Chủ động trước biến đổi khí hậu, nâng cao sức chống chịu của hạ tầng giao thông

Thiệt hại lớn, bài học sâu sắc

Hạ tầng giao thông được ví như mạch máu của nền kinh tế đang phải gánh chịu sức ép nặng nề từ các hiện tượng khí hậu cực đoan. Nhiều tuyến cao tốc, quốc lộ, tỉnh lộ sau các đợt mưa bão bị sụt lún, xói trôi gây chia cắt nghiêm trọng.

Hàng loạt cây cầu bị xói chân trụ, công trình thoát nước bị bồi lấp hoặc tắc nghẽn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng thoát nước và bảo đảm an toàn giao thông.

Thống kê sơ bộ từ các địa phương cho thấy, thiệt hại do thiên tai gây ra, đặc biệt là các cơn bão số 9, 10 và 11 vừa qua lên tới 3.239,4 tỷ đồng với đường tỉnh thiệt hại khoảng 1.160,3 tỷ đồng và đường quốc lộ 2.079 tỷ đồng.

Các quốc lộ đã được phân cấp về địa phương quản lý rất lớn, Cục Đường bộ Việt Nam đưa ra con số ước thiệt hại tại 9 tỉnh gồm: Sơn La, Điện Biên, Lào Cai, Lai Châu, Cao Bằng, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh khoảng 2.079 tỷ đồng.

Trong điều kiện ngân sách của địa phương còn hạn chế, phải thực hiện khắc phục hậu quả thiên tai trên nhiều lĩnh vực, UBND các tỉnh đề nghị Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng và Cục Đường bộ Việt Nam cân đối, hỗ trợ kinh phí từ nguồn sự nghiệp chi hoạt động kinh tế đường bộ năm 2025 (đã bố trí cho Bộ Xây dựng) để kịp thời xử lý khắc phục hậu quả thiên tai trên các quốc lộ phân cấp với kinh phí là 1.441,4 tỷ đồng.

Con số này không chỉ phản ánh sức tàn phá của thiên tai mà còn cho thấy khả năng chống chịu của hạ tầng hiện nay vẫn còn hạn chế. Mỗi năm, chúng ta phải bỏ ra hàng nghìn tỷ đồng để khôi phục đường sá, cầu cống bị hư hại.

Nhưng nhiều ý kiến cho rằng, các thiệt hại ấy hoàn toàn có thể giảm thiểu nếu công trình được thiết kế với khả năng chống chịu cao hơn.

Ngay từ khâu thiết kế, thi công, quản lý và bảo trì, các công trình giao thông cần được tính toán để thích nghi từ mực nước lũ cao hơn, tốc độ dòng chảy mạnh hơn, đến tình trạng ngập sâu kéo dài hay nhiệt độ cực đoan.

Kiên cường để phát triển bền vững

Bối cảnh thiên tai ngày càng khó lường, việc đầu tư nâng cao chất lượng và khả năng chống chịu của hạ tầng giao thông không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là chiến lược phát triển quốc gia.

Một hệ thống giao thông kiên cường sẽ bảo đảm lưu thông an toàn trong mọi hoàn cảnh, giảm tổn thất kinh tế, hỗ trợ công tác cứu trợ và duy trì chuỗi cung ứng trong khủng hoảng.

Trao đổi với phóng viên Báo Nhà báo và Công luận, ông Trần Bảo Ngọc - Viện trưởng Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông Vận tải (Bộ Xây dựng) cho biết, ngay sau các đợt mưa, lũ lớn, các cơ quan quản lý giao thông địa phương và đơn vị quản lý đường bộ đều tổ chức kiểm tra hiện trường, đánh giá mức độ hư hỏng của các công trình theo quy định.

Từ đó xác định công trình nào đủ điều kiện tiếp tục khai thác đủ tải hoặc hạn chế tải trọng, công trình nào cần gia cố khẩn cấp hoặc tạm dừng sử dụng để sửa chữa.

Tuy nhiên thời gian qua, nhiều khu vực đã liên tục xuất hiện những trận mưa lũ lịch sử đã tác động tiêu cực đến hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông vận tải. Vì vậy theo ông Trần Bảo Ngọc, cơ quan quản lý cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp.

Trong đó cần tiếp tục rà soát hoàn thiện các quy định, các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật một cách đồng bộ; Tăng cường hệ thống quan trắc và cảnh báo sớm; Nâng cao năng lực bảo trì và phản ứng sau thiên tai. Cùng với đó là tăng cường ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý chất lượng; Tăng cường phối hợp đa ngành và truyền thông cộng đồng.

“Định hướng lâu dài, các cơ quan quản lý nên xem xét, chuyển từ tư duy “sửa chữa sau hư hỏng” sang “chủ động thích ứng và tăng khả năng chống chịu” bằng cách thiết kế cầu, cống, nền đường có tính đàn hồi, linh hoạt cao trong điều kiện ngập lụt và mưa bão cực đoan.

Ứng dụng vật liệu địa kỹ thuật, bê tông tính năng cao, phụ gia chống xâm thực để tăng tuổi thọ trong môi trường ngập nước. Tích hợp công trình giao thông vào quy hoạch thủy lợi, thoát nước đô thị và phòng chống thiên tai của địa phương...”, Viện trưởng Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông Vận tải đề cập.