Căng thẳng thương mại Mỹ - Trung: Đình chiến hay chỉ là bước lùi chiến thuật?

Theo đó, ngày 12/5, tại Geneva, Mỹ và Trung Quốc đã đạt được bước tiến quan trọng trong đàm phán: đình chiến thương mại trong 90 ngày. Theo đó, Mỹ đồng ý hạ thuế nhập khẩu xuống mức 30% cho phần lớn hàng hóa Trung Quốc từ ngày 14/5. Trung Quốc cũng giảm thuế hàng Mỹ xuống còn 10%.

Tuy nhiên, một số mặt hàng nhạy cảm, đặc biệt là liên quan đến fentanyl, vẫn tiếp tục bị đánh thuế nặng. Bắc Kinh cũng nhượng bộ một số biện pháp phi thuế quan: dỡ bỏ hạn chế đất hiếm, xóa tên các doanh nghiệp Mỹ khỏi danh sách “không đáng tin cậy”, và đình chỉ điều tra chống độc quyền đối với DuPont.

Giới phân tích cho rằng, sự nhượng bộ của cả hai bên chủ yếu là chiến thuật nhằm tránh rơi vào một chu kỳ suy thoái do thương mại đình trệ. Nhưng “đình chiến” không đồng nghĩa với “hòa giải”. Các yếu tố căn bản gây căng thẳng, từ cấu trúc thương mại bất cân xứng, cạnh tranh công nghệ, đến địa chính trị, vẫn còn đó.

Không loại trừ khả năng căng thẳng sẽ bùng phát trở lại nếu một bên cảm thấy bị tổn thương lợi ích hoặc cần một “cú hích chính trị” trong nước. Trong bối cảnh đó, giới đầu tư nên thận trọng với tâm lý “phấn khởi ngắn hạn”, còn các quốc gia khác cần chuẩn bị kịch bản ứng phó linh hoạt với một trật tự thương mại toàn cầu đang không ngừng biến động.

Phản ứng thị trường: Lạc quan ngắn hạn

Ngay sau thông tin về thỏa thuận đình chiến giữa Mỹ và Trung Quốc, các thị trường tài chính toàn cầu đã có phản ứng tích cực rõ rệt. Thị trường chứng khoán thế giới đồng loạt tăng vọt sau tuyên bố đình chiến trong cuộc chiến thương mại giữa hai nền kinh tế hàng đầu.

Tại Mỹ, chỉ số S&P 500 tăng 2,6%, mức tăng thể hiện niềm tin của nhà đầu tư vào sự ổn định trở lại của môi trường kinh doanh. Nasdaq, với tỷ trọng lớn là các cổ phiếu công nghệ, nhóm bị ảnh hưởng trực tiếp từ các lệnh trừng phạt và thuế quan, tăng mạnh 3,2%.

Phản ứng tích cực cũng lan tỏa sang châu Âu và châu Á. Tại Hồng Kông, chỉ số Hang Seng tăng 3%, phản ánh tâm lý lạc quan đặc biệt tại Trung Quốc, nơi các doanh nghiệp đang gồng mình trước sức ép từ thuế quan và hạn chế công nghệ.

Ở Nga, chỉ số chứng khoán Moscow cũng tăng 2,1%, phần nào hưởng lợi từ tâm lý đầu tư tích cực trên toàn cầu. Tuy nhiên, điều bất ngờ là đồng Nhân dân tệ lại giảm nhẹ 0,07% - phản ánh sự dè dặt của thị trường đối với triển vọng phục hồi nội tại của kinh tế Trung Quốc.

Là tài sản trú ẩn an toàn, giá trái phiếu chính phủ Mỹ giảm sau thỏa thuận, cho thấy nhà đầu tư đang dịch chuyển khỏi tài sản phòng vệ. Cùng lúc đó, giá dầu bật tăng mạnh: dầu Brent tăng 2 USD, lên mức 65 USD/thùng, sau giai đoạn suy giảm do căng thẳng thương mại và sản lượng dư thừa từ OPEC+.

Tuy nhiên, vàng, “nơi trú ẩn” ưa thích trong những tháng gần đây, đã giảm 2,3%. Giới phân tích cho rằng đợt bán tháo này là biểu hiện của kỳ vọng mới: kịch bản suy thoái toàn cầu có thể tránh được nếu căng thẳng Mỹ - Trung không leo thang trở lại.

