Cảnh báo loại nấm 'chết người' đang lan rộng vì sự nóng lên toàn cầu

Nấm tồn tại ở khắp mọi nơi – từ đất, nước đến phân trộn – và đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái. Nhưng một số loài có thể gây bệnh nghiêm trọng cho con người, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc bệnh về phổi.

Trong khi virus và vi khuẩn được nghiên cứu rộng rãi, nấm vẫn là lĩnh vực còn nhiều khoảng trống khoa học, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Manchester đã sử dụng mô hình máy tính để dự đoán sự lan rộng của Aspergillus – một loại nấm phổ biến có thể gây bệnh aspergillosis, ảnh hưởng nghiêm trọng đến phổi và có tỷ lệ tử vong cao từ 20–40%. Kết quả cho thấy một số loài Aspergillus sẽ mở rộng phạm vi phân bố đến Bắc Mỹ, châu Âu, Trung Quốc và Nga khi khí hậu tiếp tục nóng lên.

Aspergillus flavus, loại ưa khí hậu nhiệt đới nóng, có thể mở rộng phạm vi thêm 16% nếu con người tiếp tục sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch. Loại này không chỉ gây bệnh ở người mà còn phá hoại mùa màng và đã được Tổ chức Y tế Thế giới xếp vào nhóm tác nhân gây bệnh nấm đáng lo ngại từ năm 2022.

Trong khi đó, Aspergillus fumigatus, loại ưa khí hậu ôn hòa, có thể mở rộng phạm vi về phía Bắc, với mức lan rộng dự kiến tăng tới 77,5% vào năm 2100, đe dọa đến 9 triệu người ở châu Âu.

Ngược lại, một số vùng như khu vực cận Sahara của châu Phi có thể trở nên quá nóng, khiến Aspergillus khó tồn tại. Tuy nhiên, điều này cũng dẫn đến mất cân bằng hệ sinh thái vì nấm góp phần duy trì sức khỏe của đất.

Ngoài việc mở rộng địa lý, Trái đất ấm lên có thể khiến nấm trở nên chịu nhiệt tốt hơn, giúp chúng dễ sống sót và gây bệnh trong cơ thể người. Các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt và nắng nóng cũng có thể thúc đẩy sự phát tán bào tử nấm trên diện rộng.

Giáo sư Justin Remais từ Đại học California cho biết dù aspergillosis là bệnh nguy hiểm, nhưng hiện vẫn thiếu dữ liệu về nơi mầm bệnh tồn tại và ai dễ bị nhiễm.

Ông đang dẫn đầu một nghiên cứu theo dõi hơn 100 triệu bệnh nhân trên toàn nước Mỹ, ghi nhận hơn 20.000 ca aspergillosis từ 2013 đến 2023. Số ca mắc tăng trung bình 5% mỗi năm.

“Các tác nhân gây bệnh nấm ngày càng phổ biến, kháng thuốc mạnh hơn, và chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu tác động của biến đổi khí hậu”, ông nói.

Giáo sư Elaine Bignell bổ sung: “Mọi người quen nghe về vi khuẩn, virus hay ký sinh trùng, nhưng ít để ý đến bệnh do nấm. Điều này cần thay đổi vì tỷ lệ tử vong rất cao. Bất kỳ ai trong chúng ta đều có thể bị ảnh hưởng trong tương lai”.