Cụ thể hóa phạm vi bí mật nhà nước, rõ tiêu chí để bảo đảm thống nhất khi áp dụng

Làm rõ phạm vi cấm liên quan đến sử dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo

Chiều 7/11, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, góp ý kiến vào dự án Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi), đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng) bày tỏ quan tâm đến quy định về các hành vi bị nghiêm cấm tại Điều 5 của dự thảo Luật.

Nữ đại biểu Quốc hội cho biết, tại khoản 7, Điều 5 dự thảo Luật quy định: “Chuyển mục đích sử dụng máy tính, thiết bị khác đã dùng để soạn thảo, lưu giữ, trao đổi bí mật nhà nước khi chưa loại bỏ bí mật nhà nước”.

Đại biểu cho rằng, nếu Luật chỉ quy định “chưa loại bỏ” là chưa đủ. Cần quy định rõ phải sử dụng biện pháp kỹ thuật chuyên dụng (để tránh việc phục hồi dữ liệu sau xóa) và cơ chế kiểm tra, xác nhận của đơn vị kỹ thuật có thẩm quyền để đảm bảo không còn sót dữ liệu mật. Vì vậy, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị chỉnh sửa lại như sau: “Chuyển mục đích sử dụng máy tính, thiết bị khác đã dùng để soạn thảo, lưu giữ, trao đổi bí mật nhà nước khi chưa loại bỏ hoàn toàn bí mật nhà nước bằng các biện pháp kỹ thuật chuyên dụng (như xóa vật lý, xóa mật mã) và chưa được cơ quan có thẩm quyền kiểm tra xác nhận”.

Bên cạnh đó, tại khoản 10 Điều 5 của dự thảo Luật quy định: “Sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật bị nghiêm cấm theo quy định của Luật này”.

Cho rằng đây là điều khoản rất tiến bộ khi đưa AI vào Luật, tuy nhiên, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng, cần quy định rõ hành vi cụ thể bị cấm, vì AI có thể được dùng để phân tích, trích xuất dữ liệu, tạo ra nguy cơ lộ mật rất lớn mà không cần chiếm đoạt toàn bộ tài liệu.

Vì vậy, đại biểu đề xuất cần làm rõ hơn phạm vi cấm, cụ thể: “Nghiêm cấm sử dụng các công cụ, phần mềm có ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích, tổng hợp, tóm tắt nội dung tài liệu, thông tin có chứa bí mật nhà nước, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép và được triển khai trên hệ thống đã được kiểm soát an ninh”.

Đề nghị cụ thể hóa phạm vi bí mật nhà nước

Tại phiên họp, các đại biểu Quốc hội đề nghị cụ thể hóa phạm vi bí mật nhà nước tại Điều 7 của dự thảo luật. Trong đó, danh mục bí mật nhà nước phải được rà soát chặt chẽ, chỉ giới hạn trong những trường hợp thực sự cần thiết. Có tiêu chí rõ ràng, tránh suy diễn, tránh mật hóa quá mức; trong luật cần lượng hóa tiêu chí để bảo đảm thống nhất khi áp dụng, hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Bổ sung một khoản vào Điều 5 của dự thảo luật, nghiêm cấm hành vi cố ý hoặc lạm dụng việc xác định mật đối với thông tin không thuộc phạm vi danh mục bí mật nhà nước, đóng dấu mật để che giấu thông tin, né tránh trách nhiệm giải trình. Theo đại biểu, quy định này không chỉ mang ý nghĩa răn đe, mà còn tạo cơ sở pháp lý để xử lý những trường hợp lạm dụng quyền lực hành chính.

Đơn giản hóa thủ tục giải mật, chỉ áp dụng cơ chế Hội đồng giải mật đối với nhóm tài liệu có độ tuyệt mật, hoặc tài liệu có yếu tố ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng, làm giảm đáng kể thủ tục hành chính, đồng thời khuyến khích giải mật chủ động và kịp thời. Cùng với đó, ban hành cơ chế pháp lý đối với tài liệu lưu hành nội bộ, giao Chính phủ quy định chi tiết khái niệm, phạm vi lưu hành, chế độ quản lý, xử lý, bảo vệ đối với tài liệu nội bộ. Khi có hành lang pháp lý rõ ràng, các cơ quan nhà nước sẽ yên tâm triển khai chuyển đổi số, áp dụng trí tuệ nhân tạo trong xử lý văn bản, mà không phải lo vướng mắc về pháp lý.

Góp ý về phạm vi bí mật nhà nước, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng) cơ bản thống nhất với phạm vi bí mật nhà nước quy định tại dự thảo. Tuy nhiên, trong giai đoạn bùng nổ của khoa học, công nghệ, sự phát triển của kinh tế - xã hội và quá trình hội nhập sâu rộng với các nước, cần phải đề cao việc chủ động phòng ngừa, pháp luật phải kịp thời điều chỉnh, xử lý các vấn đề phát sinh trong thực tiễn. Do đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu bổ sung thêm một khoản tại Điều này, giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ tùy tình hình thực tiễn, ban hành bổ sung phạm vi bí mật nhà nước để giải quyết các vấn đề cần thiết phát sinh trong thực tiễn thi hành.

Đại biểu Lê Nhật Thành (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội) cũng đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát quy định tại Điều 7 của dự thảo luật về phạm vi bí mật nhà nước để tiếp tục làm rõ thêm nội dung cho phù hợp với ngành, lĩnh vực sau sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, tránh sử dụng các thuật ngữ mang tính định tính, gây khó khăn khi xây dựng Danh mục bí mật nhà nước và đảm bảo tính khả thi khi áp dụng trên thực tế.