Cháy rừng làm trầm trọng thêm khủng hoảng ô nhiễm không khí

Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) vừa công bố Bản tin Chất lượng Không khí và Khí hậu thường niên lần thứ năm, cảnh báo tình trạng cháy rừng ngày càng nghiêm trọng do biến đổi khí hậu đang góp phần làm gia tăng tình trạng ô nhiễm không khí trên phạm vi toàn cầu.

Bản tin cho biết khi tần suất và cường độ cháy rừng gia tăng, mức độ lan tỏa của các hạt bụi nguy hiểm trong khí quyển cũng tăng theo, thậm chí có thể di chuyển tới các lục địa ở rất xa khu vực xảy ra cháy.

Theo WMO, các đám cháy rừng trong năm 2024 đã làm nồng độ bụi mịn PM2.5tăng mạnh tại nhiều khu vực, bao gồm Canada, Siberia, Trung Phi và đặc biệt là lưu vực sông Amazon – nơi một đám cháy kỷ lục đã phát tán khói và chất ô nhiễm vượt xa phạm vi Nam Mỹ.

PM2.5 là loại hạt bụi mịn có thể xâm nhập sâu vào phổi và hệ tuần hoàn, gây nguy hại cho sức khỏe con người.

Phó Tổng Thư ký WMO, bà Ko Barrett, nhấn mạnh những rủi ro ngày càng lớn đối với sức khỏe cộng đồng và môi trường do cháy rừng gây ra. Bà cảnh báo các đám cháy này đã giải phóng một “hỗn hợp” gồm các hạt khí dung độc hại, đe dọa hệ sinh thái, cơ sở hạ tầng và con người.

Bà Barrett đồng thời kêu gọi coi biến đổi khí hậu và chất lượng không khí là những thách thức liên quan mật thiết, đòi hỏi các biện pháp ứng phó.

Bản tin cũng ghi nhận sự khác biệt rõ rệt giữa các khu vực. Nhờ các biện pháp quản lý, ô nhiễm khí dung đã giảm ở Bắc Mỹ, châu Âu và Đông Á. Tuy nhiên, Nam Á, Nam Mỹ và các vùng vĩ độ cao vẫn phải đối mặt với mức ô nhiễm nghiêm trọng, chủ yếu do cháy rừng và hoạt động công nghiệp.

Trong năm nay, nhiệt độ toàn cầu tăng cao đã khiến Nam Âu liên tiếp hứng chịu các vụ cháy rừng. Tại Tây Ban Nha, nhiều đám cháy kéo dài hàng tuần mới được khống chế, trong khi tại Hy Lạp, Pháp, Bồ Đào Nha và Thổ Nhĩ Kỳ, các vụ cháy được kiểm soát nhanh hơn.

Một mối lo ngại khác được báo cáo chỉ ra là tình trạng sương mù mùa đông ngày càng dày đặc trên Đồng bằng Ấn – Hằng.

Khác với trước đây chủ yếu do yếu tố thời tiết, hiện tượng này nay được cho là gắn liền hơn với hoạt động của con người, làm bật lên sự liên quan phức tạp giữa khí hậu, ô nhiễm và các hệ thống thời tiết. Hiện tượng này, thường gọi là "smog", đã trở thành tình trạng thường niên ở nhiều thành phố, trong đó có Lahore (Pakistan) và các đô thị thuộc tỉnh Punjab.

Bản tin cũng lưu ý đến những hệ quả ngoài dự kiến trong quá trình kiểm soát ô nhiễm. Ví dụ, các quy định hạn chế phát thải lưu huỳnh trong vận tải biển đã cải thiện chất lượng không khí và cứu sống nhiều người, nhưng đồng thời cũng làm giảm tác dụng làm mát của khí dung sunfat, có thể góp phần đẩy nhanh tình trạng nóng lên toàn cầu.

WMO kêu gọi tăng cường giám sát khí quyển, cải thiện hợp tác xuyên biên giới và ban hành các chính sách đồng bộ nhằm bảo vệ sức khỏe con người, hệ sinh thái cũng như nền kinh tế trước thách thức ngày càng lớn từ cháy rừng và ô nhiễm không khí.