Cần ưu tiên đầu tư hạ tầng cho phòng, chống thiên tai và thích ứng khí hậu

Ngày 29/10, phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV nhận được sự quan tâm của các đại biểu Quốc hội.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh) đã mở đầu phiên thảo luận bằng sự chia sẻ đau lòng trước cảnh nhân dân phải oằn mình chống chịu với bão lụt, thiên tai. Nhấn mạnh biến đổi khí hậu đang hủy hoại các thành quả phát triển, đại biểu đề nghị Chính phủ sớm trình Quốc hội một gói tài chính khẩn cấp, tăng chi ngân sách vượt dự toán để kịp thời cứu trợ, đồng thời sửa chữa, bổ sung các hạ tầng bị tàn phá.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân phân tích, với bội chi 5 năm chỉ khoảng 3,2%/GDP (thấp hơn nhiều so với kế hoạch 3,6%), chúng ta hoàn toàn "có dư địa" để thực hiện vấn đề này.

Cùng chung quan điểm, đại biểu Quốc hội Tô Ái Vang (Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Cần Thơ) cảnh báo, biến đổi khí hậu đã, đang và sẽ ảnh hưởng rất lớn đến 6 vùng kinh tế trọng điểm ở nước ta.

“Mùa mưa thì bão lũ, mùa nắng thì hạn hán, xâm nhập mặn, nước biển dâng, đe dọa đến cuộc sống của người dân, đến tình hình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp”, đại biểu Tô Ái Vang nêu rõ.

Từ thực tế thời gian qua, các đại biểu Quốc hội đều chỉ ra rằng, hệ thống hạ tầng, đặc biệt là hạ tầng giao thông đang bộc lộ rõ giới hạn và sự mong manh trước thiên tai ngày càng dữ dội. Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Cần Thơ) nêu thực tế, các trận mưa, bão, lũ đã gây ra sạt lở, xói lở, ngập úng, hư hỏng nền đường, phá vỡ kết cấu cầu, gây tắc nghẽn giao thông và gia tăng tai nạn trên cả đường bộ, đường thủy và hàng không. Thực tế này đặt ra cho Chính phủ tiếp tục rà soát, đánh giá tình hình hạ tầng giao thông ở các địa phương bị ảnh hưởng và sớm có phương án bổ sung ngân sách để hoàn thiện.

Trong khi đó, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Đà Nẵng) phân tích tập trung vào vùng miền núi và trung du, nơi "hạ tầng kỹ thuật vẫn còn là điểm yếu của nền kinh tế quốc dân".

Đại biểu chia sẻ: “Cầu cống tạm bợ, nền đường mỏng, hệ thống thoát nước yếu, thiết kế công trình chưa thích ứng địa chất, dòng chảy, sạt trượt và biến đổi khí hậu. Chỉ một trận mưa lớn, giao thông bị chia cắt, hàng hóa ứ đọng, học sinh không thể đến trường, bệnh nhân không thể đến bệnh viện".

Đại biểu cho rằng, sự mong manh của hạ tầng trở thành “độ trễ của phát triển và độ sâu của rủi ro xã hội”.

Trong khi đó, dẫn chứng thực tế từ Cao Bằng - địa phương bị ngập lụt bất thường và nghiêm trọng từ hai cơn bão số 10, 11 vừa qua, đại biểu Bế Minh Đức (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cao Bằng) nhận định, thách thức từ biến đổi khí hậu, thiên tai, lũ lụt, sạt lở, thiếu nước, hạn hán… gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sản xuất và đời sống nhân dân đang là thách thức lớn, đòi hỏi Chính phủ và các cấp ngành, toàn dân, doanh nghiệp đổi mới mạnh mẽ, thực chất hơn trong điều hành và tổ chức thực hiện.

Đại biểu nhấn mạnh, chỉ từ cuối năm 2024 đến hai cơn bão số 10 và 11 vừa qua, hạ tầng giao thông trên địa bàn các tỉnh miền núi phía Bắc vốn đã yếu và thiếu, nay càng xuống cấp nghiêm trọng, giao thương vốn đã khó khăn nay càng gặp nhiều khó khăn hơn. Đại biểu Bế Minh Đức kiến nghị, Quốc hội, Chính phủ ưu tiên đầu tư hạ tầng cho phòng chống thiên tai, thích ứng khí hậu, nhất là hạ tầng giao thông kết nối.

