Cần có cơ chế đột phá để kích thích doanh nghiệp phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo

Ngày 17/2, phát biểu làm rõ một số ý kiến đại biểu Quốc hội quan tâm về dự thảo Nghị quyết thí điểm một số chính sách tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng thay mặt cơ quan soạn thảo cho biết: Về tên gọi của Nghị quyết, tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, cơ quan soạn thảo đề xuất tên gọi mới là “Nghị quyết về thí điểm một số chính sách, cơ chế đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”.

Bộ trưởng khẳng định, Nghị quyết thí điểm không có tham vọng tháo gỡ mọi điểm nghẽn, nhất là khi nghị quyết được chuẩn bị trong thời gian ngắn, tập trung vào thí điểm một số chính sách, cơ chế đặc biệt thuộc thẩm quyền của Quốc hội về cơ bản đã rõ và có thể thực thi ngay, “đánh trúng” vào các điểm nghẽn kéo dài, cấp bách, để tạo ra sự phát triển đột phá, thực hiện được ngay Nghị quyết của Bộ Chính trị.

Theo Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông, tháng 5/2025, Quốc hội sẽ thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo; Luật Công nghiệp công nghệ số, và tiếp theo sẽ là các luật liên quan khác. Đây sẽ là cơ hội để tiếp tục giải quyết căn cơ hơn các vấn đề thể chế, chính sách và cơ chế cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ nghiên cứu đưa ra khỏi Nghị quyết một số chính sách cần thêm thời gian để nghiên cứu và đánh giá toàn diện các mặt tác động, ví dụ như chính sách về cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học, công nghệ...

Về thương mại hóa các kết quả nghiên cứu, đây cũng đang là điểm nghẽn lớn và kéo dài. Kết quả nghiên cứu phải được thương mại hóa mới góp phần cho phát triển kinh tế xã hội. Nghị quyết thí điểm việc cho phép cơ sở nghiên cứu được sở hữu và có quyền tự quyết đối với kết quả nghiên cứu, với tài sản hình thành từ nghiên cứu để chủ động việc thương mại hóa ngay sau khi kết thúc nghiên cứu. Người làm nghiên cứu cũng được hưởng tối thiểu 30% kết quả thương mại hóa, được phép tham gia lập và điều hành doanh nghiệp. Đây là những chính sách mạnh mẽ để thương mại hóa kết quả nghiên cứu, kể cả các kết quả nghiên cứu của những năm trước, ích nước lợi nhà, vì kết quả nghiên cứu được thương mại hóa, Nhà nước sẽ thu được thuế, tạo ra công ăn việc làm, đất nước có trình độ khoa học, công nghệ cao hơn. Đây là cách thu hồi gián tiếp của Nhà nước đối với các khoản chi khoa học, công nghệ.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, chi cho nghiên cứu phát triển của Việt Nam đang chiếm 0,5% GDP, mới được 1/4 so với mục tiêu 2%. Trong 2% GDP này, chi của doanh nghiệp phải chiếm 70 - 80%, nhưng các doanh nghiệp mới chi khoảng 20.000 tỷ đồng/năm, như vậy mới đạt được 1/6 so với mục tiêu. Doanh nghiệp tập trung vào nghiên cứu ứng dụng phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới có tác động ngay đến phát triển kinh tế xã hội, nên cần có chính sách, cơ chế đột phá để kích thích doanh nghiệp.

Về hạ tầng viễn thông lúc này cần nhất là nhanh. Nghị quyết 57 có chủ trương Nhà nước phải tham gia đầu tư hạ tầng số, 5G, cáp quang biển phải nhanh, để tạo hạ tầng đi trước phát triển đất nước. Nghị quyết đề xuất việc hỗ trợ nhà mạng đầu tư 5G để phủ sóng nhanh toàn quốc. Bình thường, mỗi nhà mạng đầu tư một năm chỉ xung quanh 5.000 trạm 5G, nếu muốn đầu tư tới 20.000 trạm/năm để phủ sóng nhanh, Nhà nước phải hỗ trợ. Mức hỗ trợ đề xuất là 15%, không vượt quá số tiền mà các nhà mạng đã bỏ ra để mua tần số 5G.

Về dịch vụ viễn thông vệ tinh tầm thấp. Đây là công nghệ mới phủ sóng băng rộng cho vùng sâu, vùng đồi núi hiệu quả. Để thu hút đầu tư nước ngoài, Nghị quyết cho phép thí điểm với sở hữu nước ngoài tới 100%, nhưng phải đảm bảo quốc phòng, an ninh và chủ quyền quốc gia.

Về chuyển đổi số cũng cần nhanh, nhất là giai đoạn năm 2025-2026, để tạo điều kiện cho các nền tảng và động lực cho chuyển đổi số quốc gia trong những năm sau. Nghị quyết cho phép cơ chế chỉ định thầu một số loại dự án chuyển đổi số.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng nêu rõ, về công nghiệp bán dẫn, đây là ngành công nghiệp chiến lược, Việt Nam đặt mục tiêu phát triển đầy đủ tất cả các công đoạn của ngành công nghiệp này. Trong đó, khó nhất là nhà máy sản xuất đầu tiên cho nghiên cứu, cho chế tạo thử các chip được thiết kế tại Việt Nam phục vụ quốc phòng, an ninh và đào tạo nhân lực...