Công khai doanh nghiệp vi phạm dán nhãn năng lượng, siết kiểm soát đầu vào và chế tài xử phạt

Nhiều đại biểu đề xuất tăng cường kiểm soát đầu vào trong chuỗi cung ứng năng lượng, siết chặt chế tài xử lý vi phạm, đặc biệt với các doanh nghiệp không tuân thủ quy định dán nhãn năng lượng trên cả thị trường truyền thống lẫn thương mại điện tử.

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) cho rằng, việc kiểm soát chặt chẽ nguồn cung ứng năng lượng ngay từ đầu vào là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo hiệu quả sử dụng năng lượng trong toàn chuỗi sản xuất - tiêu dùng. Đồng thời, cần bổ sung các quy định cụ thể về công khai danh sách doanh nghiệp vi phạm dán nhãn năng lượng để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Về cơ chế vận hành Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đại biểu đề nghị quy định rõ cơ cấu tổ chức, tiêu chí phân bổ vốn và trách nhiệm giám sát của các cơ quan có thẩm quyền. Cần làm rõ vai trò của Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành liên quan trong kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động của Quỹ, tránh tình trạng lãng phí hoặc lạm dụng nguồn lực.

Đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh cũng nhấn mạnh tính cấp thiết của việc hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm trong dán nhãn năng lượng, nhất là trên nền tảng thương mại điện tử – nơi còn nhiều kẽ hở trong quản lý. Việc tăng chế tài xử lý vi phạm cũng được ông đề cập, trong đó cần có khung xử phạt rõ ràng, bao gồm cả hình thức thu hồi giấy phép hoặc đình chỉ hoạt động đối với cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm vi phạm nghiêm trọng các quy định về tiết kiệm năng lượng.

Đặc biệt, để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa – đối tượng thường gặp khó khăn về tài chính và kỹ thuật – đại biểu đề xuất các chính sách ưu đãi cụ thể như hỗ trợ chi phí kiểm toán năng lượng, tư vấn miễn phí, hoặc ưu đãi tín dụng từ Quỹ.

Đề xuất ban hành lộ trình dán nhãn năng lượng bắt buộc đối với vật liệu xây dựng nhận được sự đồng thuận từ nhiều đại biểu. Đại biểu Trần Quốc Tuấn (Trà Vinh) khẳng định đây là một hướng đi chiến lược để hiện thực hóa cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh và giảm chi phí xã hội.

Theo đại biểu Trần Quốc Tuấn, ngành xây dựng đang chiếm hơn 36% tổng tiêu thụ năng lượng toàn cầu và hơn 40% lượng phát thải CO2, trong đó tại Việt Nam, hơn 60% điện năng công trình dùng cho điều hòa và chiếu sáng do sử dụng vật liệu kém hiệu quả. Đại biểu nêu rõ, nhiều nước như châu Âu, Mỹ, Nhật Bản đã áp dụng nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng từ lâu, mang lại hiệu quả rõ rệt.

Ông đề nghị Chính phủ ban hành lộ trình bắt buộc dán nhãn cho các vật liệu như kính xây dựng, vật liệu cách nhiệt, đồng thời xây dựng hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam về hiệu suất năng lượng phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động thử nghiệm, cấp chứng nhận, và áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc sản phẩm để người tiêu dùng dễ dàng đánh giá hiệu quả sử dụng năng lượng. Đại biểu so sánh: “Chúng ta không thể để doanh nghiệp leo núi một mình mà thiếu dây thừng.”

Đại biểu cũng kiến nghị hoàn thiện cơ chế hậu kiểm, xử lý nghiêm các doanh nghiệp cố tình vi phạm, góp phần thúc đẩy ngành xây dựng phát triển bền vững, văn minh và tiết kiệm.

Từ góc độ tổng thể, đại biểu Lê Minh Nam (Hậu Giang) đề nghị Ban soạn thảo mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật, từ sử dụng sang cả quá trình khai thác và sản xuất năng lượng. Theo ông, cần có giải pháp điều tiết hiệu quả ngay từ khâu cung ứng, kiểm soát chặt đầu vào và gắn liền sử dụng năng lượng với hiệu quả đầu ra. Việc kiểm soát đầu vào tốt sẽ giúp dẫn dắt thói quen sử dụng năng lượng theo hướng tiết kiệm, hiệu quả, phù hợp với bối cảnh phát triển khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo và sự đa dạng hóa nguồn tiêu thụ hiện nay.

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sẽ tiếp tục được Quốc hội xem xét, hoàn thiện nhằm đảm bảo thực thi hiệu quả, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững.