Chủ tịch UBND có thêm nhiều thẩm quyền sau sắp xếp bộ máy

Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết dự thảo luật đã thể chế hóa kịp thời, đầy đủ chủ trương của Đảng về tổ chức mô hình chính quyền 2 cấp, đồng thời đẩy mạnh phân quyền, phân cấp giữa Trung ương và địa phương cũng như giữa các cấp chính quyền địa phương.

Trong quá trình thảo luận tại kỳ họp thứ 9, đã có 160 lượt ý kiến của đại biểu Quốc hội đóng góp vào dự thảo luật. Chính phủ đã tiếp thu tối đa, đồng thời chỉnh lý theo hướng cụ thể hóa các nội dung lớn mà đại biểu quan tâm.

Một trong những nội dung then chốt là phân định rõ ràng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã), thay vì 3 cấp như hiện hành. Dự thảo cũng bổ sung tiêu chí nhận diện đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt, qua đó phân biệt rõ hơn với mô hình đặc khu.

Đặc biệt, nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” được xác lập rõ ràng trong toàn bộ hoạt động của chính quyền địa phương. Dự thảo nhấn mạnh tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, gần dân, phục vụ nhân dân, phát huy cao nhất vai trò tự chủ, tự chịu trách nhiệm của địa phương.

Trong phân định thẩm quyền, dự thảo luật xác lập rạch ròi giữa Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân; giữa tập thể UBND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã. Đồng thời, thiết lập cơ chế điều hành linh hoạt, chủ động, phù hợp với thực tiễn tổ chức và điều kiện địa phương.

Cụ thể, chính quyền cấp tỉnh được giao quyền chủ động giải quyết các vấn đề liên quan đến nhiều đơn vị hành chính cùng cấp, hạn chế tình trạng đùn đẩy trách nhiệm lên cấp trên. Dự thảo cũng bổ sung thẩm quyền phân cấp của HĐND cấp tỉnh cho UBND cùng cấp và HĐND cấp xã, cũng như quyền phân cấp của Chủ tịch UBND cấp tỉnh cho cơ quan chuyên môn và UBND cấp dưới.

Liên quan đến khoản 3 Điều 11 của dự thảo, quy định về "trường hợp cần thiết", một số ý kiến đề nghị nên liệt kê cụ thể. Tuy nhiên, Chính phủ cho rằng nếu liệt kê thì khó bao quát hết các tình huống thực tế phát sinh. Do vậy, quyền xác định “trường hợp cần thiết” sẽ do UBND cấp tỉnh và Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định, bảo đảm sự linh hoạt và thông suốt trong chỉ đạo, đặc biệt trong giai đoạn chuyển tiếp từ chính quyền 3 cấp sang 2 cấp.

Để bảo đảm tính khả thi và minh bạch, Chính phủ đã bổ sung quy định: việc áp dụng các quyền chỉ đạo này không được làm đình trệ hoặc gây ách tắc trong giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp.

Một điểm mới nổi bật là việc chuyển một số nhiệm vụ, quyền hạn từ UBND sang cho Chủ tịch UBND nhằm tăng tốc độ và hiệu quả trong chỉ đạo, điều hành. Cụ thể, UBND cấp tỉnh còn 12 nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch UBND cấp xã có 17 nhiệm vụ, quyền hạn. Chủ tịch UBND được thay mặt UBND quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền UBND, trừ những nội dung luật quy định cần thảo luận và quyết định tập thể.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng khẳng định Thường trực Ủy ban đồng tình với các sửa đổi về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, nhất là việc tăng cường vai trò cá nhân của Chủ tịch UBND và mở rộng cơ chế phân cấp.

Tuy nhiên, ông Tùng lưu ý: việc phân cấp phải được quy định bằng văn bản quy phạm pháp luật. Do đó, Ủy ban đề nghị bổ sung thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh vào Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, nhằm bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi trong triển khai thực tế.