Vinh dự đươc trao Giải Nhì tại Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại, loạt bài “An ninh mạng - góc nhìn từ tâm điểm dư luận" của nhà báo Đăng Trường - báo Công an Nhân dân là một tác phẩm được đầu tư công phu với chủ đề đặc sắc, phương pháp thể hiện sáng tạo đã nêu ra một vấn đề cấp bách toàn cầu, và thực tế này đang đòi hỏi mỗi quốc gia triển khai các biện pháp thiết thực, hiệu quả để bảo đảm an ninh mạng.

Lợi ích quốc gia, dân tộc là trên hết

-  Thưa ông, ông đánh giá như thế nào về tầm quan trọng của vấn đề an ninh mạng đối với mỗi cá nhân là công dân và với chính thể nước CHXHCNVN? 

Nhà báo Đăng Trường: Thực ra, điều này trong Luật An ninh mạng ghi rõ rồi, trong tờ trình dự luật cũng chỉ rõ sự cần thiết. Tôi chỉ lấy ví dụ đơn giản thế này: bạn bất ngờ bị kẻ nào đó đánh cắp tên, mật khẩu, đột nhập facebook rồi làm  những trò tầm bậy như tung hình ảnh, viết bài hay vờ mượn tiền, nạp thẻ để chiếm đoạt. Rồi thì bạn bị người nào đó lên facebook chửi bới, vu cáo thế này, thế kia, bạn có bức xúc không? Hay tài khoản internet banking của bạn bị đột nhập, bị kẻ gian lấy hết tiền…

Tất cả những điều đó bạn đều thấy nguy hại vì an ninh, an toàn mạng. Ở phạm vi cộng đồng, quốc gia, chúng ta đã biết tác hại từ những thông tin “kêu gọi xuống đường” dưới danh nghĩa “bảo vệ môi trường biển”. Kẻ xấu lợi dụng lòng yêu nước của người Việt để kích động xuống đường, nhiều người cả tin làm theo và gây ra những hậu quả không nhỏ.

Rõ ràng, một xã hội mà người dân càng phụ thuộc vào thông tin mạng thì xã hội đó, không gian mạng càng phải được đảm bảo bằng các chế định luật pháp cụ thể. Lợi ích, chủ quyền quốc gia là tối thượng, khi nói, viết, chia sẻ lên mạng internet, chúng ta phải ý thức được trách nhiệm công dân để suy nghĩ, hành động đúng.

- Vậy trách nhiệm của chúng ta là gì? Như ông đã nhắc đến trong tác phẩm rằng: Vấn đề đặt ra là chúng ta – những người sống và bảo vệ chế độ này, đất nước này, dân tộc này phải hiểu cho ra nhẽ, phải biết phân định đúng sai, biết rõ bụng dạ lòng người mà phân phải trái”. Làm thế nào để nhận biết được thông tin một cách chính xác nhất?

Nhà báo Đăng Trường: Tôi nghĩ cuộc sống thực chúng ta phải chấp hành luật pháp như thế nào thì trên mạng cũng vậy. Mạng không còn là ảo nữa vì ngày nay giao dịch, kinh doanh, học tập, làm ăn…cũng phổ biến trên mạng. Trong cuộc sống có trò lừa đảo gì thì giờ trên mạng cũng có, lừa tình, lừa tiền, lừa dự án, lừa đầu tư…, tất cả đều có. Vậy nên khi làm gì, viết gì trên mạng, chúng ta không thể hành động kiểu tuỳ thích, nhất là khi hành động của mình xâm hại đến cá nhân, tổ chức nào đó.

Không gian mạng rộng lớn, chúng ta chỉ là phần rất nhỏ trong biển cả mênh mông. Nhưng trách nhiệm của một công dân với đất nước, với Tổ quốc mình thì không hề nhỏ đâu, bất cứ lời nói, hành động nào đưa ra trên không gian mạng cũng phải ý thức được tư cách công dân của mình. Tôi thấy nhiều khi chúng ta đang có những giá trị rất lớn, rất thiêng liêng mà nhiều người lại không thấy được ý nghĩa thiêng liêng đó. Đó là giá trị của nền độc lập, hoà bình và phát triển của đất nước ta.

Từ “diễn biến mạng” đến bạo động, chống phá gây mất ổn định tại một số địa phương như Đồng Nai, Bình Thuận, Hà Tĩnh đặt ra những bài học sâu sắc về điều này. Buông lỏng an ninh mạng, hậu quả là khôn lường.

