Các luồng tin này đã làm dấy lên cuộc tranh luận trong nền kinh tế lớn thứ hai thế giới kể từ khi xuất khẩu trong quý I/2022 của Việt Nam đạt 88,58 tỷ USD, tăng 12,9% so với năm trước, theo Bộ Công Thương Việt Nam.

Nỗi lo mất danh hiệu “Công xưởng thế giới”

Theo các phương tiện truyền thông chính thức của Trung Quốc, giá trị xuất khẩu trong quý đầu tiên của Việt Nam rơi vào khoảng 564,8 tỷ nhân dân tệ vào thời điểm đó, đánh bại mức xuất khẩu 407,6 tỷ nhân dân tệ từ trung tâm xuất khẩu trọng điểm của Trung Quốc là Thâm Quyến trong ba tháng đầu năm.

Nhưng các ngành công nghiệp chắc chắn sẽ tập trung ở Đông Nam Á để tận dụng lợi thế của chi phí thấp và các nhà phân tích Trung Quốc nhận định rằng chuỗi công nghiệp được nâng cấp của Trung Quốc sẽ vẫn chiếm vị thế quan trọng trong khu vực.

Nhà kinh tế, đồng thời là giáo sư tại Đại học Bắc KinhTrung Quốc Yao Yang chia sẻ: Có rất ít lý do để lo ngại về các ngành công nghiệp sản xuất của Trung Quốc chuyển sang Đông Nam Á, nếu có cũng không gây lo ngại bởi lẽ những ngành sản xuất đó nằm ở chuỗi giá trị thấp.

Ông Yao nói thêm, bất chấp những lo ngại do khả năng sản xuất ngày càng tăng của Việt Nam, Trung Quốc vẫn sẽ giữ danh hiệu được toàn cầu ví như công xưởng của thế giới trong ít nhất 30 năm nữa.

Ông cho rằng việc cung cấp các sản phẩm có giá trị gia tăng thấp cho Đông Nam Á cho phép người tiêu dùng Trung Quốc hưởng lợi từ hàng hóa rẻ hơn, trong khi các ngành công nghiệp trong nước giải phóng bớt áp lực, cho phép chú trọng vào những ngành có giá trị cao hơn.

Và xuất khẩu tăng vọt của Việt Nam cũng không có gì ngạc nhiên, tất nhiên cũng không gây lo lắng cho các nhà sản xuất ở Quảng Đông vì việc sản xuất công nghiệp tại đây đã diễn ra trong một số năm nhất định, ưu thế trên thị trường vẫn “già dặn” hơn.

Peng Peng, chủ tịch điều hành của Hiệp hội Cải cách Quảng Đông, một tổ chức tư vấn kết nối với chính quyền tỉnh cho hay: “Ngành xuất khẩu của Việt Nam có mối liên hệ chặt chẽ với Đồng bằng sông Châu Giang, chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng trong nước của chúng tôi, do đó xuất khẩu của chúng tôi cũng đang được hưởng lợi”

“Nếu xuất khẩu của Việt Nam được đóng góp bởi các ngành công nghiệp của Trung Quốc, thì đó cũng là một cách để tránh tranh chấp thương mại” ông nói.

Ông Peng cho biết thêm: “Việt Nam là một quốc gia có dân số gần bằng tỉnh Quảng Đông, để so sánh với Thâm Quyến có vẻ hơi khập khiễng”.

Trong khi đó, ông nhấn mạnh tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Việt Nam chưa bằng một phần năm của Quảng Đông vào cuối năm 2021, trong khi dân số của họ là khoảng 78% của tỉnh Trung Quốc.

Trong ba tháng đầu năm, Mỹ là điểm đến xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, tiếp theo là Trung Quốc và Liên minh Châu Âu (EU)

Vào tháng 3, xuất khẩu của Việt Nam đã tăng 45,5% theo tháng và 14,8% hàng năm lên mức kỷ lục 34,06 tỷ USD Mỹ, hơn 10 tỷ đô la Mỹ so với Thâm Quyến nhưng chỉ 60% xuất khẩu của Quảng Đông đạt 57,7 tỷ đô la Mỹ.

Đầu tháng này, Xin Guobin, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin, cho biết sản lượng giá trị gia tăng trong ngành sản xuất của Trung Quốc đã tăng từ 16,98 nghìn tỷ nhân dân tệ (2,5 nghìn tỷ USD) vào năm 2012 lên 31,4 nghìn tỷ nhân dân tệ vào năm 2021.

