Vắc xin dựa trên protein đã được chứng minh trong nhiều năm là cung cấp sự bảo vệ an toàn, chẳng hạn như chống lại bệnh cúm, uốn ván và ho gà. Giờ đây, Cơ quan Dược phẩm Châu Âu (EMA) đã phê duyệt vắc xin đầu tiên dựa trên protein, do công ty Novavax của Mỹ sản xuất, phục vụ chống lại SARS-CoV-2.

Các vắc xin dựa trên protein dường như cung cấp một mức độ bảo vệ tốt chống lại Covid-19 và tạo ra ít tác dụng phụ hơn so với các vắc xin dựa trên mRNA hoặc vector hiện có và đã được phê duyệt.

Các chuyên gia cho biết vắc xin dựa trên protein là cần thiết khẩn cấp cho chương trình tiêm chủng toàn cầu chống lại COVID-19. Họ chỉ ra rằng trong khi nhiều quốc gia giàu hơn đang bận rộn thúc đẩy dân số của họ với mũi tiêm tăng cường, thì nhiều người ở các quốc gia nghèo hơn vẫn chưa nhận được mũi đầu tiên.

Các nhà nghiên cứu cho biết vắc-xin dựa trên protein có thể giúp người dân ở các quốc gia nghèo hơn được tiêm chủng. Vắc xin dựa trên protein rẻ hơn để sản xuất so với vắc xin mRNA và chúng có thể được bảo quản ở nhiệt độ từ 2 đến 8 độ C (36 đến 46 độ F), giúp vận chuyển dễ dàng hơn. 

Ứng viên đầy triển vọng

Cần nhiều thời gian hơn để bào chế và sản xuất vắc xin Covid-19 dựa trên protein. Mãi đến tháng 11/2021, công ty dược phẩm Mỹ Novavax mới gửi đơn xin phê duyệt của mình lên EMA. Người ta cũng dự kiến rằng Mỹ sẽ phê duyệt vắc xin để sử dụng vào cuối năm nay.

Indonesia đã phê duyệt khẩn cấp vắc xin Novavax vào đầu tháng 11. Quá trình đệ trình để được phê duyệt đang diễn ra ở Anh, Canada và Úc.

Các nhà phát triển vắc xin khác, chẳng hạn như Biological E của Ấn Độ và Clover Biopharmaceuticals của Trung Quốc, dự kiến cũng sẽ đệ trình vắc xin ứng viên dựa trên protein của riêng họ để được phê duyệt.

Sanofi-GlaxoSmithKline của Pháp, Medicago của Canada và sk bioscience của Hàn Quốc cũng tiếp tục có những tiến bộ trong nghiên cứu vắc-xin dựa trên protein.

Một điểm mấu chốt là vắc xin dựa trên protein được sản xuất ở nhiều quốc gia hơn. Ở một số nước, chẳng hạn như Cuba, Nga và Đài Loan, vắc xin dựa trên protein là một tiêu chuẩn trong các chiến dịch vắc xin quốc gia.

Các vắc xin dựa trên protein khác nhau như thế nào?

Các vắc xin dựa trên protein bao gồm một phiên bản nhỏ, trông giống như protein đột biến của Covid-19.

Hệ thống miễn dịch phản ứng với protein trong vắc-xin và nó hoạt động nhanh hơn rất nhiều vì trái với các vắc xin khác, nó không phải tự sản xuất ra protein. Protein được cung cấp sẵn trong vắc xin.

Novavax không thực sự chứa bất kỳ phần nào của virus SARS-CoV-2. Thay vào đó, các nhà phát triển đã sử dụng công nghệ nano tái tổ hợp để tạo ra các hạt nhỏ nhất giống với protein đột biến.

Bằng cách sử dụng các tế bào côn trùng, các nhà phát triển đã tạo ra một hạt nano mà hệ thống miễn dịch của cơ thể nhận ra là virus (còn gọi là "một hạt giống virus") và sau đó phản ứng.

Các hạt nano đó không mang bất kỳ DNA nào của virus và do đó tạo ra ít tác dụng phụ hơn trong cơ thể người.

Các vắc xin dựa trên protein có hiệu quả như thế nào?

Có thể mất nhiều thời gian hơn để phát triển chúng, nhưng vắc xin dựa trên protein rẻ hơn để sản xuất, dễ vận chuyển hơn và cũng hiệu quả.

Novavax cho biết vắc xin của họ có hiệu quả 90,4%. Điều đó đặt nó cùng hạng với vắc xin mRNA từ BioNTech-Pfizer và Moderna.

Tỷ lệ hiệu quả đó được lấy từ các nghiên cứu vào giữa năm 2021 ở Mỹ và Mexico.

Trong khi đó, một nghiên cứu của Anh được tiến hành với biến thể Alpha, cho thấy vắc-xin Novavax có hiệu quả là 83%. Nhưng trong một nghiên cứu được thực hiện cùng thời gian ở Nam Phi, nơi mà biến thể Beta chiếm ưu thế, Novavax chỉ đạt hiệu quả 50%.