Chuyên gia khí tượng: “Lốc xoáy quy mô nhỏ nhưng sức gió tương đương bão”

Từ rạng sáng đến chiều ngày 29/9, nhiều tỉnh miền Bắc đã xảy ra lốc xoáy dữ dội, khiến hàng chục người thương vong, nhiều nhà cửa và công trình bị hư hỏng nặng.

Theo ghi nhận, tại Hưng Yên, khoảng 10h30, lốc xoáy bất ngờ xuất hiện tại các xã Thái Thụy, Thái Ninh, Đông Thái Ninh. Gió mạnh cuốn bay mái tôn, cây cối, làm sập nhiều công trình. Hậu quả, hai người ở xã Thái Thụy tử vong do sập nhà và bị cuốn từ mái ngói rơi xuống sân. Ngoài ra, 9 người khác bị thương tại hai xã Thái Thụy và Thái Ninh.

Trước đó, từ 3h đến 5h sáng cùng ngày, một trận lốc xoáy mạnh đã tàn phá nhiều xã thuộc tỉnh Ninh Bình, làm 9 người chết, 18 người bị thương. Thống kê ban đầu cho thấy, 11 nhà cấp 4 đổ sập, 126 nhà tốc mái, 5 điểm trường và một trạm y tế bị hư hỏng.

Ông Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định nguyên nhân chính xuất phát từ hoàn lưu phía bắc của bão số 10 (Bualoi). Phần rìa phía bắc thường có gradient khí áp lớn, sự chênh lệch mạnh về nhiệt độ, áp suất và độ ẩm, dẫn đến dông lốc dữ dội hơn so với phía nam tâm bão.

“Bão Bualoi khi đi vào khu vực Bắc Trung Bộ thì phần rìa phía Bắc nằm vùng đồng bằng Bắc Bộ nên đã xảy ra dông mạnh, nhiều ổ dông lớn đã hình thành trong sáng ngày 29/9 kèm theo đó là các cơn lốc xoáy đã được ghi nhận qua camera điện thoại người dân ở các địa phương như Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Phòng…” – ông Lâm nói và cho biết các trận lốc xoáy này có quy mô rất nhỏ (vài chục tới vài trăm mét), thời gian xảy ra ngắn (vài phút tới vài chục phút) và thường chỉ được ghi nhận ở những vùng không gian rộng, như các cánh đồng, dọc các đường cao tốc và ít khi ghi nhận được trong thành phố do không gian chật hẹp hơn.

Theo ông Lâm, lốc xoáy xảy ra ở quy mô xảy ra nhỏ, nên ghi nhận được số lượng các cơn lốc chủ yếu là tình cờ, có thể do người đi đường, người dân chủ động quan sát và quay lại mới thấy, còn trên các hệ thống quan trắc của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia chỉ ghi nhận được nếu xảy ra tại vị trí các trạm đo có quan trắc viên.

“Do quy mô lốc xoáy rất nhỏ, đường kính chỉ vài chục cho đến một hai trăm mét nên các radar, vệ tinh gần như là không thể nắm bắt được vị trí, hình hài của lốc xoáy. Do đó công tác đo đạc, quan trắc, dự báo lốc xoáy rất khó, chúng tôi chỉ có thể cảnh báo trong các cơn dông có khả năng xảy ra lốc xoáy” – ông Lâm nói.

Ông Lâm cũng cảnh báo, với các cơn lốc xoáy dù quy mô nhỏ nhưng tốc độ gió lại rất lớn, tương đương với gió trong bão và gió giật mạnh trong các cơn dông. Do vậy, thiệt hại về người, tài sản, cây cối, vật dụng bị cuốn theo cơn lốc rất nhiều, gây ra thiệt hại dọc theo đường di chuyển của lốc xoáy.

Nói thêm về hiện tượng lốc xoáy, ông Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết về mặt bản chất hiện tượng lốc xoáy cũng là một cơn bão nhưng ở quy mô rất nhỏ, nhỏ hơn bão rất nhiều, cả về mặt kích thước, không gian, thời gian tồn tại.

“Đối với những cơn bão cũng hình thành xoáy như vậy nhưng duy trì trong thời gian dài, quy mô không gian lớn thì chúng ta có vệ tinh, radar, mô hình tính toán biết được hình hài, cấu trúc của bão, khi đó chúng ta phân tích, theo dõi thì có thể dự báo được. Còn đối với dông, lốc xoáy xảy ra trong phạm vi phạm hẹp, nhỏ nên chúng ta chỉ quan trắc bằng mắt thường” – ông Khiêm nói.

Theo ông Khiêm, hiện nay, khoa học khí tượng chỉ cảnh báo khả năng xảy ra lốc xoáy, vòi rồng, mưa đá trong điều kiện có các đám mây dông rất mạnh, được hình thành môi trường nóng, ẩm, bất ổn định lớn.Khoa học hiện nay chỉ có thể đưa ra được cảnh báo như vậy chứ chưa đưa được dự báo vị trí, cường độ hay diễn biến của các lốc xoáy, vòi rồng.