Làm thế nào để nhận biết được thông tin một cách chính xác nhất? Có nhiều cách tiếp cận, trước hết là nắm thông tin chính thống từ cơ quan chức năng. Thứ nữa, trước thông tin "lạ, độc", cần tìm hiểu xem xuất phát từ đâu, có nguồn từ những tổ chức, cá nhân chống phá Việt Nam hay không ? Và cần sự tĩnh tâm kiểm chứng, tránh cả tin và hành động theo sự cả tin đó.  

Phản biện để tìm ra giá trị cốt lõi, bản chất của vấn đề

- Tôi thấy đây là một tác phẩm thực sự công phu, công phu từ cách dẫn dắt, tổ chức bài viết đến thực hiện chia kỳ. Ông đã làm thế nào để có thể thu nạp lượng thông tin lớn đến như thế vào bài viết mà vẫn hết sức logic, rành mạch?

Nhà báo Đăng Trường: Để phân tích, làm rõ vấn đề lớn như an ninh mạng, tôi nghĩ viết bao nhiêu kỳ trong khuôn khổ tác phẩm báo chí vẫn là chưa đủ. Tuy nhiên, tôi cố gắng chắt lọc lại những ý chính và đề cập ở góc độ phản biện để tìm ra giá trị cốt lõi, bản chất của vấn đề. Để phản biện phải có luận cứ, luận điểm rõ ràng, nó giống như một chuyên đề khoa học thu gọn, kể cả các dẫn chứng chứng minh nêu ra cũng phải thuyết phục, nhất là dẫn chứng từ luật pháp và thực tiễn ở các nước trên thế giới về an ninh mạng.

Tôi nghĩ, viết về an ninh mạng gần đây được đề cập rất nhiều trên báo chí. Tuy nhiên ở góc độ phản biện thì tôi thực hiện theo logic riêng. Về lý do thực hiện loạt bài này, như tôi đã viết trong phần đầu loạt bài: Bây giờ, Việt Nam xếp ở vị trí thứ 7 thế giới với gần 60 triệu người dùng Facebook. Bất kỳ sự kiện nào dở, lạ, tiêu cực trong xã hội đều có thể trở thành tâm điểm của “bão Facebook”. Trong một không gian phong phú và kết nối rộng lớn đến thế, nếu nói “an ninh mạng” hẳn nhiều người chậc lưỡi “lại cái bệnh giáo điều, cổ hủ, lạc hậu”... Họ sợ nói đến “an ninh” là cái gì đó kiểu bắt bớ, bỏ tù, kiểm soát, bưng bít, bịt miệng... nên không ngại ngần hùa theo trào lưu chửi bới, miệt thị trên mạng và Nhà nước Việt Nam là khách thể cuối cùng của cơn bão phê phán, nguyền rủa đó. Nhưng thử nghĩ xem, con người sống ở đâu cùng cần sự an ninh, an toàn. Trên không gian mạng của kỷ nguyên số mà mất an ninh thì sao?

Tất nhiên, với tư cách một tác phẩm báo chí thì cũng không có mong muốn gì lớn lao. Khi thực hiện loạt bài viết này, chúng tôi chỉ mong bạn đọc ngẫm nghĩ đôi chút xem an ninh mạng hay dở ra sao, cần thiết thế nào với bản thân mình, với cộng đồng và cao nhất là chính thể, đất nước mình?

- Cổ suý, đồng hành cùng Freedom House, HRW, có không ít trang mạng, tờ báo, tạp chí, đài phát thanh và những tổ chức báo chí như Liên minh Báo chí Đông Nam Á (Seapa), Tổ chức Phóng viên không biên giới (Reporters sans frontières-RSF)... Ông chỉ mặt điểm tên khá nhiều cá nhân tổ chức mà phải công nhận những danh xưng, tên gọi rất cộng đồng và có được nhiều sự quan tâm của nhiều đối tượng. Lý do vì đâu mà ông không ngại động chạm đến những đối tượng này?

