Như đã thông tin trong bài viết "Cầu Giấy (Hà Nội): Lợi dụng làm công viên hồ điều hoà để khai thác đất trái phép?", về việc người dân sinh sống cạnh Dự án công viên hồ điều hòa khu đô thị Tây Nam Hà Nội (thuộc địa phận phường Trung Hòa, giáp ranh với phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy) phản ánh dấu hiệu lợi dụng thực hiện dự án để khai thác đất trái phép bán cho nhà máy gạch.

Tiếp tục thông tin tới phóng viên, một lãnh đạo quận Cầu Giấy cho biết đã giao Công an và Tổ liên ngành kiểm tra. "Bất kỳ cá nhân tổ chức nào vi phạm đều sẽ bị xử lý theo quy định".

Trước đó, từ phản ánh của người dân, trong những ngày tháng 10/2023, phóng viên đã nhiều đêm có mặt tại Dự án công viên hồ điều hòa khu đô thị Tây Nam Hà Nội.

Ghi nhận thực tế cho thấy bên trong dự án thường xuyên xuất hiện 2 đến 3 máy múc hoạt động, các máy này múc sâu xuống vài mét đất, chất đầy đất lên nhiều xe tải lớn, che đậy tạm bợ, sau đó vận chuyển ra khỏi dự án.

Tiếp tục theo chân các xe tải đã "ăn no" đất tại Dự án công viên hồ điều hòa khu đô thị Tây Nam Hà Nội. Sau khi qua một vài tuyến phố, những xe tải này thẳng tiến theo hướng cầu Thăng Long về đê Tả Sông Hồng, tiếp tục chạy thẳng về nhà máy gạch Hoàng Kim (xã Thạch Đà, huyện Mê Linh). Sau khi đổ đất tại nhà máy gạch, những chiếc xe này lại tiếp tục quay đầu về Dự án công viên hồ điều hòa.

Nhiều ngày ghi nhận và phản ánh, ngoài chở đất về nhà máy gạch Hoàng Kim, các xe tải "no đất" còn vận chuyển đi nhiều nhà máy gạch khác ngoài Hà Nội như Hưng Yên, Vĩnh Phúc...

Điểm chung của các xe tải chở đất ra khỏi dự án là thùng xe chất đầy đất, không được che đậy kỹ càng, có dấu hiệu chở quá tải, hoạt động rầm rộ, đất rơi vãi, bụi bay mù mịt, gây ô nhiễm môi trường và nguy hiểm cho người tham gia giao thông.

Có thể bị xử lý vi phạm hành chính thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự?

Hiện nay, tình trạng khai thác đất trái phép trong các khu vực thuộc dự án đầu tư xây dựng diễn ra rất phổ biển, thậm chí nhiều nơi còn diễn ra công khai. Đất không chỉ là nguồn tài nguyên vô giá của quốc gia mà còn là một nguồn khoáng sản vô cùng quan trọng gắn liền với sự tồn tại và phát triển của xã hội.

Ở góc độ pháp lý, Luật sư Diệp Năng Bình – Trưởng Văn phòng luật sư Tinh Thông nhận định, theo khoản 5 Điều 3 và khoản 3 Điều 8 Luật Khoáng sản năm 2010, sửa đổi bổ sung năm 2018 quy định về giải thích từ ngữ và những hành vi bị cấm trong đó bao gồm hành vi thực hiện điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản, hoạt động khoáng sản (thăm dò, khai thác khoáng sản) khi chưa được cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền cho phép.

Do đó, hành vi khai thác đất trong các khu vực dự án đầu tư xây dựng mà chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép là hành vi vi phạm pháp luật. Tùy theo tính chất và mức độ của hành vi mà bên vi phạm có thể bị xử lý vi phạm hành chính thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự. Đồng thời, bên vi phạm còn có trách nhiệm bồi thường thiệt hại (nếu có).

Theo khoản 3 Điều 43 Nghị định số 12/VBHN-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2022 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tài nguyên nước và khoáng sản, về vi phạm quy định về khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường không phải đề nghị cấp giấy phép khai thác khoáng sản, người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với hành vi khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường trong phạm vi diện tích đất của dự án đầu tư xây dựng công trình được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt hoặc cho phép đầu tư nhưng sản phẩm khai thác không sử dụng để xây dựng công trình đó mà chưa được phép của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp phép khai thác.

Đồng thời, người vi phạm còn buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả là buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do hành vi vi phạm gây ra.

Đối với tổ chức vi phạm thì mức phạt tiền bằng 02 lần cá nhân vi phạm

Cũng theo Luật sư Bình, nếu hành vi trên có đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể xử lý theo Điều 227 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định về tội Vi phạm quy định về nghiên cứu, thăm dò, khai thác tài nguyên. Tùy vào số lợi bất chính thu được mà người phạm tội có thể chịu mức phạt thấp nhất là phạt tiền từ 300.000.000 đồng và cao nhất có thể lên tới 07 năm tù giam. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng.

Đối với pháp nhân thương mại phạm vào loại tội danh này thì tùy theo số lợi bất chính thu được mà pháp nhân thương mại phạm tội có thể chịu mức phạt thấp nhất là phạt tiền từ 1.500.000.000 đồng đến cao nhất là đình chỉ hoạt động đến 03 năm. Ngoài ra, pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.

Đồng thời theo Luật sư Bình, để có thể ngăn chặn những hành vi khai thác trái phép đất nói riêng và tài nguyên, khoáng sản nói chung, các cơ quan chức năng cần xây dựng kế hoạch, chiến lược ngăn chận cụ thể, toàn diện. Tăng cường thanh tra, giám sát, chủ động phối hợp với các đơn vị liên quan nhằm phát hiện kịp thời, xử lý nghiêm các vi phạm phát sinh.

Đặc biệt, khi có xảy ra vi phạm, lực lượng chức năng cần nhanh chóng vào cuộc để tiến hành kiểm tra, làm rõ và xử lý đúng người, đúng tội, tránh bỏ lọt tội phạm và kiên quyết không khoan nhượng, dung thứ, bao che sai phạm.

Hơn nữa, các cơ quan, đơn vị cũng cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động người dân nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm bảo vệ môi trường, hiểu biết pháp luật và cung cấp thông tin liên quan đến sai phạm sớm nhất có thể để thực hiện tốt công tác phòng ngừa, đấu tranh với những hành vi vi phạm trên.