Việc tiêm phòng vắc xin virus Corona của Đức hiện đang tăng tốc sau khi khởi đầu chậm chạp và hàng loạt sự đình trệ sản xuất của các nhà sản xuất BioNTech-Pfizer và Oxford-AstraZeneca. Động lực mới có nghĩa là nền kinh tế số 1 châu Âu có thể giảm bớt những hạn chế khó khăn đối với việc di chuyển của dân chúng trong vòng vài tuần thay vì vài tháng.

Cũng giống như các quốc gia phương Tây khác, chính phủ của Thủ tướng Đức Angela Merkel muốn đảm bảo sự phục hồi nhanh chóng sau sự suy giảm kinh tế nghiêm trọng khoảng 5% của năm ngoái. Áp lực thậm chí còn căng thẳng hơn ở Berlin vì đây là năm bầu cử quan trọng.

Tuy nhiên, Đức cũng giống như các nước phương Tây khác đang phải đối mặt với những cáo buộc về chủ nghĩa dân tộc vắc xin khi nước này ưu tiên tiêm chủng trong nước, trong bối cảnh hàng chục nghìn doanh nghiệp bị buộc phải đóng cửa đột ngột và đang trên bờ vực phá sản.

Hôm thứ Ba (23/2), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã kêu gọi các quốc gia giàu có hơn không làm suy yếu chương trình COVAX do Liên hợp quốc đứng đầu, chương trình hỗ trợ việc chia sẻ vắc xin COVID-19 trên toàn cầu, và để đảm bảo 92 quốc gia đang phát triển không bị bỏ sót.

Dự đoán thiếu hụt trầm trọng

Mặc dù Đức đã cam kết bổ sung 1,5 tỷ euro (1,82 tỷ USD) cho COVAX chỉ trong tuần trước, cùng với các cam kết mới từ các quốc gia G7 khác, Giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, cảnh báo rằng "nếu không có vắc xin để mua, tiền bạc là không phù hợp".

WHO tiết lộ rằng một số quốc gia có thu nhập cao đang tiếp tục ký hợp đồng với các nhà sản xuất vắc xin, làm suy yếu các thỏa thuận mà COVAX đã thực hiện và sẽ giảm số lượng liều mà họ có thể mua.

Trong khi các chuyên gia y tế đã đưa ra trường hợp đạo đức để đảm bảo việc phân phối vắc xin một cách công bằng, thì trường hợp kinh tế không từ bỏ thế giới đang phát triển đã được nêu bật tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới gần đây, được tổ chức hầu như dưới dạng trực tuyến trong năm nay do đại dịch.

Bộ trưởng Cấp cao Singapore Tharman Shanmugaratnam phát biểu trong một phiên họp rằng, sự phục hồi toàn cầu sẽ phụ thuộc vào sức mạnh kinh tế của các nước đang phát triển, vốn đã đóng góp khoảng 1/3 tăng trưởng toàn cầu trong thập kỷ qua.

Ông dự đoán: “Nếu bạn nhìn về phía trước trong 10 - 20 năm tới, đó là nơi có cơ hội phát triển lớn nhất”. Ông dự đoán và nói thêm rằng việc đảm bảo thế giới đang phát triển không bị tụt hậu là vì lợi ích của mọi người.

Triển vọng phục hồi yếu hơn

Một báo cáo riêng của Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) được công bố vào tháng trước đã đi xa hơn, cảnh báo rằng tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia tiên tiến sẽ bị cản trở bởi nỗ lực vắc xin yếu kém ở các nước đang phát triển.

ICC dự báo rằng các quốc gia giàu có có thể mất từ ​​4,3 đến 9 nghìn tỷ đô la trong GDP trong vài năm tới, nếu các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình không phục hồi hoàn toàn sau đại dịch.

Andrew Wilson, Giám đốc chính sách toàn cầu của ICC, cho biết: “Ảnh hưởng lớn nhất đến từ phía nhập khẩu, nơi mà sự gián đoạn chuỗi cung ứng có nguy cơ gây ra lực cản nghiêm trọng đối với hầu hết các nền kinh tế G7 với quy mô khoảng 5% GDP”.

