Chuyên gia kinh tế: Cần sớm triển khai các cơ chế thử nghiệm (sandbox) để không bị tụt hậu
(CLO) Thiếu nền tảng pháp lý có thể khiến các hoạt động đổi mới sáng tạo ở một số lĩnh vực gặp nhiều rủi ro hoặc trở nên thiếu hiệu quả.
“Việt Nam đã phần nào có tư duy và bắt tay vào nghiên cứu xây dựng các cơ chế thử nghiệm (sandbox). Tuy nhiên, quá trình đưa cơ chế thử nghiệm vào thực tiễn đời sống còn khá chậm so với kỳ vọng”, TS.Nguyễn Thị Hồng Minh – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) nói.
Khó khăn, rủi ro và thách thức liên quan đến nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình hay già hóa dân số đã hiện rõ. Việt Nam đang tích cực tìm kiếm những động lực mới cho tăng trưởng kinh tế. Việt Nam đã có nhiều định hướng và nỗ lực cụ thể hóa chính sách nhằm tiếp cận Cách mạng Công nghiệp (CMCN 4.0).
Theo các chuyên gia, thiếu nền tảng pháp lý có thể khiến các hoạt động đổi mới sáng tạo ở một số lĩnh vực ặp nhiều rủi ro hoặc trở nên thiếu hiệu quả.
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã đề ra những chủ trương, định hướng chính sách và các nhóm giải pháp cụ thể để thúc đẩy các mô hình kinh tế gắn với đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn…
Dù vậy, đây mới chỉ là điều kiện cần. Một điều kiện quan trọng là phải sớm hiện thực hóa cơ hội và lợi ích từ những mô hình mới, để từ đó tạo sức lan tỏa, niềm tin giữa cộng đồng doanh nghiệp và người dân. TS.Trần Thị Hồng Minh phát biểu.
Việt Nam đã có nhiều định hướng và nỗ lực cụ thể hóa chính sách nhằm tiếp cận Cách mạng Công nghiệp 4.0, thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên theo Báo cáo “Nghiên cứu về kinh nghiệm xây dựng và thực hiện cơ chế thử nghiệm chính sách ở một số lĩnh vực và khả năng áp dụng ở Việt Nam” thì Việt Nam vẫn chưa đưa ra được khung pháp lý phù hợp.
Báo cáo này được CIEM công bố tại Hội thảo sáng ngày 28/10/2022 trong khuôn khổ Chương trình Cải cách Kinh tế vĩ mô/Tăng trưởng xanh do Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) tài trợ.
Tập trung nghiên cứu vào kinh tế tuần hoàn và Fintech, Báo cáo nghiên cứu này lưu ý rằng thiếu nền tảng pháp lý có thể khiến các hoạt động đổi mới sáng tạo gặp nhiều rủi ro và trở nên thiếu hiệu quả.
Dù chỉ ở quy mô thử nghiệm – cho hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng mặc dù rất nhiều ứng dụng Fintech đã được áp dụng rộng rãi trong đời sống.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có những bước đầu ý tưởng về xây dựng sandbox từ 2017. Chính phủ cũng thể hiện sự ủng hộ với sandbox cho Fintech bằng việc ban hành Nghị quyết số 100/NQ-CP ngày 6/9/2021 thông qua đề nghị xây dựng nghị định về sandbox có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng.
Nhưng đến nay, dự thảo Nghị định mới chỉ dừng lại ở bước lấy ý kiến của người dân và doanh nghiệp.
“Việc chậm trễ xây dựng Nghị định có thể ảnh hưởng đến việc hiện thực hóa lợi nhuận và lợi ích cho các doanh nghiệp Fintech và người dùng trong nước””, TS. Trần Thị Hồng Minh nói.
Việc ban hành Nghị định vẫn bị trì hoãn, nguyên nhân có thể do lo ngại về việc phải sửa nhiều nội dung quy định liên quan để bảo đảm Nghị định thực sự có hiệu quả như mong muốn. Hay lo ngại về những rủi ro, hệ lụy tiêu cực có thể phát sinh.
Về kinh tế tuần hoàn, Việt Nam là quốc gia đầu tiên ở ASEAN thể chế hóa khá toàn diện chủ trương, chính sách và quy định pháp luật về kinh tế tuần hoàn. Một số mô hình kinh tế tuần hoàn đã bắt đầu xuất hiện.
Tuy nhiên, nhận thức còn hạn chế. Khung chính sách về phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn chưa hoàn thiện…
“Nếu làm chính sách với tư duy cầu toàn thì khó khả thi”, ông Nguyễn Anh Dương - Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp, CIEM, Trưởng nhóm nghiên cứu báo cáo phát biểu.
Mục đích của cơ chế thử nghiệm là tạo ra môi trường thử nghiệm có kiểm soát trong một phạm vi nhất định, qua đó tạo ra không gian pháp lý áp dụng cho các sản phẩm đổi mới sáng tạo.
Theo các chuyên gia là sáng tạo có thể thành công có thể không thành công cũng có thể rủi ro. Vì vậy cần cơ chế thử nghiệm, vừa làm vừa hoàn thiện chính sách.
Thông qua cơ chế thử nghiệm, Việt Nam có thể tìm ra điểm cân bằng giữa việc xây dựng các quy định quản lý chặt chẽ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Đây là một cách tiếp cận mới, hiện đại, trong khi vẫn đạt được mục tiêu và yêu cầu quản lý, thay vì chờ đợi đến khi các nước khác đã thực hiện xong rồi mới rút kinh nghiệm và tiếp thu. Lúc đó sẽ là muộn.
Nhóm nghiên cứu của CIEM đề nghị tư duy chính sách cần đặt lợi ích của người tiêu dùng và cộng đồng lên ưu tiên hàng đầu khi xây dựng sandbox. Cần tránh tư duy sandbox là công cụ duy nhất để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Và không nên có tư duy sandbox là bắt buộc và cần tránh phân biệt đối xử giữa các doanh nghiệp tham gia sandbox và các doanh nghiệp không tham gia sandbox. Thường xuyên thay đổi, nâng cấp sandbox để phù hợp với thực tiễn triển khai. Và cần có cơ chế xử lý tranh chấp và khiếu nại hiệu quả.
Sandbox có thể có nhiều mục đích khác nhau, nhưng mục đích phổ biến nhất là nhằm đưa sản phẩm, dịch vụ đổi mới sáng tạo hoặc một cơ chế, chính sách sớm đi vào hoạt động thực tế. Việc xác định đúng mục tiêu sẽ giúp cơ quan quản lý xây dựng được mô hình sandbox phù hợp. Ông Nguyễn Anh Dương phát biểu.
“Việt Nam đang tụt hậu. Chúng ta phải kết hợp giữa động lực và chế tài với việc với người làm chậm làm không đúng. Trong bối cảnh hiện nay, nên khuyến khích “xé rào” đổi mới sáng tạo”, TS. Lê Đăng Doanh – Nguyên Viện trưởng CIEM phát biểu.
Tại Hội thảo, các chuyên gia khuyến nghị cần sớm triển khai sandbox để không bị tụt hậu trong phát triển tài chính nói riêng và phát triển kinh tế nói chung. sandbox cần phải đủ linh hoạt (không giới hạn số lượng đối tượng tham gia thử nghiệm, phạm vi thử nghiệm, thời gian thử nghiệm linh hoạt) nhưng cũng đủ chặt chẽ (các tiêu chí cần rõ ràng, chi tiết, gắn với mục đích của thử nghiệm).