Chuyên gia: Cải cách chính sách an sinh xã hội mạnh mẽ hơn là điều buộc phải làm

ASXH toàn dân là chìa khoá để đạt mục tiêu phát triển bền vững

Việt Nam đang vẫn còn nhiều thách thức đối với việc mở rộng ASXH cho toàn dân, như thị trường lao động phi chính thức còn lớn và già hoá dân số nhanh trong điều kiện thu nhập trung bình. Đặc biệt, Việt Nam là một trong những nước bị ảnh hưởng nhiều nhất về biến đổi khí hậu. Điều này đã được nhấn mạnh trong báo cáo ASXH (ASXH) thế giới 2024-2026 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) vừa được tổ chức này phối hợp với Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) công bố sáng nay (30/10).

Báo cáo của ILO cho thấy diện bao phủ ASXH của thế giới nói chung, của khu vực Châu Á – Thái Bình Dương cũng như ở Việt Nam đang có chuyển biến tích cực. Trong khi đó là những yêu cầu cần thiết phải giải quyết những tác động của biến đổi khí hậu càng cho thấy nhu cầu cải thiện hệ thống ASXH một cách toàn diện đang nổi lên.

Không chỉ là bảo đảm công bằng, ASXH là công cụ hữu hiệu để giảm đói nghèo, giúp người nghèo, những người bị tổn thương chống chịu được trước những tác động của thiên tai, của biến đổi khí hậu và đói nghèo. “ASXH toàn dân là chìa khoá để đạt mục tiêu phát triển bền vững SDG và Thoả thuận Paris về Biến đổi khí hậu”,

Hệ thống ASXH đóng vai trò quan trọng nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững, chính sách ASXH đã và đang trở thành yếu tố thiết yếu trong chiến lược phát triển của các quốc gia nhằm giảm nghèo, nâng cao mức thu nhập và đời sống của các gia đình, đồng thời thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và phát triển việc làm bền vững. GS.TS.Phạm Hồng Chương – Hiệu trưởng NEU lưu ý.

Theo ILO, hơn một nửa dân số thế giới (52,4%) được bao phủ ASXH, tỷ lệ này ở Châu Á-Thái Bình Dương là 53,6%. “Nhưng vẫn còn khoảng trống rất lớn khi có tới 3,8 tỷ người trên toàn thế giới nằm ngoài diện bao phủ này”, bà Ingrid Christensen, Giám đốc ILO Việt Nam nhấn mạnh.

Khoảng trống này ở Châu Á- Thái Bình Dương là 211 tỷ người. Đáng lưu ý là ở những nước chịu rủi ro nhiều về BĐKH lại có diện bao phủ ASXH thấp. ông Nguyễn Hải Đạt Điều phối Chương trình ASXH ILO Việt Nam cho biết thêm. Ông Nguyễn Hải Đạt nhấn mạnh: cần đầu tư nhiều hơn cho ASXH. ILO đưa ra con số: thế giới cần thêm 1.400 tỷ USD hay 3,3% GDP để bao phủ ASXH. Trong đó Châu Á- Thái Bình Dương cần 554 tỷ USD hay 2,0% GDP.

Khẳng định: Những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng nhằm tạo cơ sở cho việc từng bước mở rộng mức độ bao phủ ASXH, Bà Ingrid Christensen dẫn ra Nghị quyết 28-NQ/TW (năm 2018) về Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội; Nghị Quyết 42-NQ/TW (năm 2023) về Đổi mới chính sách xã hội, Luật BHXH sửa đổi (2024) và đang sửa đổi Luật BHYT và Luật Việc Làm. Những thay đổi này đưa Việt Nam tiếp cận gần hơn đến việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs), phù hợp với các Tiêu chuẩn Lao động Quốc tế (ILS) và các thông lệ quốc tế tốt nhất.