Trong trường hợp của Đức, ICC đã đưa ra ba kịch bản trong đó GDP có thể bị cắt giảm từ 3,05 đến 6,46%. Họ tính toán rằng mỗi đồng euro mà nước này chi cho việc cung cấp vắc xin ở các quốc gia nghèo hơn sẽ làm tăng GDP trong tương lai của Đức thêm 20 euro.

Ông Wilson cho rằng Đức có rủi ro hai mặt của một vấn đề. Một mặt, nền kinh tế dẫn đầu về xuất khẩu có thể bị cản trở bởi "nhu cầu yếu ở các thị trường mới nổi", mặt khác, sản lượng nội địa có thể bị cản trở trong các lĩnh vực phụ thuộc vào nhập khẩu, bao gồm bán lẻ và xây dựng.

Cơn ác mộng hậu cần

Bất chấp những đóng góp tài chính ngày càng tăng cho COVAX, một số chuyên gia kinh doanh tin rằng nỗ lực vắc xin toàn cầu vẫn còn những vấn đề hậu cần rất lớn cần khắc phục. Sự chậm trễ đã được các nhà sản xuất vắc xin thông báo có thể chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, vì việc sản xuất thực sự mới chỉ bắt đầu.

Tháng trước, Pfizer đã thông báo giảm sản lượng tạm thời khi cố gắng mở rộng nhà máy ở Bỉ. Trong khi đó, hỏa hoạn và các sự cố nghi ngờ phá hoại đã làm chậm quá trình sản xuất tại các trung tâm vắc xin AstraZeneca ở Wales và Ấn Độ.

Giám đốc chính sách toàn cầu của ICC thừa nhận, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp đặt câu hỏi về việc liệu chuỗi cung ứng của các nhà sản xuất vắc xin có đủ khả năng chống chọi với việc sản xuất hàng tỷ liều thuốc hay không.

Ông cảnh báo có thể tiếp tục đình trệ trong việc sản xuất vì ngày càng có nhiều vắc xin nhận được sự chấp thuận của cơ quan quản lý và các nhà phát triển bắt đầu tăng cường sản xuất vắc xin của mình. Điều này sẽ dẫn đến nhu cầu chưa từng có đối với một số thành phần nhất định được sử dụng để sản xuất vắc xin.

Phân phối có thể là một vấn đề lớn khác có thể đe dọa cản trở việc triển khai vắc xin toàn cầu do các vấn đề về địa lý và cơ sở hạ tầng ở nhiều nước đang phát triển. ICC kêu gọi tăng cường vai trò của khu vực tư nhân đối với các lô hàng vắc xin.

Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ cũng đã phải đối mặt với những lời chỉ trích vì áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu vắc xin để giúp thúc đẩy các nỗ lực tiêm chủng của chính họ.

Người đứng đầu mới của Tổ chức Thương mại Thế giới, bà Ngozi Okonjo-Iweala nhấn mạnh rằng, giải quyết vấn đề cốt lõi của đại dịch là ưu tiên hàng đầu. Bà cũng khẳng định rằng điều quan trọng là các thành viên phải đẩy nhanh nỗ lực dỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu đang làm chậm hoạt động buôn bán thuốc và nguồn cung cấp cần thiết.

Cần một nỗ lực chung

Không phải đến bây giờ nỗi lo về chủ nghĩa dân tộc vắc xin mới được đề cập đến và cũng không phải bây giờ các quốc gia mới nhận thức rằng, đại dịch chỉ chấm dứt khi cả thế giới không còn ca nhiễm. Nhưng trước áp lực từ nội tại mỗi nước khiến họ buộc phải dành sự ưu tiên cho riêng mình. 

Trong một tuyên bố mới đây, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Geuterres phải bày tỏ sự thất vọng về tình trạng phân phối vắc xin bất công khi 10 quốc gia sử dụng tới hơn 75% số vắc xin trên thế giới. 

Chủ nghĩa dân tộc vắc xin là điều khó tránh, nhưng tính chất của nó có thể giảm bớt nếu mỗi quốc gia chấp nhận sự chia sẻ.