Cộng đồng nữ thợ lặn có thể đã tiến hóa để sống dưới nước ở Hàn Quốc

Họ là Haenyeo, những người phụ nữ có thể lặn sâu tới 18 mét hàng giờ liền mỗi ngày để thu nhặt hải sản như bào ngư, nhím biển. Nhiều người trong số họ vẫn tiếp tục lặn đến tận tuổi 70, thậm chí khi đang mang thai.

Ngày 2/5, tạp chí Cell Reports đã công bố một nghiên cứu dẫn đầu bởi nhà di truyền học Melissa Ann Ilardo từ Đại học Utah. Nghiên cứu này tiết lộ một loạt đặc điểm di truyền hiếm thấy ở Haenyeo, đặc biệt là những biến thể gen có thể giúp họ chịu đựng được việc thiếu oxy trong thời gian dài – điều không tưởng với người bình thường. Ngoài ra, một số biến thể khác cũng liên quan đến khả năng chịu lạnh và giảm cảm giác đau.

Thử nghiệm cho thấy phụ nữ Jeju, cả thợ lặn lẫn người không lặn, có khả năng sở hữu biến thể gen liên quan đến huyết áp thấp cao gấp 4 lần so với người dân Hàn Quốc trên đất liền. Khi lặn, huyết áp thường tăng, nhưng ở nhóm Haenyeo thì mức tăng này được kiểm soát tốt hơn.

Điều này có thể đã tiến hóa như một cơ chế bảo vệ thai nhi, vì họ thường lặn trong suốt thai kỳ. Hơn nữa, các thợ lặn còn có nhịp tim chậm đáng kể, giảm tới 50% khi lặn, giúp tiết kiệm oxy tối đa – một đặc điểm rõ ràng được rèn luyện qua nhiều năm.

Trong thí nghiệm, các nhà nghiên cứu đã phải mô phỏng lặn bằng cách yêu cầu người tham gia nín thở và úp mặt vào nước lạnh – cách làm này được chứng minh là đủ để kích hoạt phản xạ lặn của động vật có vú. Phản xạ này khiến tim chậm lại, huyết áp tăng và lá lách co lại, đẩy máu giàu oxy vào hệ tuần hoàn. Ilardo cho biết: “Chỉ cần nín thở và úp mặt vào nước lạnh, cơ thể sẽ phản ứng như thể bạn đang thật sự lặn”.

Ngoài ra, một chi tiết thú vị là lá lách của người dân Jeju, cơ quan đóng vai trò như một "bình oxy dự trữ", có xu hướng lớn hơn trung bình, dù không quá khác biệt nếu tính cả yếu tố tuổi tác, chiều cao và cân nặng. Kết quả này khiến nhiều nhà khoa học liên tưởng tới cộng đồng Bajau ở Indonesia – những thợ lặn du mục với lá lách lớn nổi tiếng từng được Ilardo nghiên cứu trước đó.

Tuy nhiên, không chỉ gen là yếu tố quyết định. Việc tập luyện bền bỉ và truyền thống mẫu hệ kéo dài hàng thế kỷ, nơi các bé gái học cách lặn từ mẹ mình từ nhỏ, cũng đóng vai trò không thể thay thế. Theo Ilardo, văn hóa lặn đã trở thành một phần DNA của Jeju đến nỗi ngôn ngữ địa phương cũng bị ảnh hưởng, với các từ ngữ được rút gọn để giao tiếp nhanh chóng dưới biển.

Dù vậy, Haenyeo đang đứng bên bờ tuyệt chủng. Độ tuổi trung bình của các thợ lặn hiện tại là khoảng 70, và rất ít phụ nữ trẻ còn nối tiếp truyền thống. Các nhà nghiên cứu cảnh báo rằng thế hệ Haenyeo này có thể là những người cuối cùng.

Giá trị y học của nghiên cứu không nhỏ. Giáo sư Ben Trumble từ Đại học Bang Arizona nhận định rằng việc tìm ra các biến thể gen liên quan đến huyết áp thấp ở người Jeju có thể mở ra con đường phát triển các loại thuốc điều hòa huyết áp mới, bởi gen này ảnh hưởng rõ rệt đến mức huyết áp, thấp hơn đến 10% so với người không có.

Quan trọng hơn cả, Ilardo nhấn mạnh: “Câu chuyện của Haenyeo không chỉ là về sinh học hay khoa học. Đó là minh chứng cho khả năng thích nghi phi thường của con người”.