Tỷ trọng toàn cầu của sản lượng giá trị gia tăng sản xuất của Trung Quốc cũng tăng từ 22,5% lên gần 30%, gần bằng Hoa Kỳ, Nhật Bản và Đức cộng lại.

Tang Jie, giáo sư kinh tế và là cựu phó thị trưởng Thâm Quyến, cho biết các ngành công nghiệp sẽ chuyển sang Đông Nam Á khi khoảng cách phát triển kinh tế ngày càng mở rộng giữa Trung Quốc và các nước láng giềng.

Cẩn trọng bởi thay thế trong sản xuất là tất yếu

Ông Tang nói: “Thu nhập trung bình ở Việt Nam bằng khoảng một phần mười của chúng tôi, tuy nhiên sự dịch chuyển là không thể tránh khỏi, giống như các ngành công nghiệp khổng lồ xuất hiện trong quá trình cải cách kinh tế của chúng tôi”.

Ngoài Việt Nam, Indonesia và Ấn Độ cũng sẽ là những điểm đến phổ biến, thu hút do có nguồn lao động giá rẻ.

“Trung Quốc phải thận trọng về việc xuất khẩu của Việt Nam vượt qua Thâm Quyến, vấn đề thực sự mà chúng ta phải giải quyết là nhìn trực diện vào vấn đề, sự thay thế là điều không thể tránh khỏi trong ngành sản xuất,” ông Tang nói thêm.

Ông Tang chia sẻ: “Chúng tôi không thể chỉ nói với các công ty rằng hãy ở lại Trung Quốc sản xuất, thay vào đó chúng tôi cần tạo ra một môi trường tốt hơn để tạo điều kiện cho các công ty phát triển chuỗi giá trị”.

Hồi đầu tháng, Bộ Thương mại Trung Quốc công bố báo cáo, trong bối cảnh tái thiết chuỗi cung ứng toàn cầu đang tăng tốc, lợi thế của Trung Quốc đã trở thành tiềm năng thị trường rộng lớn, sự đổi mới ngày càng tăng cũng như hiệu quả tổng thể cao đã tiếp tục thu hút các công ty đa quốc gia.

Báo cáo cho biết: “Các lợi thế hiệu quả về chi phí của Trung Quốc về năng suất lao động, chuyển đổi kỹ thuật số và cơ sở hạ tầng ngày càng trở nên nổi bật.

Bên cạnh đó nhấn mạnh vai trò của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng khu vực ngày càng trở nên quan trọng, vì nước này là đối tác thương mại lớn nhất của hầu hết các nước châu Á.

Báo cáo cho rằng “Đầu tư vào Trung Quốc có nghĩa là thiết lập một kết nối chặt chẽ với toàn châu Á và một không gian rộng lớn hơn cho tăng trưởng.

Việc Trung Quốc lo sợ mất danh hiệu “công xưởng của thế giới” xuất hiện trong bối cảnh nhiều tác động bên ngoài ngày càng trở nên phức tạp do các xung đột địa chính trị, chẳng hạn như chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và chiến tranh Nga - Ukraine, khiến các nước phải đánh giá lại những rủi ro do sự tuân thủ quá mức của chuỗi cung ứng và sự phụ thuộc lẫn nhau.

Việc ra mắt Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ - Thái Bình Dương (IPEF) làm dấy lên những lo ngại mới rằng Mỹ sẽ khuyến khích các ngành công nghiệp chuyển sang Đông Nam Á.

Ông Yao nhận định rằng: “Bất chấp sự ra mắt nổi bật của IPEF, Mỹ sẽ không thể cung cấp bất kỳ điều gì đáng kể cho các nước Đông Nam Á vì các ngành công nghiệp nội địa của họ có thể chuyển giao được đều đã bị cắt đứt”.

“Không có cách nào để Mỹ có thể giúp, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden đã từ chối đề nghị 200 triệu đô la Mỹ, tuyên bố rằng họ sẽ giúp các nước Đông Nam Á hoàn thành chuyển dịch công nghiệp, trong khi 200 triệu đô la Mỹ là con số nhỏ”, ông Yao nhận xét.

Khuôn khổ kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (IPEF) không phải là một hiệp định thương mại tự do truyền thống nhưng tìm cách thiết lập các quy tắc bao gồm các lĩnh vực từ an ninh chuỗi cung ứng đến việc phát khí thải carbon, đã được đưa ra tại Tokyo vào tháng trước.

Mỹ cho biết 13 quốc gia châu Á - Thái Bình Dương, chiếm 40% GDP của thế giới, đã tham gia - mặc dù chủ yếu không phải là Trung Quốc.

Lê Na (Theo SCMP)