Cần thiết có Tòa chuyên biệt nhưng không thành lập tràn lan

Ngày 28/5, tại phiên thảo luận của Quốc hội về dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình đã giải trình trước Quốc hội về những vấn đề đại biểu quan tâm, còn ý kiến khác nhau.

Theo Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình, về việc thành lập Toà chuyên biệt, tất cả các ý kiến đều ủng hộ, để tăng tính chuyên nghiệp. Toà chuyên biệt thành lập thế nào, ông Bình khẳng định việc này do Quốc hội quyết định, nhưng chắc chắn không có việc thành lập tràn lan.

Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình cho biết, TAND Tối cao dự kiến chỉ thành lập 1 Toà sở hữu trí tuệ, 2 Toà phá sản và các Toà hành chính chuyên biệt ở Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM và đang cân nhắc thêm một số nơi.

Đối với Toà sở hữu trí tuệ, Chánh án Nguyễn Hoà Bình cho rằng, chúng ta đang đối mặt với thực tế gạo ST25, Cà phê Trung Nguyên, bưởi Năm Roi, nước mắm Phú Quốc đang bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ ở nước ngoài. Do vậy, rất cần bảo vệ những doanh nghiệp này, khi chúng ta phải đối mặt với việc kiện tụng về quyền sở hữu trí tuệ…

Về đổi mới toà án theo thẩm quyền xét xử, ông Nguyễn Hoà Bình cho hay, TAND Tối cao vẫn giữ quan điểm phải tổ chức Toà án theo thẩm quyền xét xử. “Chúng ta có hai cấp xét xử thôi. Bản thân Luật này cũng quy định nhiệm vụ của cấp xét xử sơ thẩm, cấp xét xử phúc thẩm, không nêu nhiệm vụ của toà án cấp huyện, toà án cấp tỉnh. Tương tự, các luật tố tụng cũng quy định như vậy”, Chánh án Nguyễn Hoà Bình nói.

Đối với vấn đề mở rộng nguồn bổ nhiệm Thẩm phán TAND Tối cao, Chánh án Nguyễn Hoà Bình cho biết, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao gồm 17 người. “Phải có hai đại diện, tức là không quá 15% là những thành viên bên ngoài hệ thống Toà án, bao gồm điều tra viên, kiểm sát viên, Giáo sư Luật, luật sư…”, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình phân tích.

Giám đốc thẩm, tái thẩm là thủ tục tố tụng đặc biệt, không có luật sư, không có bị cáo… Do vậy, cần có hai thành viên ngoài hệ thống toà án để tăng tính phản biện. Đây là vấn đề khoa học.

Chánh án Nguyễn Hoà Bình nói: “Nếu 17 ông là thẩm phán thì người ta quan ngại rằng cùng một thói quen, cùng một nếp nghĩ… Đã lựa chọn mô hình tranh tụng thì ngay trong toà án cũng phải tôn trọng nguyên tắc này, vì tranh tụng chính là con đường dẫn đến công lý”.

Về việc thông tin tại toà án, Chánh án Nguyễn Hoà Bình khẳng định, Điều 141 dự thảo luật không quy định về quyền truyền thông. “Chúng tôi chỉ điều chỉnh hoạt động này trong phòng xét xử, ra ngoài phòng xử, các nhà báo phỏng vấn ai, quay phim ai, chúng tôi không có quyền can thiệp”, ông Bình cho rằng quy định như dự thảo nhằm “nâng cao hiệu quả, duy trì trật tự”.

Về việc quy định ghi âm, ghi hình tại phiên tòa, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình đề nghị “giữ nguyên như dự thảo”, và cho rằng: “Đại biểu có nói câu chuyện chỉ cần một bên đồng ý là có quyền ghi âm, ghi hình. Nhưng xin chia sẻ với đại biểu, bên này đồng ý nhưng bên kia không đồng ý cũng ảnh hưởng đến quyền con người”.

Về vấn đề thu thập chứng cứ, ông Nguyễn Hoà Bình cho biết dự thảo đã được tiếp thu, chỉnh lý theo hướng Toà án hướng dẫn, hỗ trợ các bên thu thập chứng cứ. “Cụ thể thế nào sau này sẽ có hướng dẫn”, ông Bình thông tin.

Dẫn lại ý kiến đại biểu quốc hội cho rằng 80% các vụ án không có luật sư, toà phải có trách nhiệm đi thu thập chứng cứ cho người dân, ông Nguyễn Hoà Bình khẳng định “Không có nước nào quy định như chúng ta cả”.

“Khi khởi kiện, anh phải có chứng cứ để bảo đảm anh thắng, chứ không phải anh xách đơn đến, toà phục vụ nhân dân nên tòa phải đi thu thập chứng cứ. Nguyên đơn cũng là nhân dân, bị đơn cũng là nhân dân. Nếu toà phục vụ nhân dân là nguyên đơn đi thu thập chứng cứ, rồi toà lại phục vụ bị đơn tiếp tục đi thu thập chứng cứ thì sẽ sinh ra một vụ án kỳ cục”.

“Phục vụ nhân dân là phải bảo đảm công lý, phán xử cho đúng, tuân thủ đúng pháp luật chứ không phải là toà đi thu thập chứng cứ”, ông Bình khẳng định.

Về việc Thẩm phán thông tin về quan điểm của vụ án trước khi xét xử, ông Nguyễn Hoà Bình khẳng định, đây là điều nghiêm cấm từ trước đến nay, cũng như từ nay về sau.

“Bản án chỉ được tuyên sau khi Toà án kiểm tra chứng cứ công khai tại phiên toà và qua tranh tụng. Trước khi tuyên, Thẩm phán nói về quan điểm xử lý vụ án, tội này, tội kia, ông này thắng, ông kia thua… Chưa xử làm sao Toà biết được!”, ông Bình nói.