Pháp, Ý và Tây Ban Nha đã phản đối kế hoạch vay 150 tỷ euro của Liên minh châu Âu (EU) để tài trợ cho các khoản chi tiêu quân sự. Lý do chính là họ e ngại mức nợ công sẽ trở nên quá tải, đặc biệt khi các khoản vay này vẫn được tính vào mức nợ quốc gia của từng nước.

Trong khi đó, các quốc gia Baltic, bao gồm Latvia, Lithuania và Estonia, đã tăng mạnh ngân sách quân sự theo yêu cầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Trump đã nhiều lần chỉ trích châu Âu vì phụ thuộc vào Mỹ về mặt quân sự, đồng thời đe dọa cắt giảm hỗ trợ cho Ukraine. Điều này đã khiến các nhà lãnh đạo châu Âu phải xem xét lại chiến lược phòng thủ của khối.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã đề xuất một kế hoạch nhằm thúc đẩy năng lực quốc phòng của EU, bao gồm việc cho phép các nước thành viên tạm thời tăng chi tiêu quốc phòng thêm 1,5% GDP trong vòng 4 năm.

Tuy nhiên kế hoạch này đang gặp phải nhiều phản đối. Một số quốc gia có nền kinh tế yếu hơn, như Ý và Tây Ban Nha, muốn tìm kiếm các nguồn tài trợ khác, chẳng hạn như sử dụng lợi nhuận từ tài sản bị đóng băng của Nga. Họ cũng đề xuất phát hành trái phiếu quốc phòng chung, nhưng ý tưởng này lại bị phản đối bởi Đức và Hà Lan do lo ngại sẽ tạo tiền lệ cho các nghĩa vụ nợ chung trong tương lai.

Căng thẳng giữa các quốc gia EU cũng thể hiện rõ trong cuộc tranh luận về viện trợ quân sự cho Ukraine. Gói viện trợ trị giá 40 tỷ euro đã bị loại khỏi chương trình nghị sự do sự phản đối từ một số quốc gia Nam Âu. Điều này đặt ra câu hỏi về mức độ cam kết thực sự của EU đối với Ukraine và khả năng thống nhất trong chính sách đối ngoại và quốc phòng.

Bên cạnh vấn đề ngân sách, một cuộc tranh luận khác cũng đang diễn ra trong nội bộ EU về việc chi tiêu quốc phòng nên tập trung vào các công ty châu Âu hay tiếp tục hợp tác với các tập đoàn quốc phòng Mỹ.

Một số nhà lãnh đạo châu Âu nhấn mạnh rằng ngân sách mới nên được sử dụng để phát triển nền công nghiệp quốc phòng của khối nhằm giảm sự phụ thuộc vào Mỹ. Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng việc tách rời hoàn toàn khỏi các nhà cung cấp quân sự Mỹ sẽ rất khó khăn, đặc biệt khi nhiều hệ thống vũ khí hiện tại của châu Âu vẫn phụ thuộc vào công nghệ Mỹ.

Lockheed Martin, Northrop Grumman và Raytheon là những tập đoàn Mỹ đang nắm giữ vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng quân sự của châu Âu. Việc thay thế hoàn toàn các nhà cung cấp này bằng các công ty nội địa sẽ đòi hỏi sự đầu tư khổng lồ và có thể mất nhiều năm để thực hiện. Ngoài ra, nếu EU quyết định phát triển năng lực răn đe hạt nhân độc lập, điều này sẽ đặt ra những thách thức lớn về tài chính và kỹ thuật.

Dù châu Âu đang tìm cách tăng cường quyền tự chủ quân sự, các rào cản về tài chính, chính trị và công nghệ khiến quá trình này trở nên phức tạp. Trong khi hội nghị thượng đỉnh NATO vào tháng 6 có thể sẽ đặt ra mục tiêu chi tiêu mới ở mức 3,5% GDP, việc các quốc gia EU có thể thống nhất và thực hiện kế hoạch này hay không vẫn còn là một câu hỏi lớn.

Hoài Phương (theo Politico, Newsweek, CNBC)