‏Cần số vô lăng: Có gì hay mà dân mê xe phát cuồng?‏

‏Trong thế giới ô tô hiện đại, những chiếc "cánh lật" nhỏ bé ẩn sau vô lăng đang trở thành niềm cảm hứng cho những người đam mê lái xe thể thao.

Được biết đến với tên gọi cần số vô lăng, thiết bị này mang đến khả năng kiểm soát vượt trội và phản ứng nhanh nhạy, biến những chiếc xe hộp số tự động thành "người bạn đồng hành" gần giống xe số sàn.‏

‏Theo một khảo sát do Consumer Reports thực hiện vào tháng 5 năm 2023 với 2.000 người trưởng thành tại Mỹ, chỉ 4% tài xế cho biết chiếc xe họ thường lái nhất được trang bị hộp số sàn.

Tuy nhiên, xu hướng tích hợp cần số vô lăng trên các dòng xe tự động ngày càng phổ biến, mang đến trải nghiệm lái xe linh hoạt hơn.

Những chiếc cần này thường xuất hiện dưới dạng hai bộ phận giống như cánh lật, nhô ra từ phía sau vô lăng, một bên trái với dấu trừ để giảm số và một bên phải với dấu cộng để tăng số. Nhờ đó, người lái có thể tự tay chọn số phù hợp mà không cần rời tay khỏi vô lăng.‏

‏Công nghệ cần số vô lăng không còn xa lạ với các tay đua chuyên nghiệp. Từ những năm 90, các vận động viên Công thức 1 đã tận dụng thiết bị này để tối ưu hóa hiệu suất trên đường đua.

Mario Andretti, huyền thoại từng vô địch nhiều giải đua từ Công thức 1 đến NASCAR, chia sẻ rằng việc giữ tay trên vô lăng khi chuyển số giúp thao tác nhanh và mượt mà hơn so với cần gạt truyền thống.

Ông khẳng định trong điều kiện tương đồng, một chiếc xe sử dụng cần số vô lăng luôn vượt trội hơn xe dùng cần số kiểu cũ về tốc độ và sự tiện lợi.‏

‏Tuy nhiên, ngoài đường đua, cần số vô lăng lại không phổ biến bằng. Khảo sát của Consumer Reports cho thấy 60% người lái xe tự động tiết lộ xe của họ không có cần số vô lăng, trong khi 16% thậm chí không biết xe mình có trang bị này hay không.

Gabe Shenhar, phó giám đốc Trung tâm Thử nghiệm Ô tô của Consumer Reports, nhận định rằng thiết bị này thường xuất hiện trên các dòng xe sang hoặc xe hiệu suất cao

Dù vậy, không phải ai cũng sử dụng chúng. Với những người yêu thích cảm giác lái thể thao, cần số vô lăng là một điểm nhấn thú vị, nhưng với người dùng thông thường chỉ di chuyển hàng ngày, chúng có thể bị lãng quên.‏

‏So với hộp số sàn truyền thống, cần số vô lăng mang đến sự dễ dàng và an toàn hơn khi vận hành. Người lái không cần lo lắng về việc sử dụng ly hợp hay làm hỏng động cơ.

Shenhar giải thích rằng trên hầu hết các xe có cần số vô lăng, hệ thống máy tính sẽ tự động điều chỉnh để ngăn vòng tua động cơ vượt quá mức an toàn, đồng thời không cho phép giảm số nếu tốc độ xe quá cao. Điều này giúp người lái yên tâm khám phá khả năng chuyển số thủ công mà không gây hại cho xe.‏

‏Cần số vô lăng còn mang lại nhiều lợi ích thực tế. Khi vào cua, người lái có thể giữ vòng tua động cơ ở mức tối ưu để duy trì sự ổn định. Trong trường hợp cần tăng tốc mạnh, họ có thể đẩy vòng tua lên cao hơn trước khi sang số.

Đặc biệt, trên những đoạn đường dốc dài, việc giảm số bằng cần số vô lăng cho phép tận dụng phanh động cơ, giúp xe giảm tốc độ mà không làm phanh quá nóng, đảm bảo an toàn và hiệu quả.‏

‏Trước đây, xe hộp số tự động chỉ cho phép chọn giữa ba hoặc bốn cấp số cố định.

Nhưng với sự ra đời của hộp số 8, 9, thậm chí 10 cấp và hộp số biến thiên liên tục (CVT), cần số vô lăng đã trở thành tiêu chuẩn cho những ai muốn can thiệp thủ công vào hệ truyền động tự động.

