Cần giải pháp thực chất về ‘kinh tế báo chí’ để tạo điều kiện cho báo chí phát triển lành mạnh

Ngày 23/10, thảo luận tại Tổ về dự án Luật Báo chí (sửa đổi), Đại biểu Quốc hội Phạm Nam Tiến (đoàn Lâm Đồng) nhìn nhận: Qua 10 năm đi vào hoạt động, Luật Báo chí năm 2016 đã bộc lộ một số điểm hạn chế, không còn phù hợp với thực tế hiện nay. Bên cạnh đó, lĩnh vực khoa học công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, tạo ra những rào cản nhất định và đặt ra những yêu cầu cấp bách cần thay đổi đối với công tác báo chí.

Đại biểu Quốc hội Phạm Nam Tiến đánh giá, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hóa chủ trương của Đảng về báo chí; điều chỉnh, quản lý hoạt động báo chí kịp thời, phù hợp trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ, nhanh chóng của khoa học, công nghệ, truyền thông hiện đại. Đồng thời, khắc phục những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành.

Vị Đại biểu Quốc hội đoàn Lâm Đồng nhấn mạnh về 4 nhóm chính sách lớn được dự thảo Luật tập trung đề cập là: Tăng cường quản lý hoạt động báo chí; nâng cao chất lượng của người làm báo; phát triển thực tế báo chí và điều chỉnh hoạt động báo chí trên khu vực không gian mạng.

Đại biểu cho rằng, một trong những điểm mới dễ nhận thấy nhất trong dự thảo Luật là quy định phân biệt rõ ràng giữa tạp chí và báo. Điều này chưa được phân biệt tách bạch trong Luật Báo chí năm 2016.

“Do không được phân biệt rõ ràng nên đã xảy ra tình trạng “báo hóa” tạp chí. Tạp chí đăng bài, đưa tin, tham gia làm phóng sự điều tra… Điều này tạo ra sự lộn xộn, thậm chí có hiện tượng một số phóng viên nhũng nhiễu, gây bức xúc cho người dân, doanh nghiệp. Bên cạnh đó, do chưa có những quy định chưa rõ ràng, chưa chặt chẽ nên đã xảy ra tình trạng đáng tiếc là có cả một tòa soạn báo bị xử lý”, Đại biểu Quốc hội Phạm Nam Tiến nêu vấn đề.

Cũng quan tâm dự án Luật Báo chí (sửa đổi), Đại biểu Nguyễn Công Hoàng (đoàn Thái Nguyên) cho rằng, việc sáp nhập, tinh gọn bộ máy sẽ giúp tiết kiệm chi tiêu, nâng cao hiệu quả hoạt động, thuận lợi cho quá trình vận hành, quản lý. Tuy nhiên, để các cơ quan báo chí Việt Nam phát triển tốt hơn, hiệu quả hơn, dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi) lần này cần đưa ra những cơ chế đặc thù đối với ngành báo chí; tạo ra hành lang pháp lý giúp các cơ quan báo chí đi đúng theo lộ trình phát triển mà nhiều quốc gia trên thế giới đã thực hiện rất thành công.

Trong khi đó, Đại biểu Quốc hội Lò Việt Phương (đoàn Sơn La) nêu quan điểm: Đề nghị bổ sung giải thích một số từ ngữ trong dự thảo Luật để đảm bảo thống nhất cách hiểu. Cụ thể, tại Điều 3 đã nêu rất nhiều lần về cụm từ “sản phẩm thông tin”, tuy nhiên, trong dự thảo Luật chưa giải thích “sản phẩm thông tin” là gì. Đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo bổ sung nội dung giải thích rõ về khái niệm “sản phẩm thông tin” tại Điều 3; bổ sung giải thích từ ngữ đối với khái niệm “thể loại báo chí” và “ấn phẩm báo chí”.

Cho ý kiến về phạm vi điều chỉnh, đặc biệt là nội dung về tạp chí khoa học, Đại biểu Quốc hội Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) đề xuất: Cơ quan soạn thảo xem xét kỹ việc có nên đưa tạp chí khoa học vào phạm vi điều chỉnh của Luật Báo chí hay không? Đại biểu diễn giải 3 lý do: Thứ nhất, hoạt động của tạp chí khoa học hiện đã được quy định trong Luật Khoa học và Công nghệ và các văn bản hướng dẫn thi hành. Về nguyên tắc, một đạo luật không nên quy định lại những nội dung đã được điều chỉnh rõ trong luật khác, nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật; Thứ hai, cơ chế quản lý đối với tạp chí khoa học có đặc thù khác biệt so với báo chí nói chung; Thứ ba, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, đa số các nước không xếp tạp chí khoa học vào phạm vi điều chỉnh của pháp luật báo chí chung, mà có cơ chế quản lý riêng.

Đối với nội dung phân biệt giữa báo và tạp chí, đây là vấn đề quan trọng, được Chính phủ nhận diện khá rõ. Dự thảo luật đã có nhiều giải pháp để siết chặt quản lý hoạt động tạp chí, như giới hạn việc thành lập cơ quan đại diện, quy định lại khái niệm “tạp chí”…Tuy nhiên, theo Đại biểu Hoàng Minh Hiếu, vẫn cần làm rõ hơn các điểm cơ bản để phân biệt giữa báo và tạp chí. Đó là về tính định kỳ xuất bản và nội dung.

Về kinh tế báo chí, Đại biểu Hoàng Minh Hiếu chia sẻ, đây là nội dung được nhiều cơ quan báo chí đặc biệt quan tâm, bởi gắn trực tiếp đến sự phát triển bền vững của hệ thống báo chí nước ta. Đại biểu cho rằng, dự thảo luật cần đưa ra những giải pháp thực chất để tạo điều kiện cho báo chí phát triển lành mạnh. Theo thống kê, hiện nay, Nhà nước đang hỗ trợ khoảng 0,5% tổng ngân sách cho báo chí. So với quốc tế, đây là mức trung bình, nhưng theo Đại biểu Hoàng Minh Hiếu, cách hỗ trợ hiện còn dàn trải, cần nghiên cứu cơ chế phân bổ ngân sách. Ngoài ra, đi kèm với việc sửa đổi Luật Báo chí cũng cần có sự sắp xếp hệ thống báo chí cho phù hợp.