng đến các sản phẩm lậu, kích thích mạnh mẽ hơn nữa hoạt động buôn bán thuốc lá bất hợp pháp, vốn đã là một vấn đề nhức nhối ở Việt Nam.

Thuốc lá lậu không chỉ gây thất thu ngân sách Nhà nước mà còn không đảm bảo chất lượng, gây hại gấp nhiều lần cho sức khỏe người tiêu dùng, và gây khó khăn cho các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá hợp pháp. Việc tăng thuế TTĐB quá cao và đột ngột cũng sẽ làm gia tăng khoảng cách giá giữa thuốc lá hợp pháp và thuốc lá lậu, tạo ra lợi nhuận kếch xù cho các đối tượng buôn lậu, gây ra những hệ lụy sâu rộng cho vấn đề an ninh, trật tự xã hội.

Chưa dừng lại ở đó, sinh kế của hàng chục nghìn hộ nông dân ở nhiều vùng trồng nguyên liệu trên cả nước cũng bị ảnh hưởng tiêu cực. Khi sản lượng thuốc lá hợp pháp giảm sút do thuế và thuốc lá lậu, nhu cầu về nguyên liệu lá thuốc cũng giảm theo. Điều này dẫn đến tình trạng sản lượng và giá thu mua lá thuốc giảm sút, khiến sự ổn định của các vùng kinh tế chuyên canh này bị đe dọa, ảnh hưởng đến an sinh xã hội và các chương trình phát triển nông thôn.

Các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc lá hợp pháp đang phải tuân thủ nhiều quy định nghiêm ngặt về sản xuất, kinh doanh, kiểm soát chất lượng và đóng góp ngân sách Nhà nước. Việc tăng thuế TTĐB sẽ làm tăng chi phí sản xuất và giá bán, khiến sản phẩm hợp pháp khó cạnh tranh với thuốc lá lậu có giá rẻ hơn nhiều do trốn thuế và không tuân thủ các quy định. Doanh nghiệp có thể phải đối mặt với tình trạng giảm doanh số, thu hẹp sản xuất, thậm chí có nguy cơ phá sản, ảnh hưởng hơn 1,1 triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp trong toàn chuỗi giá trị của ngành.

Cân nhắc và linh hoạt trong những giải pháp chính sách

Để tránh "cú sốc kép" và đảm bảo ổn định kinh tế trước "cơn bão" thuế quan, Việt Nam cần có những giải pháp chính sách cân nhắc và linh hoạt.

Trước hết, cần đặc biệt chú trọng đến thời điểm và lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB. Quốc hội sẽ thông qua Luật thuế TTĐB sửa đổi vào tháng 5/2025, trong khi đó, thời điểm Hoa Kỳ công bố quyết định cuối cùng về thuế quan là vào tháng 7. Do đó, việc cân nhắc kỹ lưỡng các kịch bản kinh tế vĩ mô và lựa chọn lộ trình điều chỉnh thuế phù hợp là vô cùng quan trọng. Nếu Việt Nam quyết định tăng thuế TTĐB với mức tăng cao và lộ trình gấp rút vào tháng 5, nhưng sau đó Hoa Kỳ vẫn áp dụng thuế đối ứng, nền kinh tế sẽ phải đối mặt với "cú sốc kép", và việc điều chỉnh chính sách thuế sẽ trở nên khó khăn hơn.

Nhiều chuyên gia và tổ chức kinh tế đã khuyến nghị Việt Nam nên áp dụng lộ trình điều chỉnh thuế TTĐB một cách từ tốn, thay vì tăng đột ngột. Ngoài ra, Việt Nam cần chủ động ứng phó với "cơn bão" thuế quan bằng cách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và tăng cường đàm phán quốc tế.

Tóm lại, việc xem xét lại chính sách thuế TTĐB là một bước đi cần thiết để bảo vệ nền kinh tế Việt Nam trước "cơn bão" thuế quan. Bằng cách tránh "cú sốc kép" và áp dụng các giải pháp chính sách phù hợp, Việt Nam có thể duy trì ổn định kinh tế và tạo đà cho tăng trưởng bền vững.