Cùng với những kiến nghị chính sách, đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (Đoàn đại biểu Quốc hội Thành phố Đà Nẵng) đưa ra nhiều phân tích thẳng thắn, cho rằng thiên tai miền núi không chỉ là một biến cố khí hậu mà là “hệ quả cộng hưởng giữa tự nhiên và con người”.

Đại biểu Bảo Trinh chỉ rõ, “nhiều điểm sạt lở nghiêm trọng trong thời gian qua không nằm ngoài quy luật của tự nhiên. Do sự tác động, can thiệp của con người, như mở đường, xây dựng công trình, khai thác đất đá, làm thủy điện, trồng rừng kinh tế hoặc chuyển đổi đầu dốc để sản xuất. Những hoạt động đó đã làm suy yếu lá chắn sinh thái, phá vỡ cấu trúc địa chất vốn mong manh của vùng núi”. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải nhìn nhận thiên tai như một hệ quả tích lũy của quá trình khai thác thiếu kiểm soát, đi ngược lại quy luật tự nhiên.

Từ những thách thức hiện hữu, các đại biểu đã đưa ra nhiều kiến nghị giải pháp cụ thể, mang tính đột phá nhằm thúc đẩy chiến lược phòng ngừa, kiến tạo hạ tầng chống chịu và nâng cao năng lực cứu hộ tại chỗ, nhất là tại vùng miền núi với địa thế phức tạp. Trước hết, việc kiến tạo “hạ tầng an toàn khí hậu”, quy hoạch đô thị thích ứng là nhóm giải pháp nhận được nhiều sự đồng thuận và nhất mạnh tính chiến lược. Đại biểu Bế Minh Đức đề nghị Chính phủ ban hành tiêu chí "An toàn Khí hậu" trong đầu tư công và quy hoạch xây dựng, đặc biệt đối với các công trình như thủy điện nhỏ; cùng với đó là tăng cường quản lý, điều tiết nguồn nước liên vùng.

Các đại biểu đề xuất cần chuyển mạnh từ đầu tư xây dựng hạ tầng sang kiến tạo hạ tầng bền vững. Theo đó, mọi công trình miền núi cần được thiết kế đáp ứng tiêu chí chống chịu thiên tai, địa chất, ưu tiên cho các tuyến giao thông liên vùng, liên xã và các công trình dân sinh thiết yếu. Đại biểu cũng đề xuất xác lập rõ định hướng hạ tầng chống chịu thiên tai trong quy hoạch quốc gia và kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Bên cạnh đó, ở khu vực đô thị, các đại biểu cho rằng, Chính phủ cần sớm quy hoạch đô thị thích ứng với biến đổi khí hậu, tập trung trọng tâm vào vấn đề sức chống chịu về thiên tai của các đô thị để tạo sự phát triển bền vững.

Đại biểu Tô Ái Vang dẫn chứng: “Hiện nay, có khoảng 50 đô thị ven biển, đồng bằng, miền núi, cao nguyên chịu ảnh hưởng nặng nề từ biến đổi khí hậu (điển hình như Hà Nội, Thái Nguyên, Huế và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long) đang gần như quá tải về sức chống chịu”.

Nhiều đại biểu kêu gọi ứng dụng công nghệ để nâng cao năng lực dự báo và phòng ngừa chủ động, đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, đặc biệt là AI để nâng cao hiệu quả trong phòng, chống và khắc phục hậu quả. Từ kinh nghiệm các trang thông tin cứu hộ đã phát huy hiệu quả, đại biểu Lê Thị Thanh Lam kiến nghị cần phát triển phần mềm chung có sự tham gia của các bên liên quan, giúp xây dựng bản đồ rủi ro, phân tích mức độ an toàn từng ngôi nhà trong khu vực và đề xuất biện pháp phòng ngừa. Mục tiêu là chuyển từ thế "bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa".