Chống hàng giả, hàng nhái: Quốc hội yêu cầu luật hóa trách nhiệm đến cùng

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh việc xây dựng hai dự thảo luật có ý nghĩa quan trọng, liên quan trực tiếp đến công tác quản lý chất lượng hàng hóa, tiêu chuẩn kỹ thuật, nhất là trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng. Theo Chủ tịch Quốc hội, khi xảy ra các vi phạm như hàng gian, hàng giả, hiện chưa có cơ quan nào chịu trách nhiệm chính, dẫn đến tình trạng "vô chủ" trong xử lý. Do đó, việc ban hành luật lần này phải quy định rõ trách nhiệm của Quốc hội, Chính phủ và các bộ, ngành liên quan để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức thực thi.

Giảm tối đa thủ tục, chi phí cho doanh nghiệp, bảo vệ người tiêu dùng

Báo cáo tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho biết, quy định công bố hợp quy là biện pháp cần thiết nhằm đảm bảo hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao giá trị thương hiệu của doanh nghiệp, do đó không nên bãi bỏ. Tuy nhiên, để khắc phục tình trạng trùng lặp trong hoạt động đánh giá sự phù hợp – vốn gây tốn kém cho doanh nghiệp do phải tuân thủ cả luật chuyên ngành lẫn luật về tiêu chuẩn – dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng cho phép sử dụng chung kết quả đánh giá sự phù hợp. Đồng thời, miễn công bố hợp quy với sản phẩm đã đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý chất lượng theo quy định pháp luật chuyên ngành, nhằm thống nhất quy trình cho doanh nghiệp, tránh phải thực hiện hai lần như hiện nay.

Để tiếp tục đơn giản hóa thủ tục hành chính và giảm chi phí, dự thảo Luật quy định tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo công bố hợp quy trên cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng, thay vì thực hiện quy trình đăng ký rườm rà như trước.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác Đại biểu Nguyễn Thanh Hải đồng tình giữ quy định về công bố hợp quy, đồng thời đề nghị điều chỉnh thủ tục theo hướng cập nhật, rà soát hệ thống tiêu chuẩn hài hòa với quốc tế và điện tử hóa toàn bộ quy trình. Theo bà Hải, công bố hợp quy là cơ chế giúp đảm bảo chất lượng, an toàn sản phẩm – nhất là với hàng hóa ảnh hưởng tới sức khỏe, môi trường – đồng thời tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, chống gian lận thương mại.

“Các vụ việc như sữa giả, gạo giả, thuốc giả cho thấy yêu cầu cấp thiết phải nâng cao tiêu chuẩn chất lượng gắn với bảo vệ người tiêu dùng và sức khỏe nhân dân. Vì vậy, không thể bãi bỏ quy định công bố hợp quy,” bà Hải nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng lưu ý, Luật cần tăng tính minh bạch, khả thi, khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp trong xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn, từ đó thống nhất quản lý, phù hợp cam kết quốc tế. Đồng thời, Chính phủ cần khẩn trương hoàn thiện các nghị định hướng dẫn để luật có thể triển khai hiệu quả ngay sau khi được thông qua.

Truy xuất nguồn gốc bắt buộc với hàng hóa rủi ro cao

Về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, các đại biểu cho rằng quy định về nguyên tắc phân loại và quản lý chất lượng sản phẩm cần được xây dựng theo hướng dễ hiểu, dễ làm, dễ thực hiện. Đặc biệt, phải làm rõ trách nhiệm của các bộ, ngành trong cấp phép sản xuất, nhập khẩu và kiểm soát chất lượng hàng hóa, đồng thời giao một cơ quan chủ trì, chịu trách nhiệm toàn diện, tránh tình trạng phân tán hiện nay.

Theo báo cáo giải trình của cơ quan thẩm tra, dự thảo đã bổ sung quy định yêu cầu truy xuất nguồn gốc bắt buộc đối với nhóm sản phẩm hàng hóa có mức độ rủi ro cao. Việc xác định danh mục hàng hóa này và lộ trình thực hiện sẽ do bộ quản lý ngành, lĩnh vực quy định, nhằm đảm bảo tính khả thi và phù hợp với năng lực thực tế của doanh nghiệp cũng như đặc thù của từng ngành hàng.

Đối với nhóm sản phẩm có rủi ro trung bình và thấp, quy định truy xuất nguồn gốc không bắt buộc.

Dự thảo cũng bổ sung quy định về khảo sát chất lượng hàng hóa, thiết lập cơ sở pháp lý cho hoạt động này để phát hiện sớm các dấu hiệu vi phạm, nguy cơ mất an toàn hoặc không phù hợp trên thị trường. Đây sẽ là cơ sở cho hoạt động hậu kiểm có trọng điểm, đồng thời hỗ trợ điều chỉnh chính sách và nâng cao hiệu quả giám sát chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường.