Cần hoàn thiện thể chế để ngành xuất bản phát triển tương xứng với vai trò chiến lược

Theo ông Tuấn, Chỉ thị 42-CT/TW không chỉ là một văn kiện chỉ đạo mà còn là tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với lĩnh vực xuất bản. Sau 20 năm, hệ thống xuất bản đã có những bước phát triển vượt bậc, đóng góp tích cực vào công tác tư tưởng, văn hóa, và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Tuy nhiên, những thay đổi sâu rộng của thực tiễn đòi hỏi ngành phải có những bước chuyển mình mạnh mẽ hơn.

Khi hệ thống pháp luật chưa theo kịp cuộc cách mạng số

Một trong những trọng tâm được PGS. TS Phạm Minh Tuấn đưa ra tại hội nghị là thực trạng hệ thống quy định, chính sách, pháp luật về xuất bản. Ông khẳng định rằng Luật Xuất bản 2012 và các văn bản dưới luật đã tạo một hành lang pháp lý quan trọng cho sự phát triển của ngành theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Các văn kiện của Đảng, đặc biệt là Văn kiện Đại hội XIII, tiếp tục khẳng định vai trò của xuất bản trong việc xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam.

Tuy nhiên, ông cũng không ngần ngại chỉ ra những bất cập, hạn chế còn tồn tại. "Tình trạng thiếu đồng bộ, chồng chéo giữa các văn bản quy phạm pháp luật, dẫn đến khó khăn trong áp dụng và thực thi ở cấp cơ sở" là một thực tế đang cản trở sự phát triển của ngành.

Theo ông, một số quy định đã không còn phù hợp, đặc biệt trong bối cảnh bùng nổ của chuyển đổi số, gây cản trở sự năng động và sáng tạo. Cơ chế hỗ trợ đối với các xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị còn hạn chế, thiếu chính sách khuyến khích đầu tư vào nội dung chất lượng cao.

Bên cạnh đó, PGS. TS Phạm Minh Tuấn chỉ rõ sự thay đổi trong hành vi tiếp cận thông tin của độc giả, từ sách in truyền thống sang các thiết bị di động và nền tảng trực tuyến. "Chuyển đổi số đang làm thay đổi sâu sắc chuỗi giá trị của ngành xuất bản, từ khâu biên tập, chế bản, in ấn đến phát hành và tiếp thị", ông Tuấn nói. Điều này đặt ra yêu cầu phải cải cách toàn diện để không chỉ dừng lại ở hoạt động in ấn, mà phải mở rộng khái niệm xuất bản thành một ngành công nghiệp tri thức.

Đề xuất sửa đổi Luật Xuất bản 2012 và xây dựng chiến lược phát triển ngành

Trước những thách thức đó, PGS. TS Phạm Minh Tuấn đã đề xuất một loạt giải pháp mang tính đột phá và chiến lược.

Đầu tiên, ông nhấn mạnh sự cấp bách của việc sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản năm 2012. Luật sửa đổi cần phải giải quyết những điểm nghẽn hiện tại bằng cách "làm rõ phạm vi điều chỉnh đối với xuất bản phẩm điện tử, xuất bản đa nền tảng, các mô hình liên kết xuất bản xuyên biên giới, cũng như các quy định về bản quyền, bảo vệ dữ liệu và trách nhiệm pháp lý trong môi trường số".

Song song đó, cần xây dựng Chiến lược phát triển ngành xuất bản đến năm 2035, định hướng đến năm 2045, để tạo cơ sở hoạch định chính sách dài hạn.

Ông cũng đề xuất một mô hình phát triển ngành theo hai hướng rõ rệt: một nhóm nhà xuất bản làm nhiệm vụ chính trị, được Nhà nước đặt hàng; và một nhóm các tập đoàn xuất bản - truyền thông mạnh, hoạt động theo cơ chế thị trường. Điều này sẽ giúp ngành vừa đảm bảo vai trò công cụ tư tưởng, vừa có năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Bên cạnh đó, ông Tuấn đề nghị thiết lập các quỹ hỗ trợ xuất bản do Nhà nước quản lý để đầu tư vào các dự án trọng điểm, đồng thời thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quá trình xã hội hóa.

"Vai trò của chuyển đổi số toàn diện rất quan trọng, từ xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia đến đào tạo đội ngũ nhân lực chuyên nghiệp, có khả năng vận hành trong môi trường số", ông Tuấn nhấn mạnh.