Nhiều ý kiến nhận định, thị trường tài chính đã phản ứng như thể chiến tranh thương mại đã kết thúc. Nhưng trên thực tế, đây chỉ là một bước lùi chiến thuật trong một cuộc chơi dài hạn. Thỏa thuận đình chiến 90 ngày có thể giúp làm dịu tâm lý, nhưng không thay đổi được những mâu thuẫn mang tính cấu trúc giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới.

Giới đầu tư đang đặt cược vào một “kịch bản tích cực”, rằng sự phục hồi thương mại sẽ dẫn đến phục hồi tăng trưởng. Tuy nhiên, nếu các bên không tận dụng khoảng lặng này để đạt được một thỏa thuận lâu dài và bền vững, thì đợt tăng giá hiện tại sẽ không khác gì một “con sóng lạc quan” nhất thời, dễ đến và cũng dễ đi.

Đình chiến thương mại Mỹ - Trung: Liệu có kéo dài?

Việc Mỹ và Trung Quốc đồng ý tạm ngừng áp thuế trong vòng 90 ngày đã lập tức thổi làn gió lạc quan vào thị trường tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, khi nhìn lại tiền lệ trong quá khứ và thực tế chính trị hiện tại, nguy cơ thất bại vẫn lớn hơn nhiều so với khả năng đạt được đột phá thực chất.

Thực tế,đây không phải là lần đầu tiên hai cường quốc kinh tế tạm thời đình chiến. Năm 2018, một thỏa thuận ngừng bắn tương tự cũng đã được thiết lập sau hàng loạt vòng đàm phán căng thẳng. Nhưng không lâu sau đó, chính quyền Trump bất ngờ rút khỏi thỏa thuận, khiến cuộc chiến thuế quan kéo dài thêm 18 tháng trước khi đạt được thỏa thuận thương mại “giai đoạn một” vào tháng 1/2020.

Rõ ràng, những khoảng lặng như hiện nay thường chỉ là chiến thuật tạm thời, chứ không phải là chỉ dấu cho một chiến lược hòa giải bền vững.

Tại Mỹ, thuế quan không phải là một chính sách được lòng dân. Các cuộc khảo sát gần đây cho thấy chưa đầy 25% người Mỹ ủng hộ việc tăng thuế nhập khẩu ở quy mô như hiện nay. Tuy nhiên, áp lực chính trị trong nước buộc chính quyền phải nhanh chóng tìm ra một giải pháp có thể trình bày như một “chiến thắng”, cho dù nội dung có thể chỉ mang tính biểu tượng.

Song chính quyền Trump cũng có lý do để không vội vàng từ bỏ thuế quan. Đây là một trong số ít chính sách được duy trì xuyên suốt nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump và tiếp tục được ưu tiên trong nhiệm kỳ hiện tại. Việc áp thuế nhằm mục tiêu rõ ràng: đưa ngành sản xuất trở lại nước Mỹ, giảm nhập siêu và tái thiết lập vị thế công nghiệp.

Bên cạnh đó, thuế quan được kỳ vọng mang lại nguồn thu ngân sách không nhỏ, hàng trăm tỷ USD mỗi năm, trong bối cảnh nợ công Mỹ đang tăng nhanh và các kế hoạch giảm thuế vẫn tiếp tục được theo đuổi. Xóa bỏ toàn bộ thuế quan đồng nghĩa với việc phải tìm nguồn bù đắp, điều không dễ thực hiện về mặt chính trị lẫn tài khóa.

Bên cạnh đó, thuế quan không chỉ là chuyện của hai nền kinh tế hàng đầu thế giới. Nhiều chuyên gia cho rằng, ngay cả khi Mỹ và Trung Quốc đạt được một thỏa thuận dài hạn trong vòng 90 ngày tới, nhưng nếu mức thuế chỉ được hạ xuống mức “tạm chấp nhận được” thay vì quay về thời điểm trước khủng hoảng, thì bức tranh toàn cầu vẫn phản ánh xu thế gia tăng của chủ nghĩa bảo hộ thương mại.