Nhà báo Đăng Trường: Các bạn nghĩ khi viết, “bêu tên” những tổ chức  Freedom House, HRW...,chúng ta sẽ ái ngại vì đụng chạm? Tôi không nghĩ thế. Thử hình dung khi những tổ chức đó đưa ra các bài viết viện cớ an ninh mạng để nguyền rủa, miệt thị chế độ, miệt thị đất nước và khiến nhiều người vì cả tin, bị dẫn dắt bởi những luận điệu đó mà có suy nghĩ sai lệch về đất nước, về chế độ của chúng ta thì hậu quả sẽ thế nào? Nghĩa vụ của người làm báo có trách nhiệm tìm lẽ phải, tìm sự thật khách quan để đưa ra các tác phẩm báo chí định hướng dư luận, đồng thời phản bác quan điểm sai trái, xuyên tạc. Đứng về sự thật khách quan, vì lợi ích của quốc gia, dân tộc, cái đó là thiêng liêng, vậy thì tại sao chúng ta lại ngại, lại sợ đụng chạm? Tôi nghĩ, chúng ta không thể im lặng, không thể làm ngơ trước các luận điệu sai lệch, xuyên tạc về an ninh mạng của các tổ chức, cá nhân chống phá Đảng, Nhà nước, nhân dân.

- Chắc chắn sẽ có những khó khăn nhất định chứ ông? vậy đó là những gì?

Nhà báo Đăng Trường: Đương nhiên viết về vấn đề này, để phản biện sao cho thuyết phục, ấy là việc không hề dễ. Chỉ nói “an ninh mạng” thôi, nhiều người đã dị ứng rồi, kiểu như chạm phải điện. Tại sao vậy?

Ấy là bởi, ngay trong suy nghĩ của “cư dân mạng”, nhiều người cũng muốn viết “thả phanh” trên facebook, blog, các diễn đàn mạng, kiểu như trang của mình thì mình viết, nhà mình thì mình ở, đơn giản như vậy. Hiểu như vậy thực là nguy hại. Thứ nữa, tâm lý người Việt mình thường tò mò chuyện của người, chuyện càng xấu, kín càng hút sự tìm kiếm, “rỉ tai”. Thế nên cái xấu trên mạng kiểu tin đồn chưa kiểm chứng thường có tốc độ lan truyền mạnh, hiệu ứng “lốc xoáy” khó kiểm soát. Trong khi đó, các thế lực xấu thường đánh vào tâm lý này, đưa những chuyện giả kín giả hở để câu nhử người đọc, mục đích cuối cùng là nhằm bôi nhọ, chỉ trích chính quyền, miệt thị chế độ, muốn “hun nạp” tâm lý kỳ thị trong dân chúng.

Cho nên, viết phản biện lại những điều như vậy không hề dễ. Mà để phản biện phải có chứng lý, có thực tiễn đủ sức thuyết phục. Do đó, tôi phải thu thập tư liệu trong và ngoài nước về an ninh mạng để có cách nhìn khách quan nhất.

- Để nâng cao được nhận thức và hiểu biết đó hẳn rất cần sự tuyên truyền của báo chí và truyền thông. Thưa ông, báo chí và truyền thông nước nhà cần có sự tỉnh táo như thế nào để nâng cao trách nhiệm của mình, đặc biệt tình trạng tin giả đang là vấn nạn và tình trạng diễn biến hoà bình của các thế lực đang rất phức tạp?

Nhà báo Đăng Trường: Thông tin lên báo thường qua nhiều khâu, từ người viết, người biên tập, duyệt xuất bản nên có tính chặt chẽ, kiểm chứng cao hơn. Tuy nhiên, không loại trừ nhiều khi vì chạy đua tính nhanh nhạy mà làm ẩu, dễ bị sai sót. Thông tin, hình ảnh sai sót nếu liên quan đến vấn đề an ninh, chủ quyền quốc gia sẽ rất nguy hiểm, đòi hỏi sự thận trọng, chặt chẽ, người viết và người biên tập phải đề cao trách nhiệm chính trị.

Hiện nay, thường ngày báo chí tiếp cận rất đa dạng nguồn tin. Bộ phận biên dịch tin tức quốc tế cũng tràn ngập tin tức, hình ảnh. Đương nhiên, trong dòng thông tin đó, tin giả, tin chưa được kiểm chứng, tin có dụng ý xấu…xuất hiện tràn lan. Điều đó đòi hỏi phóng viên, biên tập viên phải có nhận thức tốt về chính trị, nhận diện rõ các trang mạng báo chí nước ngoài để hiểu cho đúng. Với những trang mạng, báo chí của các tổ chức thù địch, chống phá chế độ, phải nhận diện rõ, không những không để “dính” thông tin sai lệch mà trong trường hợp cần thiết cần có sự phản biện, phản bác một cách kịp thời.

Với facebook, blog, mạng cá nhân, khi mình là nhà báo, cần làm chủ thông tin, không chạy theo “phong trào”, tránh để bị dẫn dắt hoặc lan truyền bởi những thông tin gây phương hại đến đất nước, cộng đồng.

Trân trọng cảm ơn anh!

Minh Khuê (thực hiện)