Chọn ngành là khởi đầu, chọn nghề mới là đích đến

Theo các chuyên gia, thành công của chọn ngành, chọn nghề đến từ sự kết hợp hài hòa giữa năng lực, sở thích của bản thân và xu thế thị trường lao động. TS. Lê Danh Quang, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội khẳng định: “Có ba yếu tố quan trọng để chọn đúng ngành nghề: năng lực cá nhân, sở thích và nhu cầu thị trường”. Theo ông, nếu chỉ học theo sở thích mà không nhìn vào thị trường lao động thì sau khi tốt nghiệp, sinh viên có thể rơi vào tình trạng “học xong để đó”. “Ngược lại, học một ngành vừa yêu thích vừa đáp ứng đúng xu hướng, nhu cầu cấp thiết của doanh nghiệp thì đó mới là đích đến. Cánh cửa nghề nghiệp không tự nhiên mở ra, mà do chính sự lựa chọn thông minh từ đầu của mỗi người học”, TS. Quang nhấn mạnh.

TS. Nguyễn Hồng Hạnh, giảng viên Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cũng cho rằng: “Thị trường lao động đang thay đổi từng ngày, nhiều ngành học mới mở ra cơ hội rộng lớn. Các em học sinh cần thật sự cân nhắc trước khi đưa ra quyết định, tránh chạy theo trào lưu hoặc lựa chọn mù mờ”.

Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường lao động đang chuyển dịch mạnh mẽ dưới tác động của công nghệ và trí tuệ nhân tạo, việc chọn ngành học phù hợp không còn đơn thuần là chọn một tấm bằng. Thay vào đó, học sinh cần định hướng tới các ngành học liên ngành để phát huy được thế mạnh cá nhân, đáp ứng xu thế phát triển và mở ra lộ trình nghề nghiệp dài hơi.

Tại Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật (SIS, thuộc ĐHQGHN) mô hình đào tạo linh hoạt, sáng tạo và kết nối chặt chẽ với doanh nghiệp đã và đang khẳng định được vị thế của mình. Mới đây, SIS đã mở thêm ngành Công nghệ truyền thông (gồm ngành Thiết kế game và Thiết kế truyền thông thị giác) phù hợp với những bạn trẻ đam mê sáng tạo, giỏi ngoại ngữ và muốn phát triển trong không gian số.

PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu, Hiệu trưởng SIS nhấn mạnh: “Chúng tôi kiên trì phương châm “nở hoa trong lòng doanh nghiệp” và “liên ngành đồng hành cùng doanh nghiệp”. Theo đó, 10-15% thời lượng đào tạo là thực hành, trải nghiệm tại các doanh nghiệp, studio, bảo tàng, xưởng sáng tác… Sinh viên không chỉ “học để biết”, mà còn “học để làm” và “học để sống”. Hiện 70% sinh viên năm 3-4 của SIS đã chủ động tìm được nơi thực tập đúng chuyên ngành; 20% có việc làm bán thời gian từ chính đơn vị nơi từng thực tập. Sinh viên SIS cũng là cộng tác viên của nhiều tổ chức tên tuổi như Đài Truyền hình Việt Nam, UNESCO, các bảo tàng và viện nghiên cứu”.

Một điểm nổi bật tại SIS là mô hình đánh giá kép: sản phẩm học tập của sinh viên (đồ án, dự án, bộ sưu tập…) không chỉ được giảng viên chấm điểm, mà còn được doanh nghiệp phản biện, góp ý như thị trường thật. Sinh viên khối Nghệ thuật, Thiết kế, Kiến trúc sẽ có triển lãm cuối kỳ; sinh viên khối Quản trị tổ chức các sự kiện, dự án thực tế mang màu sắc di sản, thương hiệu, giải trí - nơi doanh nghiệp trực tiếp tham gia và phát hiện tài năng. Không chỉ dừng lại ở hợp tác bề nổi, SIS xây dựng các biên bản ghi nhớ chiến lược với doanh nghiệp từ khâu xây dựng chương trình, tổ chức talkshow, workshop cho tới hướng dẫn thực hành, phản biện đồ án.

Theo thầy Hiệu, đây là môi trường đào tạo mà sinh viên “hiểu sản phẩm của mình đang ở đâu”, từ đó điều chỉnh và phát triển bản thân theo đúng nhu cầu xã hội. Tuy vậy, thầy Hiệu cũng thẳng thắn nhìn nhận: Định hướng liên ngành còn khá mới, tài liệu chưa nhiều, đòi hỏi người học và người dạy phải chủ động cập nhật và sáng tạo. “Liên ngành không phải là học mỗi thứ một ít, mà là nắm vững cốt lõi từng lĩnh vực để kiến tạo giải pháp tổng hợp. Sinh viên SIS phải biết biến tri thức thành sản phẩm, giá trị và tác động tích cực đến cộng đồng”, thầy Hiệu khẳng định. Năm 2025, SIS áp dụng 5 phương thức tuyển sinh và không tổ chức xét tuyển sớm như những năm trước, tất cả nguyện vọng đều đăng ký trên hệ thống của Bộ, đồng thời không giới hạn tổ hợp xét tuyển như trước, tạo thêm nhiều cơ hội phù hợp năng lực và định hướng cá nhân của thí sinh.

Chọn ngành, chọn nghề không còn là việc đơn giản là “thích gì học nấy” hay “học ngành dễ xin việc”, mà là quá trình soi chiếu giữa năng lực cá nhân, sở thích, nhu cầu xã hội. Với sự hỗ trợ từ các trường học và lời khuyên từ chuyên gia, thí sinh ngày nay đã có thêm nhiều công cụ để định hướng đúng con đường nghề nghiệp, bền vững từ trong giảng đường cho đến khi bước ra thị trường lao động.