Cần lập sàn kinh doanh để ngăn chặn nhóm lợi ích

Dự thảo Nghị định kinh doanh xăng dầu do Bộ Công Thương soạn thảo đang nhận được sự quan tâm rất lớn của các doanh nghiệp, chuyên gia và các nhà làm chính sách. Rất nhiều đề xuất đã được các chuyên gia đưa ra với mong muốn tạo ra một thị trường cởi mở, mang đúng tính chất kinh tế thị trường và đem lại lợi ích chính đáng, hài hoà cho các doanh nghiệp cũng như quyền lợi của người tiêu dùng.

Ông Phạm Ngọc Hùng – nguyên Phó Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam cho rằng, dự thảo này vẫn mang tư duy quản lý theo kiểu bao cấp, lạc hậu. Điều này thấy rõ nhất qua việc các doanh nhân phân phối và doanh nghiệp bán lẻ bị hạn chế rất chặt về số lượng nhà cung cấp, làm mất tính cạnh tranh và gây nguy cơ đứt gãy nguồn cung của thị trường.

Bên cạnh đó, nhiều quy định khác như yêu cầu về kho chứa với thương nhân phân phối, thương nhân phân phối phải có 5 cây xăng, cách tính giá, quỹ bình ổn… không phù hợp với hoạt động thực tế của doanh nghiệp. Dự thảo cũng trao quyền quá lớn cho các doanh nghiệp đầu mối dẫn đến một số doanh nghiệp siêu lớn độc quyền, thao túng làm méo mó thị trường.

Theo ông Hùng, giải pháp cho vấn đề này là thành lập sàn kinh doanh xăng dầu với sự tham gia của cả các doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Lượng tiêu thụ xăng dầu của Việt Nam hiện khoảng 27 triệu tấn/năm, hoàn toàn đủ khả năng để lập sàn và lấy giá sàn này làm cơ sở tính giá thay vì phải lấy giá thị trường Singapore như hiện nay. Lấy giá sàn trong nước làm cơ sở cũng ngăn chặn được khả năng các đầu mối nhập khẩu trục lợi bằng cách “tay trái bán cho tay phải” ngay từ thị trường quốc tế.

Việc lập sàn cũng tăng tính cạnh tranh, giúp các doanh nghiệp và người tiêu dùng có nhiều lựa chọn với giá hợp lý hơn cũng như ngăn chặn được nguy cơ đứt gãy nguồn cung xăng dầu. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp nước ngoài khi tham gia vào thị trường cũng sẽ chủ động xây dựng hệ thống kho chứa, vận tải để đảm bảo năng lực cạnh tranh. Nhờ đó, các doanh nghiệp phân phối sẽ giảm được áp lực phải đáp ứng các quy định về điều kiện kinh doanh quá chặt như hiện nay.

Đảm bảo quyền tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp

Đồng quan điểm, ông Vũ Vinh Phú - nguyên Phó giám đốc Sở Thương mại, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội, cũng cho rằng lập sàn là biện pháp phù hợp để đảm bảo tính bền vững, lành mạnh cho thị trường xăng dầu. Ông Phú cho rằng chủ trương muốn loại bỏ các khâu trung gian như Bộ Công Thương từng khẳng định là tốt nhưng không thể thực hiện bằng cách gây khó cho các thương nhân như những quy định trong dự thảo Nghị định. Thay vào đó, giải pháp triệt để nhất để triệt tiêu trung gian là lập sàn kinh doanh xăng dầu. Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng đã làm cách này từ lâu.

Theo ông Phú, điểm lợi đầu tiên của sàn là đảm bảo công khai minh bạch, không ai ép được ai mà là thuận mua vừa bán. “Người bán có quyền tự định giá bán buôn, giá bán lẻ. Người mua có quyền tự quyết. Ai bán giá rẻ, dịch vụ, chất lượng tốt thì người ta mua. Chứ như hiện nay là xin cho, hạn chế đầu mối, chiết khấu 0 đồng cũng phải chịu. Các Nghị định từ trước đến nay của Bộ Công thương rất lắt léo, cài cắm gây khó cho doanh nghiệp. Thậm chí là tạo điều kiện cho nhóm lợi ích trục lợi. Để các doanh nghiệp độc quyền một mình một sân dẫn đến cửa quyền. Các doanh nghiệp này thu lãi rất lớn nhưng ép chết các nhà bán lẻ”, ông Phú nhận xét.

Điểm lợi thứ hai của việc lập sàn là Nhà nước theo dõi, kiểm soát được giá cả, chất lượng, các giao dịch và kiểm soát được thuế. Hàng lậu, hàng giả, hàng kém phẩm chất, hàng trôi nổi không thể lên được sàn. Vấn đề chất lượng, giá bán thì người bán tự chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Khi đó, Nhà nước chỉ cần tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, công khai minh bạch. Vai trò của Nhà nước là quản lý chất lượng hàng hoá, kiểm tra kiểm định các thiết bị cân đo. Ngoài ra, Nhà nước cần quản lý thật chăt tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại xăng dầu ngoài biển, biên giới. Nhà nước chỉ can thiệp trong những trường hợp đặc biệt như chiến tranh, thiên tai, dịch hoạ hoặc là khi giá nó biến động quá lớn, ví dụ như tăng đột biến 50 – 70%.

“Làm được như thế, thị trường sẽ tự điều chỉnh và từ đó tạo ra cạnh tranh hoàn hảo”, ông Phú nhấn mạnh.