Một số mẫu xe vẫn sử dụng cần gạt trên bảng điều khiển để chuyển số, nhưng Shenhar đánh giá rằng cách này kém tiện lợi hơn so với cần số vô lăng gắn trực tiếp sau tay lái.‏

‏Dù sở hữu nhiều ưu điểm, thực tế cho thấy không phải ai cũng tận dụng cần số vô lăng. Trong khảo sát của Consumer Reports, dù 24% người lái xe tự động cho biết xe của họ có trang bị này, chỉ 9% sử dụng chúng ít nhất một vài lần.

11% khẳng định không bao giờ đụng đến, và 4% thừa nhận chỉ vô tình kích hoạt khi điều khiển xe. Andretti nhận xét rằng chỉ những ai đam mê khía cạnh thể thao của việc lái xe và muốn tận dụng chúng để nâng cao hiệu suất mới thực sự quan tâm.

Với người lái thông thường, cần số vô lăng dường như không mang lại nhiều giá trị đáng kể.‏

‏Cách hoạt động của cần số vô lăng‏

‏Để kích hoạt cần số vô lăng, người lái chỉ cần đặt cần gạt ở vị trí Drive, sau đó dùng đầu ngón tay kéo cần về phía mình để tăng hoặc giảm số.

Trên hầu hết các xe, cần số luôn trong trạng thái sẵn sàng hoạt động. Tuy nhiên, với một số mẫu xe, người lái cần chuyển cần gạt sang chế độ thủ công hoặc nhấn nút kích hoạt trước. Thông tin chi tiết thường được ghi rõ trong sách hướng dẫn sử dụng.

Hệ thống thường tự động quay về chế độ tự động nếu không có thao tác kéo cần trong khoảng 5 đến 10 giây. Ngoài ra, giữ cần “+” trong vài giây cũng là cách để chuyển về chế độ lái tự động trên nhiều xe.‏

‏Khi vận hành, người lái cần nắm vô lăng ở vị trí 9 và 3 giờ, để lòng bàn tay tiếp xúc với vành vô lăng và đầu ngón tay chạm vào mặt sau của cần số.

Điểm đặc biệt là cần số vô lăng thường di chuyển cùng vô lăng, giúp người lái chuyển số mà không cần thay đổi vị trí tay. Thông thường, cần bên phải sẽ tăng lên số cao hơn, còn cần bên trái giảm xuống số thấp hơn.‏

‏Vậy khi nào nên chuyển số? Để đạt hiệu suất tốt, người lái có thể giữ xe ở số thấp lâu hơn nhằm tăng vòng tua động cơ, mang lại khả năng tăng tốc mạnh mẽ.

Khi vòng tua bắt đầu cao hoặc đã đạt được sức mạnh mong muốn, họ có thể sang số cao hơn để duy trì tốc độ ổn định ở vòng tua thấp hơn.

Các xe trang bị cần số vô lăng thường có đồng hồ đo vòng tua với vạch đỏ rõ ràng, cùng bộ giới hạn vòng tua để tránh tình trạng quá tải động cơ.‏

‏Người lái cũng có thể giảm số để làm chậm xe khi cần phanh. Lúc này, động cơ sẽ hoạt động ở vòng tua cao hơn, tạo lực cản để giảm tốc độ bánh xe. Phương pháp này hiệu quả trên đường thẳng, miễn là có đủ không gian để dừng xe bằng phanh nếu cần.

Trước khi vào cua, việc giảm số cũng là một lựa chọn, nhưng đòi hỏi kỹ năng lái xe thành thạo. Nếu giảm quá nhiều số khi vào cua, bánh xe quay chậm hơn tốc độ xe có thể dẫn đến mất độ bám đường, khiến xe bị trượt.‏

‏Nếu mục tiêu là tiết kiệm nhiên liệu, chế độ tự động của hộp số vẫn là lựa chọn tối ưu. Dù cần số vô lăng rất hữu ích cho hiệu suất, chúng thường khiến động cơ hoạt động ngoài phạm vi tiết kiệm nhiên liệu nhất. Việc giữ vòng tua cao lâu hơn giúp khai thác tối đa công suất, nhưng đồng thời cũng tiêu tốn nhiều nhiên liệu hơn. Ở chế độ tự động, máy tính của xe sẽ tính toán thời điểm chuyển số để cân bằng giữa hiệu suất và hiệu quả.

Trên các xe có chế độ lái tùy chọn, chế độ tiết kiệm thường duy trì động cơ ở vòng tua thấp, mang lại trải nghiệm lái êm ái và tiết kiệm nhiên liệu tối ưu.‏