Cải cách chính sách ASXH mạnh mẽ hơn 

Trên toàn thế giới, các xu hướng lớn như biến đổi khí hậu, xu hướng nhân khẩu học và phát triển công nghệ tiếp tục mang đến những thách thức mới cho xã hội và các nhà hoạch định chính sách, và Việt Nam cũng không ngoại lệ.

“Đặc biệt, các cơn bão Yagi và Trami gần đây đã làm nổi bật tính dễ bị tổn thương của Việt Nam trước biến đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan”, bà Ingrid Christensen nhấn mạnh.

Dù có những tiến bộ và thành tựu đáng ghi nhận trong những thập kỷ gần đây, nhưng Việt Nam còn đang gặp nhiều thách thức. Cải cách chính sách ASXH mạnh mẽ hơn là điều buộc phải có. Đây cũng là sự cần thiết cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam và để thành quả của sự phát triển mà Việt Nam đạt được được phân bổ công bằng và hợp lý, không ai bị ở lại phía sau.

Do vậy, Việt Nam cũng phải tiếp tục tăng cường cam kết và đầu tư cho hệ thống bảo trợ xã hội để có thể tiếp tục tận dụng những tiến bộ kinh tế vượt trội của mình.

ASXH toàn dân là công cụ hàng đầu giúp đảm bảo rằng khủng hoảng khí hậu không làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng và ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững. Vì vậy phải mở rộng ngay hệ thống ASXH hiện có và thúc đẩy ASXH toàn dân.

Để tiếp tục thúc đẩy ASXH toàn dân ở Việt Nam, cần đổi mới chính sách ASXH, đảm bảo hệ thống chính sách ASXH phù hợp với tiêu chuẩn Lao động Quốc tế (ILS) và các thông lệ quốc tế tốt nhất. Cần mở rộng nhanh bao phủ cho người lao động cả lao động khu vực phi chính thức, lao động nền tảng và lao động di cư...

Đồng thời mở rộng và nâng cao chế độ ASXH để đảm mức hưởng thoả đáng, đáp ứng giới, phù hợp với Công ước C102 của ILO Huy động nguồn lực tài chính, thực hiện các bước đi chủ động để đảm bảm bền vững dài hạn trong điều kiện già hoá nhanh.

Bên cạnh đó là cần hỗ trợ thích ứng với biến đổi khí hậu bằng việc giảm mức độ tổn thương và tăng khả năng chống chịu, hỗ trợ nỗ lực giảm thiểu tác động của BĐKH và bảo vệ môi trường, và thúc đẩy chuyển đổi công bằng.

Đồng thời tập trung vào cách tiếp cận toàn diện và tích hợp đảm bảo rằng hệ thống ASXH của Việt Nam có thể giải quyết các thách thức hiện nay từ quá trình chuyển đổi số, biến đổi khí hậu, già hóa dân số, không bỏ ai lại phía sau.

“ASXH hiện nay là một trong chủ đề thu hút sự quan tâm của nhiều chuyên gia nghiên cứu bởi tính cấp thiết và những lợi ích mà nó mang lại cho từng cá nhân nhằm mục tiêu phát triển con người của từng quốc gia. Để một quốc gia phát triển một cách bền vững thì các mục tiêu về ASXH là một trong những mục tiêu then chốt mà các quốc gia cần hướng tới và cần đạt được”, GS.TS.Phạm Hồng Chương – Hiệu trưởng NEU phát biểu.

Và khi đầu tư cân bằng cho cả tăng trưởng kinh tế và các chính sách xã hội mới, và khi bao phủ ASXH toàn dân sẽ giúp đạt mục tiêu trở thành nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030, Hiệu trưởng NEU cũng nhấn mạnh.

ASXH có vai trò trọng yếu hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh. Hệ thống ASXH nếu được thiết kế tốt sẽ “tự động” đối phó với các cú sốc nhờ các tính năng sẵn có của hệ thống, qua đó hạn chế không cần phải có các chính sách khẩn cấp. Ông André Gama Giám đốc Chương trình ASXH ILO nhấn mạnh thêm.

Bài và ảnh: Hà Linh